Соторутааҕыта эрэдээксийэҕэ тапталлаах аҕаларыттан, уолларыттан ытыс соттон хаалбыт сүтүктээх дьон кэлэ сырыттылар.
Ыам ыйын 8 күнэ үүнэр түүнүгэр Хатас сэлиэнньэтин Сыраат түөлбэтигэр тэрилтэ базатыгар 46 саастаах Валерий Андросовы кыыллыы кырбаан өлөрбүттэр. Ити быһылаан туһунан өлбүт уол таайа Семен Семёнович кэпсиир.
– Хаарыан уолбутун төрүт буоругар кистээтибит... Икки оҕо аҕата, биһиги аймах саамай эрэнэр, дурда-хахха оҥостор уолбут кыыл киэбин кэппит дьон илиититтэн суорума суолламмыта кыһыытыан!.. Хайыахпытый, төһө да ытаатарбыт, айманнарбыт, аны кэлэн уолбутун төнүннэрбэппит. Онон биһиги билигин уолбутун дьаһайбыт дьону сиэрдээх накаастабылга уураахтыылларыгар эрэ күүспүтүн ууран туруулаһар иэстээхпит. Ол иһин, дьон-сэргэ биллин диэн, бу эһиэхэ кэллибит...
Уолбут Өлүөнэ күргэтин тутуутугар ыарахан уйуктаах тиэхиньикэҕэ булдьозериһынан үлэлии сылдьыбыта. Олоҕун тухары Саха сирин араас муннугар баахта ньыматынан үлэлээбитэ. Сүрдээх үлэһит, көнө майгылаах этэ...
Ити ыраас халлааҥҥа эмискэ этиҥ эппит кыа хаан тохтуулаах хара күҥҥэ Валера ыкса доҕорунуун Маай бырааһынньыктарыгар шашлыктыы диэн тиийэр. Табаарыһын дьиэтэ ити тэрилтэ базатын кытта ыаллыы турар. Ити базаҕа ол табаарыһын аймахтара үлэлииллэр эбит. База хаһаайынын бииргэ төрөөбүт бырааттара уонна атын үлэһиттэр үрдүгэр олорон үлэлииллэр эбит. Ол күн база үс үлэһитэ – икки ини-бии уонна кинилэр табаарыстара – биир дойдулаахтара эмиэ бырааһынньыктыы сылдьыбыттар. Аймахтарын көрөн, Валера табаарыһыныын кинилэргэ кыттыһарга сананаллар. Валера, табаарыһыгар син чаастатык ыалдьыттыыр, хонор-өрүүр буолан, анараа уолаттары чугастык да буолбатар, сорохторун син көрөн билэр эбит. Аллар атаһын бырааттара буоллаҕа.
Үһүө буолан саба түспүттэр
Хочуолунай эбии тутуутугар олорон арыгылаабыттар. Ол олорон Валера уонна П. диэн уол туохтан эрэ тыл бырахсан барбыттар. Чопчу туохтан этиспиттэрин туоһулар өйдөөбөттөр. Арыгылара бүппүтүгэр, Валера табаарыһыныын базаттан дьиэҕэ утуйардыы барбыттар. Онуоха кэннилэриттэн П. сырсан тиийэн Валераны уолуктаабыт уонна “биир бииргэ охсуһуохха!” диэбит. Ол бурайса сырыттахтарына, базаттан П. бииргэ төрөөбүт быраата Д. тиийэн кэлэр уонна “уолаттары тоҕо тохтотолообокко көрөн тураҕын” диэн, аны табаарыһын үрдүгэр түспүт. Ол кэннэ бырааттыылар Валераны базаҕа соһон илдьибиттэр. Отучча мүнүүтэ буолан баран, табаарыһа Валераҕа эрийбитигэр, “миигин үлтү кырбаатылар” диэн үҥсүбүт. Базаҕа киирбитигэр, киһи билбэт гына кырбаммыт Валера массыына олбоҕор умса түһэн сыппыт. Оттон остуол тула ини-бии П.уонна Д. итиэннэ кинилэр табаарыстара А. олороллор эбит. Табаарыһа киирбитигэр “хайа, уолгун Валераны көмүскэһэ кэллиҥ дуо?” диэн, аны кини үрдүгэр түһэн уочаратынан кырбаабыттар. Үһүө буолан күүстэринэн Валераны уонна табаарыһын гарааска соһон киллэрбиттэр уонна салгыы кырбаабытынан барбыттар.
