Биһиги өссө 2018 сыл сайыныгар Сунтаар сэл. аннынан Бүлүү өрүскэ “Татыйыына” тэрилтэ боруомугар хаайыылаахтар куомуннаспыт бөлөхтөрө сүгэлээх-таймалаах кэлэн үлэһиттэргэ саба түспүттэрин туһунан хаста да суруйан турабыт. Ол түмүгэр буруйдаахтар сокуон хараҕынан сөптөөх накаастабылы ылбыттарын эмиэ билиһиннэрбиппит. Төһө да 3 сыл ааспытын иһин, бу дьыала түгэҕэ өссө да көстө илик.

Бу быһылааны сүрүннээччилэр Руслан Антонов уонна Сергей Яковлев – улуус хаайыылаахтарыгар бас-көс оруолу ыла сылдьыбыт дьон. Кистэл буолбатах, хас биирдии улууска кириминээл дьоно бааллар, кинилэр бэйэ-бэйэлэрин кытары куомуннаһан араас үлэни оҥороллор. Хаайыылаахтар оҥорор дьыалалара барыта “хараҥа” диир табыллыбат, кимнээх эрэ чиэһинэй биисинэһи ыыталлар, сайдыылаах уопсастыба моһуонунан үлэлииллэр-хамсыыллар. Оттон бу Антонов салайааччылаах (кини улуус “смотрящайа”) хаайыылаахтар бөлөхтөрө үкчү ааспыт үйэ 90-с сылларын санатар ньымалары туһанан бүтүн улууһу тутан олорбуттар. Ити туһунан олохтоохтор урут-уруккуттан билэллэр эбит да, тоҕо эрэ ким да утарылаһа барбатах. Оннук киһи баар да буоллаҕына, дьыала уулусса сокуонунан, “братвалар” ыҥыран ылан быһаарсыыларынан түмүктэнэр. Быраабы араҥаччылыыр уорганнар, билэр да буоллахтарына, тоҕо эрэ күттүөннээх үлэни ыыппатахтар диэн санаа үөскүүр. Тоҕо? Аахпыт дьон, билэр буолуохтааххыт: ити боруомҥа айдаан тахсарыгар аттыларынан дьуһуурустубаҕа тахсыбыт ДПС массыыната ааспыт, ол эрээри кыргыһыы буоларын көрөн туран (хаан билик буола кырбаммыт киһи баарын көрөн туран!), туох да буолбатаҕын курдук, салгыы айанната турбут. Хаайыылаахтар чөмчөкөлөрүн көрөн, баҕар, куттаммыттара буолуо... Саатар, олохтоох дьуһуурунай чааска тыллаабатахтар. Бэрэбиэркэ түмүгүнэн ол полиция үлэһиттэрэ кыратык сэмэлэммиттэрэ. Оттон Сунтаарга бу быһылаан кэннэ куораттан улахан бэрэбиэркэни биһиги хаһыаппыт туруорсан ыыппыта. Дьокуускайтан Ис дьыала миниистирин солбуйааччы, СӨ Борокуратууратыттан үрдүк чыыннаах тойоттор тиийбиттэрэ. Хаайыылаахтар кыргыспыт дьыалаларын Бүлүү сүнньүн 4 улууһуттан талыллыбыт уопуттаах силиэдэбэтэллэр силиэстийэлээбиттэрэ.

Руслан Антонов суут уурааҕынан 10 сылга барбыта. Оттон ааспыт ыйга Яковлевы Мииринэй оройуоннааҕы суута 9 сылга ыыппыта. Ону кытары сөбүлэспэккэ, Сергей Яковлев Саха сирин Үрдүкү суутугар ааһыммыт. Ону бу атырдьах ыйын 17 күнүгэр көрүөхтээхтэр. Сергей Яковлев Арассыыйа ХК 163 ыст. 3 ч. сууттаммыта.

Сергей Яковлев: “Кырдьыгы буларым уустук”

Соторутааҕыта бассаапка “улаханнык атаҕастаммыт, сиэрдээх сууту көрсүбэтэх” Сергей Яковлев илии баттааһыннаах балай эмэ уһун иһитиннэрии сылдьара. Онтон быһыта-орута ылан бэчээттиибит:

