Бүгүн эрэдээксийэбит ыалдьыта – “АРГЫСКРЕДИТ” кирэдьииттиир потребительскай кээпэрэтиип бырабылыанньатын бэрэссэдээтэлэ Ольга Петровна Прокопьева.
Оҕо сылдьан оонньууга салайааччы оруолугар сылдьарым
– Ольга Петровна, кылгастык бэйэҕин биллиһиннэриэҥ дуо?
– Үөһээ Бүлүү улууһун Нам нэһилиэгэр ахсынньы аам-даам тымныыта сатыылаан турар кэмигэр Матрена, Петр Андреевтар дьиэ кэргэннэригэр иккис оҕонон күн сирин көрбүтүм. Убайым Сергей идэтинэн “Якутскэнергоҕа” үлэлиир, үс оҕолоох улахан дьиэ кэргэн тутаах киһитэ, амарах аҕата. Мин кэннибиттэн игирэ бырааттардаахпын. Николай уонна Петр диэннэр. Иккиэн ыал аҕалара. Бэйэм икки оҕолоохпун, кыыстаах уол, оскуола орто сүһүөх үөрэнээччилэрэ. Кэргэним ыраах айан суоппара, урбаанньыт. Кэргэмминиин уопсайа 4 оҕолоохпут – икки уол, икки кыыс. Бэйэм төрдүм-ууһум Үөһээ Бүлүүттэн, Хаҥаластан уонна Чурапчыттан тардыллар Андреевтар, Омукчановтар уонна Тобоховтар сыдьааннарабын. Киэҥ аймахтардаахпынан киэн туттабын.
– Ханна үөрэнэн, туох идэлээххиний? Бу тэрилтэҕэ үлэлии кэлиэҥ иннинэ ханна үлэлээбиккиний?
– 2010 сыллаахха Москуба куоракка Норуоттар доҕордоһууларын университетын “Социально-культурный сервис и туризм” идэтигэр үөрэнэн бүтэрбитим. Бу идэни аҕам сүбэтинэн талан ылан, “Кини дьыалатыгар тэҥҥэ үлэлэһиэм” диэн санааттан үөрэммитим. Үөрэхпин бүтэрэн кэлэн, аҕам тэрилтэтигэр үлэлээбитим. Кэлин оҕолонон-урууланан, уһуйаан дьоно буолуохтарыгар диэри дьиэбэр олорбутум. Онтон “Аргыскредит” тэрилтэҕэ 2018 сыл алтынньытыгар Р.Д. Будаева ыҥырыытынан үлэлии кэлбитим.
– Идэҕэр сыһыана суох эйгэҕэ хайдах кэлэн хаалбыккыный? Төрүттэргэр-аймахтаргар үпкэ-харчыга, урбаан эйгэтигэр сыһыаннаах дьон баар дуо?
– Олох хаһан даҕаны харчы эйгэтигэр үлэлээбэтэх буоламмын, барыта олус умсугутуулааҕа. Ол курдук, “Аргыскредит” улуустарга баар филиалларын кытары үлэлиир этим. Тэрилтэ үлэтин сыалын-соругун нэһилиэнньэҕэ тарҕатан, бу уурунуу уонна иэс ылар тэрилтэ эрэ буолбатаҕын, маны сэргэ нэһилиэнньэҕэ “финансовая грамотность” диэн өйдөбүлү тиэрдэр сыаллаахпытын тиэрдэр этим. Оннук үлэлиибит даҕаны.
Үп-харчы эйгэтигэр үлэлээбит чугас дьонум суохтар. Арай, буҕаалтыр идэлээхтэр бааллар. Ол эрээри сүрүн урбаанньытым – аҕам буолар. Кини 90-с сыллартан бу эйгэҕэ үлэлиир. Оҕо эрдэхпититтэн биһигини батыһыннара сылдьан “Үлэ диэн маннык” диэн көрдөрөр буолара. Аҕабын Петр Николаевич Андреевы көрөн-истэн, дьону кытары үлэлииргэ үөрэммитим. Урбаан – киэҥ байҕал курдук уһуга биллибэт киэҥ эйгэ... Онон манна барыта саас-сааһынан буолуохтаах дии саныыбын.