Быһылаан буолбут базата
“Камераны араар...”
Д. илиитигэр алюминийынан оҥоһуллубут бейсбол битатын тута сылдьыбыт, оттон П. – тимир торуоһу. Ол соһон киллэрэллэригэр анараа табаарыстарыгар А. “гараас видеокамератын араар” диэн сорудахтаабыттар. Үлтү кырбаммыт уолаттары ититии регистригэр кэлгийэн кэбиспиттэр. Кыыллыы кырбанан, көмүскэнэр сэниэлэрэ суох буолбут уолаттар тыыннарын былдьаһан хаһыытыы сатаабыттар. Дьиҥэ, ити күн базаҕа атын үлэһиттэр утуйа сыппыттар эбит – ким да көмөҕө кэлбэтэх. Дьэ, ол биталарынан, торуостарынан баайылла сытар уолаттары салгыы кырбыыллар. Хайа эрэ кэмҥэ П. аны хаптаһыны ылан, аны онон сырбаталаабыт.
“Ууһуур уорганнаргытын быһаттыахпыт...”
Онтон П. А. диэн табаарыһыгар “билигин ууһуур уорганнарын быһаттыахпыт, ыстааннарын уһул” диэн бирикээстээбит. Истигэнэ сүрдээх А. хантан эрэ быһах булан ойутан таһаарбыт уонна ыстааннарын хайыта соппут. “Туох ааттаах дьиикэйдик быһыыланаҕыт, тохтооҥ” диэн көрдөһө сатаабыттарыгар, кымаардаан да көрбөтөхтөр уонна салгыы кырбыы турбуттар.
“Бырастыы...”
Онтон эмискэ тохтоон баран, гараастан ааны сабан ол арыгылаабыт сирдэригэр тахсыбыттар. Ол түгэҥҥэ Валера табаарыһа туох эрэ үстүрүмүөнү булан баайылла сыппытын быһыта баттаан босхолонор. Валера атаҕар адаҕалаах эбит. Ону табаарыһа устан “куотуохха” диэбитигэр, нэһиилэ сытар Валера “турар кыаҕым суох” диэн куотуспатах. Табаарыһа “бырастыы” диэн баран гараас аптамаат аана аһаҕаһын туһанан, ыаллыы учаастакка ойон тахсан массыына тимиригэр саһар. Онно уонча мүнүүтэ сытан баран, тутан ылыахтара диэн, куорат туһаайыытынан куотар уонна биир учаастакка киирэн тэпилииссэҕэ саһар. Онно халлаан сырдыар диэри сытар уонна сынньана-сынньана Покровскайдыыр аартыкка тиийэр. Салгыы массыынаны тохтотон, “Суһал көмөҕө” илтэрэр. “Суһал көмөттөн” кинини өрөспүүбүлүкэтээҕи 2-с №-дээх балыыһаҕа илдьэллэр.
Валера үлэтигэр тахсыбатаҕын дьиктиргээн, кэллиэгэлэрэ түрүлүөн бөҕөтүн түһэрэллэр. Кини сүрдээх эппиэтинэстээх, хаһан да үлэтигэр хойутаабат этэ. Дьэ, ол түрүлүөн кэнниттэн билбиппит – уолбут номнуо суоҕун...