“Барар сирим баҕана үүтэ буолан, кырдьыкпын көрдөөн суруйарга күһэлинним. Мин икки сылы быһа суут сиэрдээх бириигэбэри таһаарыа диэн эрэнэ сылдьыбытым баара... Билигин кэлэн суут мин курдук боростуой киһини сиэрдээхтик сууттаабатыттан, буруйа суохпун кыайан дакаастыыр кыаҕа суох буолбуппуттан абарабын, хомойобун. Мин 1981 сыллаахха Үөһээ Бүлүүгэ икки оҕолоох боростуой дьиэ кэргэҥҥэ төрөөбүтүм. Ийэм – уһуйаан асчыта, аҕам – тырахтарыыс. Оскуолаҕа туйгуннук үөрэммитим, М.А. Алексеев төрүттээбит гимназиятын бүтэрбитим. Оскуола бэрэсидьиэнинэн талылла сылдьыбытым. 2003-2006 сс. эргиэн-экэниэмикэ колледжын туйгуннук товаровед идэлээх бүтэрбитим. 2008 с. Сунтаар кыыһын ойох ылан, 3 оҕону төрөтөн Сунтаарга олохсуйбутум. 2016 сыллаахтан бэйэм чааһынай боруоммунан үлэлээбитим. Наһаа үчүгэйдик үлэлии сырыттахпына 2018 сыллаахха айдааннаах дьыала тахсыбыта. Ол туһунан “Кыым”, “Якутск вечерний” хаһыаттар тохтообокко суруйбуттара. Миигин ХК 163 ыст. 3 ч. уорбалаан СИЗОҕа укпуттара. Ити дьыала туһунан саас-сааһынан кэпсиэхпин баҕарабын. Мин боруомум 2016 сылтан үлэлээн барбыта, ити сыл А.Р. Андреев ИП эмиэ боруомун үлэлэтэн барбыта. Андреев туох да лиссиэнсийэтэ суоҕа. Онтон сылтаан уопсай тылы булбатахпыт. Андреев – өрөспүүбүлүкэҕэ киэҥник биллэр урбаанньыт, мэссэнээт, “Татыйыына” пиирмэни төрүттээччи Нина Прокопьевна Герасимова күтүөтэ. 2018 сыл бэс ыйын 1 күнүгэр, 18 ч. Андреев боруомугар кини үлэһиттэрэ олохтоох эдэр уолаттары кытары иирсэн охсуһа сыспыттара. Ону Попов диэн уол күөртээбит этэ. Ону көрөн, мин уоскутан, охсуһууну тохтоппутум. Ол түүн Андреев дьону мунньан үс массыынанан өрүс кытыытыгар аахса кэлбиттэрэ. Мин ол кэмҥэ хассыырбын кытары нөҥүө биэрэккэ баарым. Андреев миэхэ эрийэн быһаарса кэлэрбэр эппитэ. Мин оччо элбэх киһини көрөн туран, куттанан, анараа биэрэккэ туораабатаҕым уонна Поповка эрийэн бэйэтэ кэлэн быһаарсарыгар эппитим. Чаас курдугунан өрүһү туораан, Сунтаарга киирбитим. Ол кэмҥэ охсуһуу саҕаламмыта. Онно Андреев уонна кини бииргэ төрөөбүтэ кыра эчэйиини ылбыттара. Андреев бэйэтэ дьону мунньан, охсуһууну күөртээн баран, куотан хаалбыта уонна полицияҕа тыллаабыт этэ. Кини үҥсүүтүнэн охсуһууга кыттыспыт ыччаттарга Арассыыйа ХК 213,115,116 ыст. дьыалалар тэриллибиттэрэ уонна бары 4-5 сылга хаайыллыбыттара. Мин ол охсуһууга кыттыспатах буоламмын, миэхэ дьыала тэриллибэтэҕэ. Андреев, онтон уордайан, миигин хаайтарар соруктаммыта. Мин кини конкурена буолабын. Ол иһин бэс ыйын бүтүүтэ мин киниттэн “күүспүнэн өттөйөн харчы көрдөөн ыларым” туһунан сайабылыанньа биэрбит этэ. Онно кини ийэ кынна Н.П. Герасимова кыттыһар уонна бары сибээстэрин холбоон, миигин утары бараллар. Ити кыра охсуһууну үлүннэрэн таһааран миэхэ холуобунай дьыаланы тэрийэллэр уонна СИЗОҕа хаайтараллар. Онтон ыла хаайыллан сытабын. Андреев – баай, кыахтаах ыал күтүөттэрэ. Ону таһынан Сунтаардааҕы ис дьыала отделын, борокуратуура үлэһиттэрин кытары үчүгэй сыһыаннаах. Ыкса табаарыстара, бииргэ тыаҕа бултуур атастара – Сунтаардааҕы отдел оперативниктара, начаалынньыга, оройуон борокуруора. Кини олору кытары сүбэлэһэн, мин саамай кытаанах накаастабылы ыларбын ситиһэ сатыыр. Сыл аҥаара буолан баран, 163 ыст. 2 ч., аны 3 ч. дьыаланы уларыттараллар. Итиччэ кэм ааспытын кэннэ, Андреев быраатын кытары мин кинилэртэн 3,6 мөл. солк. кыһарыйан ыла сатаабытым курдук этэллэр. Тоҕо итиччэ элбэх харчыный? 163 ыст. 3 ч. 3 мөл. солк. элбэх буоллаҕына, 7 сылтан 15 сылга диэри хаайыллыахха сөп уонна ханнык да усулуобунай болдьоҕу анаабаттар. Оттон 2 ч. 7 сылга диэри барыахха сөп. 6 ый тухары ити 3,6 мөл. “төрөтөн” таһаардылар. Толкуйдаан да көрдөххө, тыа сиригэр оччо харчы туһунан ким сананыай! Ини-бии Андреевтар ити “өйдөөн кэлбит” 3,6 мөл. солк. сыһыаннаан, холуобунай дьыала матырыйаалларыгар, дьыала көбүтүллүөн иннинэ чопчу төһө суума буоларын ыйбатахтар этэ. Ону суут кэмигэр болҕомтоҕо ылбатылар...