– “Оҕо кыра эрдэҕиттэн биллэр – улааттаҕына туох идэлээх киһи буолара” диэн бэргэн өйдөбүл баар.
– Оҕо сылдьан биллэн турар араас идэлээх буола оонньуур этибит. Ол курдук, маҕаһыыннаах да оонньооччубут. Онно мин наар салайааччы оруолугар буоларым “Маны аҕал, итини уур, маннык гын” диэн. Ол аата, оччолортон салайааччы буоларым таайдаҕа дии. Ону таһынан кэнсиэр көрдөрөн оонньооччубут. Онтум билигин үлэбэр икки социальнай бырайыактарбын ыытарбар туһалыыр. Онтон наһаа астынабын. Онон, оонньообутум барыта туолан, салайааччынан үлэлии сырыттаҕым...
10 сыл иһигэр тэрилтэбит атаҕар туран, чиҥ тирэхтээх буолла
– Кэпэрэтиипкит быйыл 10 сыллаах үбүлүөйэ. Тэрилтэҕит сыала-соруга – хас биирдии Саха сирин олохтооҕун уйгулаах олоҕо тупсарыгар туһуланар буоллаҕа.
– Тэриллибиппит быйыл 10 сылын туолла. Өрөспүүбүлүкэ үрдүнэн 8 улууска филиаллаахпыт уонна Дьокуускай куоракка 2 офис үлэлиир. Бүгүҥҥү күҥҥэ 10 000 пайщиктаахпыт. “Пайщик диэн кимий?” – диэн наар ыйыталлар. Пайщик диэн кэпэрэтиипкэ сыллааҕы усунуоһу 1300 солкуобайы төлөөн киирбит киһи. Бу пайщик биһиги өҥөлөрбүтүнэн туһанар буолар. Кинилэр пайщик буоллахтарына харчыларын бырыһыаҥҥа уурдаран мунньуохтарын эбэтэр төттөрүтүн иэс ылыахтарын сөп.
Биһиги кэпэрэтииппит 190-с №-дээх Федеральнай сокуоҥҥа олоҕуран үлэлиир. Биһигини Арассыыйа Киин баана, маны сэргэ “Кооперативные финансы” диэн “саморегулируемай” тэрилтэ эмиэ хонтуруоллуур.
Үлэлээбиппит 10 сылын тухары биир сыалы-соругу туруорунан, үлэбит хайысхатын ыытабыт. Ол курдук, Сахабыт сирин хас биирдии олохтооҕо баай-талым олохтоох буоларыгар санаабытын ууран үлэлиибит. Ону ситиһэрбитигэр кинилэргэ анаан финансовай куурус ыытабыт, хас биирдии кэлбит киһиэхэ ыйдааҕы дохуоттарын, ороскуоттарын ааҕан биэрэммит, сүбэ-ама биэриэхпитин сөп. Маннык ааҕыныы түмүгэр дьон сыал-сорук оҥостон, 1–2 сыл иһигэр харчы мунньунан таһаараллар. Ол түмүгэр, араас дойдуларынан дуоһуйа айанныыллар, күүлэйдииллэр, оҕолорун үөрэттэрэллэр, ыал оҥороллор, үбүлүөйдэрин бэлиэтииллэр, дьиэлэрин-уоттарын саҥардаллар, массыына ылыналлар уо.д.а.
