Кэлэр сылга Бастакы Бэрэсидьиэммит М.Е. Николаев ыйааҕынан тэриллибит “Саха сирин тимир суоллара” аахсыйалаах хампаанньа үбүлүөйдээх 30 сылын бэлиэтиир. Эрэгийиэн бөдөҥ стратегическай тэрилтэтэ үүнэн-сайдан кэлбит суолун, бүгүҥҥүүлэтин-хамнаһын уонна кэнэҕэски кэскилин туһунан генеральнай дириэктэр Василий Владимирович Шимохины кытта кэпсэттибит.
Хампаанньа сайдыыта
– Василий Владимирович, Саха сирин курдук киэҥ-нэлэмэн сирдээх-уоттаах эрэгийиэҥҥэ тимир суол ураты суолталаах буолара өйдөнөр. Күн бүгүн хампаанньа өрөспүүбүлүкэ олоҕор-дьаһаҕар туох оруоллааҕый?
– Саха сиригэр тимир суол кэлиэҕиттэн таһаҕаһы тиэйии хайысхата эрэ уларыйбата, тырааныспар ороскуота биллэрдик кыччаата, үлэ миэстэтэ эбилиннэ, бырамыысыланнас сайдарыгар төһүү күүс буолла. Тимир суол эрэгийиэн социальнай-экэнэмиичэскэй сайдыытыгар үтүө сабыдыаллаах буолбута харахха тута быраҕыллар. Тимир суол ааһар куораттара, бөһүөлэктэрэ хайдах курдук уларыйа туралларын, оҥорон таһаарыы (производство) тохтообокко сайдан иһэрин, хостонор баайдаах сирдэри баһылыыр буолбуттарын көрүҥ. “Ханна тимир суол кэлэр да, онно олох саҕаланар” диэн мээнэҕэ эппэттэр. Тимир суол тохсунньу томороон тымныытыгар, от ыйын өҥүрүк куйааһыгар сылы эргиччи күннэри-түүннэри тохтоло суох тигинэччи үлэлиир тырааныспар көрүҥэ буолар.
– Хампаанньа кэлиҥҥи сыллардааҕы үлэтин хайдах сыаналыыгыный? Тугу ситистигит? Туох ситэ кыаллыбакка турарый?
– Ааһан эрэр сылы үчүгэй көрдөрүүлээх түмүктээн эрэбит. Ол таһаҕас тиэйиитигэр да, дьону таһыыга да сыһыаннаах. 2024 сыл түмүктэниитигэр 8,5 мөл. туонна таһаҕаһы тиэйиэхпит диэн сабаҕалыыбыт. Ити 2023 сылы кытта тэҥнээтэххэ, 7 %-нан үрдүк.
Хотугу тиэйии чэрчитинэн хампаанньа Өлүөнэ өрүһүнэн навигация сабыллыар диэри таһаҕаһы тиэйэр-таһар. Ол курдук, Аллараа Бэстээххэ диэри бу сыл 11 ыйыгар 1,3 мөл. туонна таһаҕас тиэлиннэ, ити көрдөрүү ааспыт сылтан 12 %-нан үрдүгэ бэлиэтэннэ. Ол иһигэр 576 тыһ. туонна ньиэп бородууксуйатын туһааннаах сиргэ тиэртибит (+10 %).
Таһаҕаһы тиэйии былаана “Саха сирин тимир суоллара” АХ Москуба эрэгийиэнин кытта сибээһин бөҕөргөппүтүн уонна “Столбовая” ыстаансыйаттан ый аайы 8 кэнтиэйнэрдээх пуойаһынан таһаҕаһы тиэйиини хааччыйбытын түмүгэр ситиһилиннэ. Итини ааһан эрэр сыл биир дьоһун ситиһиитинэн бэлиэтиибит. “Столбовая” ыстаансыйаҕа таһаҕаһы тиэйэр терминалы саҥардан оҥорууга үлэбитин салҕаатыбыт. Билигин ыстаансыйа терминала Аллараа Бэстээххэ диэри айанныыр кэнтиэйнэрдээх пуойас ахсаанын элбэтэргэ бэлэм. Бу туһунан “Арассыыйа тимир суоллара” ААУо тустаах иһитиннэрии тиэрдэн олоробут. Тиит саҥа ыстаансыйаттан урууданы тиэйбиппитин бэлиэтиир тоҕоостоох. Бу үлэбит – эмиэ сыл биир бэлиэ ситиһиитэ.