Мин, тулаайах хаалбыт, 3 оҕом, кэргэним эмиэ тулаайыхсыйбыт киһи, суут-сокуон иннигэр кырдьыгы буларым уустук. Сунтаардааҕы ОМВД уонна борокуратуура судаарыстыба биэрбит былааһын аһара туһаммыттарын бэрэбиэркэлииллэригэр турорсабын. Миигин өйүөххүт диэн эрэнэбин. Сергей Яковлев”.

Эмсэҕэлээччи өрүт: “Барыта сымыйа”

Бу бассаапка Сергей Яковлев аатыттан барбыт суругу ааҕан баран, биһиги эмсэҕэлээччи өрүккэ тахса сырыттыбыт. Кинилэр санааларын истээри.

Александр Андреев, “Татыйыына” хампаанньа көлө салаатын начаалынньыга:

– 22 ч. мин 3 үлэһиппэр холуочук уолаттар саба түспүттэрэ. Кинилэр кыл мүччү массыыналарыгар киирэн куотан быыһаммыттара уонна миэхэ эрийбиттэрэ. Көрүүтэ-истиитэ суох хаалбыт боруому хайдах быраҕыаххыный, ол иһин бэрэбиэркэлии бардыбыт.Итирик дьон тугу баҕарар гыныахтарын сөп. Мин, мэхээнньигим, куттал суоһаабатын сулууспата уонна сопхуос буолан тиийбиппит. Киһилии кэпсэтээри. Боруоммут этэҥҥэ турар этэ. Оттон “харалар” боруомнара нөҥүө биэрэккэ баара. Мин Сергей Яковлевка эрийэн, кэпсэтиэххэ диэбитим. Кини «билигин уолаттарбын ыҥырыам» диэбитэ. Мин үлэһиттэрбэр саба түспүт уолаттары ыҥыран быһаарыа дии санаабытым. Анараа биэрэктэн биэс массыыналаах боруом кэллэ уонна биэрэккэ эмискэ 30-ча киһи көтөн түстэ. Аҥаардара – итирик. Быһахтаахтар, этибиэркэлээхтэр. Тута сутуруктарынан түспүттэрэ... Мин Яковлевка тиийэн кэпсэтиэххэ диэтим. Ол кэмҥэ мин бырааппар сүгэлээх түспүттэрэ. Чэ, ол кэннэ туох буолбутун билэҕит. Дьиҥэ, бу айдаан ити күн күөрэйбэтэҕэ. Хаайыылаахтар “биһиги сокуоммутунан сылдьыахтааххыт, ону толорбот буоллаххытына, сананымаҥ даҕаны” диэн туорайдаһа сатаабыттара. Мин, биллэн турар, ону ылымматаҕым. Сууту-сокуону, чиэһинэй конкуренцияны, ырыынагы тутуһабын. Ити сыл ыам ыйын 20 күнүгэр миэхэ Сергей Яковлев Руслан Антоновы кытары киксэн ый ахсын 300 тыһ. солк. “общакка” диэн түһээн төлүөхтээҕим туһунан эппиттэрэ. Антонов “смотрящайбын, онон аккаастанар түгэҥҥэр атыннык киирсиэхпит” диэн сааммыта. Онуоха Яковлев “ити харчыны биэрбэт буоллаххына, бэйэҕин уонна дьиэ кэргэҥҥин суох гыныахпыт” диэн куттаабыта. Яковлев бастаан утаа дьиэ хаайыытыгар олорбута. Онтон кини “харалар” ортолоругар ылар балаһыанньата улаханын эҥин өйдөөн хаайбыттара, онтон Мииринэйдээҕи суут бириигэбэри таһаарбыта. Кини, кырдьык, кириминээл эйгэтигэр балаһыанньалана сатыырын холуобунай дьыала матырыйаалларыгар туоһулар көрдөрүүлэриттэн билиэххэ сөп. Бу дьыалаҕа баар туоһулар үгүстэрэ куттанан, чып кистэлэҥинэн сылдьаллар. Ити сурукка Яковлев бэйэтин ыраас-чараас, күөх оту тосту үктээбэт курдук суруйбут, атаҕастаммыт аатырбыт. Чахчы оннук киһи буоллаҕына, тоҕо киһи сиэринэн сылдьыбата? Ааһа баран миигин былаастары кытары ыкса сыһыаннаахпар күтүрээбит. Киһи да күлэр... Бас-баттах, кэрээнэ суох барыы ыар содулун эрдэ толкуйдуох баар этэ. Мин Мииринэйдээҕи суут бириигэбэрин апелляция көтүрүө суоҕа диэн эрэнэбин. Хаһан баҕарар кырдьык үрдүгэр сымыйа ыттыбат, сиэрдээх накаастабыл өрөгөйдүөхтээх.