Сахабыт сирин үгүс олохтооҕо биһиэхэ эрэнэриттэн астынабыт. Пайщиктарбытын барыларын наһаа таптыыбыт. Кинилэргэ анаан араас оонньууну (розыгрыш) ыытабыт. Ол курдук, ый ахсын сүүйтэриитэ суох оонньууну (беспроигрышнай) оҥоробут. Манна кыттыан баҕалаах дьон 10 тыһыынчаттан үөһэ суумаҕа уурунуу бырагырааматын таланнар дуогабар түһэристэхтэринэ, тутатына оонньууга кыттаннар, бириистээх бараллар. Сылга иккитэ улахан оонньуу оҥоробут. Онно сүрүн бириис – 150 тыһыынча солкуобай. Кыайбыт киһиэхэ дуогабарыгар угабыт. Атын бириистэр – дьиэҕэ-уокка туттуллар улахан наадалаах тэриллэр буолаллар.
– Оонньуугут чугастааҕы кэмҥэ хаһан буоларый?
– Ааспыт сайын ыһыахха буолбута уонна ахсынньы 20 күнүгэр ыытыллыахтаах. Бу күҥҥэ диэри 30 тыһыынчаттан үөһэ бэйэлэригэр табыгастаах уурунуу бырагырааматынан дуогабары баттастахтарына, тута купон ылаллар. Бу пайщиктарбытыгар анаан эбии “бонус” буолар.
Пайщиктарбытыгар анааммыт 2 кулуубу үлэлэтэбит. Ол курдук, “Школа успешных людей” уонна “Бриллиантовый возраст” диэннэр. Сахабыт сирэ алмааһынан, көмүһүнэн эрэ баай буолбатах, кини дьонунан эмиэ баай, бары туһунан устуоруйалаахтар, олохторугар ситиһиилээхтэр. Маннык дьон бу бастакы кулууппутугар кэлэн, биһиги пайщиктарбытын кытта көрсүһэллэр. Онтон иккис “Бриллиантовай саас” кулууппутугар араас биэчэрдэри ыытабыт. Аҕыйах хонуктааҕыта кыһыны көрсөр биэчэрбитигэр өрөспүүбүлүкэҕэ биллэр байаанньыт Раиса Крылова кэлэн кыттыбыта. Бу күн ыалдьыттарбыт брейн-ринг интеллектуальнай оонньууну оонньообуттара. Бары үөрэн-көтөн, астынан туран кытталлар. Саҥа дьылбытын бары бииргэ көрсөөччүбүт. Маннык хас кыбаартал аайы биир улахан тэрээһини хайаан да тэрийэбит, дьоммутун мунньабыт. Бары наһаа талааннаахтар. Хоһоон бөҕөтө суруйаллар. Саамай ытыктыыр, күөн туттар киһибит – Полина Победа буолар. Кини “Бриллантовай саас” кулууппутугар кэлэн, бэйэтэ айбыт хоһооннорун ааҕар. Маннык чаҕылхай пайщиктардаахпытынан киэн туттабыт.
Харчыны хайдах мунньунан саҕалыахха сөбүй?
– Билигин үп-харчы туһунан билии (финансовая грамотность) олох ирдэбилэ буолла. Онон харчыны хайдах уурунуохха, мунньуохха сөбүн туһунан тугу сүбэлиэҥ этэй?
– Саха киһитэ үбүн-харчытын сүрдээҕин ааҕынар. Ол эрээри онтун кимиэхэ да кэпсээбэт, ыспат-тохпот “кистэлэҥ” сэмэй майгылаах. Харчы ааҕылларын, суоттанарын сөбүлүүр. Ол иһин хас биирдии киһи харчытын ааҕына сылдьыахтаах. Аны билигин харчыбыт үксэ “электроннай”. Ол да буоллар кумааҕы харчыны эмиэ илдьэ, тутта сылдьыахха наада. Тоҕо диэтэххэ, илиигинэн харчыны туттаххына, төбөҥ, мэйииҥ тэҥинэн үлэлииллэр. Онтон төлөпүөҥҥэ “онлайн” нөҥүө харчыгын көрдөххүнэ “нейроннай сибээс” олохтоммот, ол иһин хартыына курдук көрөн баран, аһардан кэбиһэҕин. Бу “хартыынабыттан” харчыны барыыбын, биллибэтинэн бүтэн хаалар. “Онлайн” харчыҥ аҕыйаабытын көрөн хомойоҕун.