Дьыала тэрилиннэ
Сарсыарда базаҕа быһылаан буолбутун атын үлэһиттэр билэн, хаһаайыҥҥа эрийэн “бырааттарыҥ киһини кырбаабыттар, сойбут быһыылаах” диэн төлөпүөннүүллэр. “Суһал көмө” кэлэн Валера сырдык тыына номнуо быстыбытын быһаарар. Ити кэмҥэ П., полициялар кэлиэхтэрин иннинэ силиэстийэлиир кэмитиэккэ тиийэн “явка с повинной” суруйбут. Силиэдэбэтэл Арассыыйа ХК 111-с ыст. 4-с ч. – доруобуйаҕа соруйан ыар содулу оҥорон киһини алҕаска өлөрүү чахчытынан холуобунай дьыаланы көбүппүт.
Бастаан утаа кини эрэ кырбаан өлөрбүтүн курдук буолбут. П.-ны сонно тута силиэдэбэтэл туруорсуутунан, суут силиэстийэ кэмигэр икки ыйга СИЗО-ҕа уураахтыыр.
Оттон ити Валера табаарыһа, төһө да кырбаммытын үрдүнэн, холуобунай дьыала чэрчитинэн туоһу быһыытынан сылдьар. Кини көрдөрүүтүнэн, кыыллыы кырбааһыҥҥа, киһини өлөрүүгэ кыттыгастаах Д. уонна А. эмиэ уорбаланан СИЗО-ҕа утаарылыннылар.
“Алҕаска өлөрүү дуо?”
Сүтүктээх сүүс аньыылаах. Эмсэҕэлээччи өрүт “буруйу барытын биир эрэ киһиэхэ сүктэрэ сатыахтара, быраатын уонна табаарыһын быыһаан ылаары буруйу бэйэтэ эрэ ылыныа диэн дьиксинэбит. Аны туран, ыстатыйабыт сымнаҕаһа бэрт. Ама, хайаан алҕаска өлөрүү буолуоҕай?! Собус-соруйан олус сидьиҥник, дьиикэйдик өлөрбүттэр буолбатах дуо? Бастаан быһылаан буолбут сириттэн оҕобут эҥин-дьүһүн буолан сытарын хаартыскаҕа түһэрбиттэрин көрөн, олох да билбэтэхпит. Билигин уолбут чопчу туохтан өлбүтүн да билбэппит: суут-мэдиссиинэ эспэртиисэтин түмүгүн билиһиннэрэ иликтэр.
Силиэстийэ хара ааныттан наһаа тардыллар курдук. Тоҕо эрэ тута биир да видеокамера устуутун да былдьаабатахтар. Билигин кэлэн барыта сотторуллубут да буоллаҕына – соһуйбаппыт буолуо.
Сүрүн уорбаланааччы П. быраабы араҥаччылыыр уорганнарга бэйэтинэн тиийэн бэриммит уонна буруйун билиммит, ону ааһан “Суһал көмөнү” ыҥырбыт дииллэр. Буруйун чэпчэтээри албаһырбытын саарбахтаабаппын. Маннык кыыллыы кырбаан өлөрөр киһи, ама, суобастааҕа буолуо дуо? Аны туран, бу уол урут сууттана сылдьыбыт эбит да, онто сокуон хараҕынан “судимость погашена” диэн эбит. Оттон биир туоһу көрдөрүүтүгэр суруллубутунан, П., полиция үлэһитин охсон, дьыалаҕа эриллэ сылдьар эбит.
Валера Орто дойду олоҕор 46 сыл эрэ олороохтоото. Оттон кини тыыныгар туран уорбаланар уолаттар күөгэйэр күннэригэр сылдьар, баара эрэ отуттарын ааспыт дьон. Бэйэлэриттэн төһө эмэ аҕа киһини тыытыа да суохтарын сөп этэ...
Уорбаланааччылар бары, албакаат наймылаһан, дьэ, көмүскэнэн аҕай эрэллэр. Биһиги, урут хаһан да манныкка түбэспэтэх дьон, иннибитигэр өссө туох-туох кэтэһэрин билбэппит. Таҥара накаастабыла диэн туһунан. Оттон сирдээҕи сокуон хараҕынан буруйдаахтар сиэрдээх накаастабылы ылалларын тыыннаахпыт тухары туруорсуохпут”.
Дмитрий ИВАНОВ.