90-с сыллары санатар

Холуобунай дьыала матырыйаалларын кытары билсэ олордоххо, Сунтаарга хаайыылаахтар күннээн-күөнэхтээн сылдьыбыттарын ааҕан, үкчү НТВ сэрийээллэригэр көстөр хартыыналары саныыгын. Биир туоһу көрдөрүүтүгэр: “Антонов 2000 сылтан ыла, Хаппах диэн смотрящайдаан олорбут киһи өлүөҕүттэн, Сунтаар криминальнай эйгэтигэр аптарытыаттанан барбыта. Оччотооҕу өрөспүүбүлүкэ смотрящайа Володя Рыжай бэйэтинэн улууска смотрящайынан анаабыта. Кини атын улуус уонна Дьокуускай смотрящайдарын кытары ыкса сибээһи тутан олорбута. Сунтаар улууһугар 90-с сыллартан, үгэс курдук, урут олоро сылдьыбыт дьон смотрящай ыйыытынан “общакка” диэн түһээни оскуола оҕолоруттан уонна урбаанньыттартан хомуйаллар. Антонов уонтан тахса сыл АУЕ (арестантский уклад един) диэн санаанан салайтаран, үлэ бөҕөнү ыытан кэлбитэ. Күүс өттүнэн хомуллубут, рэкеттэммит харчыны, сүрүннээн, Ленскэй куоракка баар хаайыылаахтары хааччыйарга утаараллар. Онтон ордубут харчыны хаайыылаахтар хаартылыылларыгар ыыталлар. Улууска оннук уонча хаартылыыр сир баар. Ол сир дохуотуттан 10 бырыһыанын общакка угаллар. Антонов хаайыыга олорооччулары кытары ыкса сибээстээх, кини кинилэргэ майдаан хомуйан ыытар. Онтон хаайыыттан саҥа тахсыбыт киһи кэллэҕинэ, тута кини күрүчүөгэр киирэр, тоҕо диэтэххэ, кинини анараа олордоҕуна аһынан, табаҕынан эҥин хааччыйдахтара дии. “Харалар” хайаан даҕаны смотрящай эппитин улгумнук толоруохтаахтар уонна ый ахсын общакка 300-500 солк. биэриэхтээхтэр. Антонов улууска бэйэтин курдук чугастык алтыһар дьонноох. Ш.,К.,В., уонна бэйэтэ боруомнаах Сергей Яковлев. Уопсайа бу эйгэҕэ 18-40 саастаах 30-ча ыччат баар. Яковлев Сергей Антоновка бэйэтэ чугаһаабыта, тоҕо диэтэххэ, кини “воровской өйдөбүлүнэн” олорорго дьулуһар. Кини ити боруомуттан өлөрбүт харчытыттан балай эмэни Антоновтаахха төлүүр”.

Кырдьык, киһи өйүгэр батан киирбэт хартыына. Маннык хаалынньаҥ өйдөөх-санаалаах дьон баалларын тухары сайдан иһиэхпит диэн санаммаппыт даҕаны.

Бэй.кэр.