Биһиги сорох пайщиктарбыт тэтэрээттээх буолаллар. Ол тэтэрээттэрин биир өттүгэр төһөнү хайдах ууруна, мунньуна сылдьалларын, онтон иккис өттүгэр күннээҕи ороскуоттарын бэлиэтэнэллэр. Дьиэ кэргэн күннээҕигэ көрсөр ороскуотун – оптуобуска сырыыттан, маҕаһыыҥҥа үүт ылыытыттан саҕалаан барытын суруналлар. Ол курдук, дьиэ кэргэн чилиэннэрин барытын ороскуотун ааҕыналлар. Бу – саамай сөптөөх ньыма буолар. Онон маннык суруна, суоттуу сылдьыахха наада. Суруннаххына кырдьык “баччаны бараатым” диэн билэҕин. Онтон “онлайн хартыынанан” ыраахха барбат буоллаҕыҥ...
Үбү-харчыны мунньунарга киһи хайаан даҕаны уһун болдьохтоох кэмҥэ буолбакка, 3 ыйга эбэтэр саатар биир ыйга сыал-сорук туруорунан, мунньунуохтаах. Ол эбэтэр биир ый 4 нэдиэлэтигэр сыал туруорунан, киһи бэйэтин үөрэтиэхтээх. Кылгас кэмҥэ сыал туруорунан, харчыбытын (дохуоппутун, ороскуоппутун) ааҕынабыт. Онтубут тэҥ тэҥинэн тахсыахтаах. Билигин, быһа холоон дьон дохуота 70 000 солк. эбит буоллаҕына, ороскуота 140 000 солк. кэриҥэ буолар. Бу киһи ороскуотун сабынаары эбии кирэдьиит ылан, бэйэтин бэйэтэ хабалаҕа киллэрэн кэбиһэр. Маны эмиэ өйдөөн көрүллүөхтээх. Дохуота элбэх буоларыгар хас биирдии киһи дьулуһуохтаах.
– Оччотугар харчыны хайдах мунньунан саҕалыыбыный?
– Мунньар суумабын мин ороскуот курдук көрүөхтээхпин. Холобура, ипэтиэкэ, кыбартыыра төлөбүрүн хойутаппакка төлүүбүт дии, ол курдук буолуохтаах. Бэйэбэр анаан мунньунар харчыбын дохуоппуттан 10 эбэтэр саатар 5%-тан саҕалыыбын. Оччоҕуна туруоруммут сыалбытын бастаан нэдиэлэ, онтон 1, 3, 6 ыйдар, салгыы 1 сыл гынан, “уһун болдьохтоох” сыалга киирэбит. Маннык ньымаҕа толкуйдуу үөрэммэтэх киһи истириэскэ түһүөн сөп.
Харчы суоту сөбүлүүр...
– Тус бэйэҥ уопуккар олоҕурдахха... Харчыга сыһыаныҥ хайдаҕый? Бэйэҥ дьиэ кэргэниҥ бүддьүөтүн хайдах былааннаан туттаҕыный? Бука, барыта “по полочкам” буолуохтаах.
– Харчыны хайдах туттары төрөппүттэрбит, хомойуох иһин, кэпсээбэт этилэр. Устудьуоннуу сырыттахпына ый аайы харчы ыытааччылар, дьэ онно харчыны хайдах туһанарга, суоттанарга үөрэммитим. Биллэн турар, бастаан утаа ыыппыт харчыларын аҕыйах хонугунан бүтэрэн кэбиһэр түгэннэрим бааллара. Онтон кэмниэ-кэнэҕэс харчыны сөпкө туһанар буолбутум.
Билигин дьиэ кэргэн бүддьүөтүн суоттанабыт-учуоттанабыт. Уһун кэм иһигэр туолар сыалларга мунньунабыт. Аныгы эриирдээх-мускуурдаах олох сиэринэн, кирэдьиит өҥөтүнэн эмиэ туһанабыт. Ол эрээри, чахчы, тирээн кэллэҕинэ эрэ. “Харчы суоту сөбүлүүр” диэн мээнэҕэ эппэттэр. Онон суоттанабыт, былааннанабыт. Дьиэ кэргэн бүддьүөтэ бииргэ тутуллан, биир сыалга-сорукка дьулуһуохтаах дии саныыбыт.
Дьиэ кэргэн бүддьүөтүн тыырыллыыта
– Билигин блогердарбыт дэнэр дьон кытта социальнай ситим нөҥүө араас онлайн үөрэхтэри ыыталлар. Манна санааҥ?
– Блогердар бэйэлэрин эспиэртэрбит дэнэллэр. “Бэйэлэрин олохторугар буолан ааспыт түгэннэри туһанан, сүбэ-ама курдук үөрэх биэрэр буоллахтарына сөп” дии саныыбын. Сахалар чараас эйгэлээхпит, барытыгар итэҕэйэбит. Онон блогердарга бэйэҕэр чугас тыллаах-өстөөх, ылынар буоллаххына итэҕэйиэххин сөп буоллаҕа. Онтон үп-харчы туһунан билиигэ (финансовая грамотность) бэйэтин тус уопутугар олоҕуран үөрэх ыытара сөптөөх буоллаҕа.
Мин кыра эрдэхпиттэн наһаа “фантазиялаах” оҕо этим. “Улааттахпына дыбарыаска олоруом” дии саныырым, аҕабын аптаах киһи курдук саныырым. Кини мэлдьи хомондьуруопкаҕа, ыраах сиринэн сылдьара. Кэллэҕинэ, дьиэбит иһигэр барыбыт бары баар буола түһэрэ. Биһиги 90-с сылларга улааттахпыт дии. Кыһалҕалаах олох диэн тугун билбэтэхпит. Ол эрээри таҥнар таҥаспыт, аһыыр аспыт мэлдьи баар буолара. Ийэлээх, аҕабыт үбү-харчыны таба туһанан уйгулаах олоҕунан олордохпут. “Хаһан да харчыбыт суох, тиийбэт” диэн муҥатыйыы суоҕа. Онон, барыта дьиэ кэргэн иһиттэн тахсар.
– Дьиэ кэргэн бүддьүөтүн хайдах барыстаахтык, сатабыллаахтык үлэлэтиэххэ сөбүй?
– Дьиэ кэргэн хас биирдии чилиэнэ баҕа санаалаах буолар – ону истэн туран, былаан оҥоруохха наада. Биһиги төрөппүттэрбит ону мэлдьи тутуһааччылар. Кыра-кыралаан барыбытыгар харчы биэрэллэрэ. Ыал ийэлээх аҕата иккиэн сүбэлэһии бэрээдэгинэн биир сыалы-соругу туруорунуохтаахтар. Ол сыалга туох барыта киирэр – таҥаһы-сабы атыылаһыыттан саҕалаан сынньана барыыга тиийэ. Үп-харчы уопсай тутуллуохтаах. Бу – барыта дьиэ кэргэн уйгулаах олоҕун туһугар оҥоһуллар.
“Бастаан бэйэҕэр төлөө”
– Харчыны уурунар чахчы туһалаах, барыстаах дьыала дуо?
– Уурунуу туһалааҕын 10 сыл үлэбит холобуругар көрөн кэллэхпит. Онон харчыны хайаан даҕаны уурунуохха наада. Бастаан суоттанан көрүөххэ наада уонна “Заплати себе первой” ньыманан туһаныахха сөп. Ол эбэтэр урутунан бэриллэр харчыны (аванс) 5–10%-нын ылан, баҕа санааҥ туолуутугар уурунаҕын. Бу ньыманан туһанан араас сиртэн дохуот ылар дьон 5% уурунан истэхтэринэ баар сыаллара барыта туолуон сөп. Этэргэ эрэ дөбөҥ буолбатах – бу чахчы үлэлиир ньыма.
Сорох биһиги пайщиктарбыт “Бэйэбититтэн куоттаран харчыбытын манна аҕалан уурунарбыт, көрбөккө сылдьарбыт ордук” дэһэллэрин үгүстүк истэбит. Үксүбүт харчылаах буоллубут да, барытын барыырбыт баар суол. Ол мэлдьэх буолбатах.
Сатаан харчыны мунньубат, туттубат дьоммутугар “52 нэдиэлэ иһигэр баай буол” диэн интэриэһинэй оонньуулаахпыт. Ол схемата маннык. Сылга 52 нэдиэлэ баар. Хас нэдиэлэ ахсын 100 солкуобайы уурунан саҕалыахха сөп. Иккис нэдиэлэҕэр 200, салгыы нэдиэлэлэргэ 300... бүтэһик 52 нэдиэлэҕэ 5 тыһ.200 солк. угаҕын. Оччоҕуна биир сыл иһигэр эн 137 тыһ. 800 солк. мунньан таһаараҕын. Наһаа үчүгэй дии! Маннык ньыманан уурунарга бассаап бөлөхтөөхпүт. Онно барыта ырылыччы көстөн иһэр. “Мунньунарга табыгастаах эбит”, – диэн астыналлар аҕай.
– Ол аата, “тэллэхтэрин” анныгар мунньунуу ньымата диэн өйдөбүллээх дуо?
– Кинилэр биһиги тэрилтэҕэ дуогабар арыналлар. Онно аныгы тэтиминэн “сбербанк онлайн” сыһыарыынан киирэн 100 солк. укпуттара бэйэлэрин дуогабардарыгар кэлэн түһэр. Оччоҕуна харчыта нэдиэлэ ахсын элбээн иһэр. Маны тэҥэ элбээбит сууматыгар бырыһыана эбиллэр. Биһиэхэ харчыны ууруyнуу сыллааҕы ыстаапката үрдээбитэ – 17%.
– “Көмүскэл сыттык” (“Подушка безопасности”) диэн өйдөбүл баар эбит. Маны тиийимтиэ гына судургутук быһааран биэриэҥ дуу.
– Экэнэмиистэр, финансистар этэллэринэн, эн 6 ыйдааҕы хамнаһыҥ суумата буолар. Холобура, 30 тыһ.хамнастаах буоллаххына, 6 ыйыгар 180 тыһ.солк. кэриҥэ илиигэр баар буолар. Оччотугар эн үлэҕин сүтэрэр, тохтуур түгэҥҥэр бу харчыҥ баар буолар. Маны “көмүскэл сыттык” диэн ааттыыллар.
Араас бырагыраама үлэлиир
– Эһиги тэрилтэҕит кирэдьиит биэрэр дуу? Хайдах, ханнык ньыманан?
– Тэрилтэбит аата да этэрин курдук кирэдьииттиир атыылаһар-атыылыыр тэрилтэ (КПК) буолар. 1895 сыллаахха “Бастакы кэпэрээссийэ” диэн уураах баттаммыта. Маннык кэпэрээссийэ баан суох сиригэр үлэлиэхтээх. Ол эбэтэр дьон бэйэ-бэйэтигэр көмө оҥорор. Ол “Фонд взаимопомощи пайщиков” диэн ааттанар. Ким эрэ харчытын %-ҥа уурдарар, ол тус мунньунуу диэн буолар. Бу харчы %-на хантан кэлэр диир буоллахха, атын дьоҥҥо иэс бэриллэн бу %-ны эргийэн кэлэр. Иэһи ким баҕарар кэлэн ылыан сөп. Ол эрээри бастаан кэпэрэтиипкэ пайщик буолаллар. Иэс ылааччы киһи харчыларын уурдарбыт дьоҥҥо “страховой сирэй” буолар. Биһиги иэс биэриэхпит иннигэр бу киһи төлүүр кыаҕын – ыйдааҕы дохуотун, ороскуотун көрөбүт, атын сиргэ ханна кирэдьииттээҕин, суут бириистэптэригэр иэстээҕин – суоҕун көрөбүт, үөрэтэбит. Элбэх кирэдьииттээх, иэстээх киһиэхэ биллэн турар аккаастыыбыт. Биэриллибит үп-харчы төннөн кэлиэхтээх бириинсиби тутуһабыт. Иэс ылааччы араас бырагырааманан туһанар. Маны биирдиилээн дьон, урбаанньыттар, тэрилтэлэр туһаныахтарын сөп. Ылар суумалара 250 тыһ. солк. үөһэ буоллаҕына солуок биэрэллэр. Ол сууматыттан тутулуктаах. 1 мөл.элбэҕи ылар буоллахтарына, солуок суумата 2 мөл.буолар.
“Комитет по займам” уонна “Служба безопасности” диэн тэрилтэбит иһигэр отделлардаахпыт. Кинилэр иэс ылааччыны ымпыгар-чымпыгар тиийэ үөрэтэллэр. Ол кэнниттэн биирдэ иэс ылыахтарын сөп. Ордук урбаанньыттар эргииргэ сылдьар харчыларын элбэтээри эбэтэр суол сабыллар кэмигэр табаардарын төлүү, аҕала охсоорулар “суһал көмөҕө” иэс ылаллар. Тус уурунуу болдьоҕо 2 сыл, онтон иэс биэрии болдьоҕо – 1 сыл.
Тэрилтэ 10 филиаллаах – Абыйга, Эдьигээҥҥэ, Өлөөҥҥө, Орто Халымаҕа, Бүлүүгэ, Ньурбаҕа, Мэҥэ Хаҥаласка, Чурапчыга уонна 2 офис Дьокуускай куоракка бааллар.
– Кэпэрэтиипкитигэр уурунуу ханнык хайысхалара, ньымалара баарый?
– Биһиги кэпэрэтииппитигэр харчы уурунуон баҕалаахтарга араас бырагыраама үлэлиир. Ону хас биирдии киһи тугу баҕарарынан учуоттаан талан биэрэбит. Инники этэн аһарбытым курдук, уурунуу көрүҥэр дуогабар болдьох кэмэ – 1 сыл. Кэлэн дуогабар түһэрсэллэр. Икки сыл иһигэр “ключевой ставка” суумата уларыйар түгэнигэр, киниэхэ дуогабарыгар хайдах суруллубутунан % хаалар, уларыйбат.
Билигин дьон-сэргэ үбүн-харчытын сүрдээҕин суоттанар, онон бырагырааманы ымпыктаан-чымпыктаан талаллар. Биһиэхэ итэҕэйэр дьон кэлэллэр, харчыларын ууруналлар, сыалларын-соруктарын ситиһэллэр.
10 сыл иһигэр тэрилтэбит атаҕар туран, чиҥ тирэхтээх буолла диэн этиэхпин баҕарабын. Кэлэктиипкэ улууска баар филиалларбытын ааҕан туран, 40-тан тахса киһи үлэлиир. Үлэһиттэрбит кэлбит килийиэннэрин сайаҕастык көрсөллөр, сахалыы быһаараллар, сүбэ-ама биэрэллэр. Биһигиттэн иэс ылан төлүүр, ылар дьоммутугар махталбыт улахан. Кинилэр баалларын тухары, биһиги үлэлиибит. Уустук да, үөрүүлээх да түгэннэригэр кинилэрдиин мэлдьи бииргэбит.
"АРГЫСКРЕДИТ" кээпэрэтиип саайтыгар ыҥырабыт: https://argyskredit.ru
Кэпсэттэ Саргылаана БАГЫНАНОВА.