Балаҕан ыйыттан “Арассыыйа тимир суоллара” ААУо-ны кытта Саха сирин соҕуруу өттүгэр баар чох хостуур тэрилтэлэртэн чоҕу тиэйиигэ хаалан испит көрдөрүүнү толордубут. 11 ый түмүгүнэн “Колмар” хампаанньа ситимиттэн уопсайа 4,3 мөл. туонна чоҕу тиэйдибит, ити ааспыт сыллааҕы көрдөрүүнү 4 %-нан куоһарар.
2005 сылга тиэйэр чохпутун 6,7 мөл. туоннаҕа диэри улаатыннарар былааннаахпыт. Ол түмүгэр тиэллэр таһаҕас уопсай кээмэйэ 9,6 мөл. туоннаҕа диэри улаатыаҕа. 2024 сылы кытта тэҥнээтэххэ, 13 %-нан үрдүөҕэ.
Маннык сыаллаах Нерюнгри ыстаансыйатынан охсуллан ааһар Уһук Илин тимир суолуттан айаҥҥа турунар пуойастар ахсааннарын улаатыннарар боппуруоһу көрдүбүт. Быйыл 6 паара пуойас айаннаабыт эбит буоллаҕына, эһиил 10 паараҕа диэри улаатыннарар соруктаахпыт.
2024 сылга 421 тыһ. пассажир айанныахтаах, ааспыт сылтан 8,3 %-нан элбэх. 2025 сылга пассажир ахсаанын 3,87 %-ҥа диэри элбэтэр былааннаахпыт. Благовещенскайга, Владивостокка диэри айанныырга интэриэс улааппытын көрөбүт, онон пассажир ахсаана 4,0 % элбиэхтээх.
– Отучча сыл ааспытын кэннэ, балаһыанньаны көрдөххө, дьону тиэйии, таһаҕаһы таһыы сайдыыта билигин ханнык таһымҥа турарый?
– Эрдэ эппитим курдук, кэлэр сылга таһаҕас кээмэйин 9,6 мөл. туоннаҕа диэри улаатыннарар былааннаахпыт. Аан маҥнай бэйэбит күүспүтүнэн таһаҕаһы тиэйбит кэммитин кытта тэҥнээтэххэ, көрдөрүүбүт хас эмэ уонунан төгүл улаатта. Күн бүгүн магистральнай уонна маневровай тепловозтарбыт паарката 60-тан тахса тиэхиньикэлээх. Локомотивтаах депобутугар тэхиниичэскэй элбэх көрүҥҥэ көрүүнү-истиини (обслуживание) уонна локомотивтары өрөмүөннүүр кыахтаахпыт. Маны таһынан таһаҕас таһар, дьону тиэйэр богуоннары бэйэбит күүспүтүнэн көрөбүт-истэбит. Аллараа Бэстээх ыстаансыйатыгар диэри дьону таһар буолуохпутуттан айанныан баҕалаах элбии турар. Ити тимир суолга нэһилиэнньэ наадыйарын туоһулуур. Дьону таһарга эбии богуоннары атыыласпыппыт, атыылаһа да турабыт. Быйыл доруобуйаларынан хааччахтаах дьоҥҥо уонна плацкарта богуоннарын атыылаһарга Трансмашхолдины кытта дуогабарга илии баттастыбыт.
Дьону маҥнай таһарбытыгар Дьокуускайтан тимир суол баксаалыгар диэри трансферы тэрийэр боппуруоһу тута болҕомтоҕо ылан үлэлээбиппит. Массыына уонна өрүс суолун тэҥинэн айаны тэрийэр мультимодальнай бириинсиби тутуспуппут. Бу пассажирдарга табыгастаах буоларын туһугар оҥоһуллубута, дьыл кэмиттэн тутулуга суох хаһан баҕарар баксаалга диэри айанныыр кыахтаахтар, туһааннаах пуойастарыгар хойутаабакка тиийэллэр. Маннык айаннаан баксаалтан Дьокуускайга диэри эмиэ кэлиэхтэрин сөп. Аллараа Бэстээх кытылыгар дьон сынньанар, кэтэһэр пуунун туппуппут. Айаннааччылар халлаан тымныйдаҕына, ичигэс сиргэ олорон эрэ көлөлөрүн кэтэһэллэр. Дьокуускайга төрдүс сылын билиэт хаассата үлэлиир. Ханнык баҕарар хайысхаҕа пуойас билиэтин, ону таһынан трансферга толуону атыылаһыахтарын сөп.
– Пуойастар ханнык хайысхаларга айанныылларый? Ханнык кэмҥэ?
– Аллараа Бэстээх ыстаансыйатыттан күн аайы дьону таһар пуойас айанныыр. Биир күн Благовещенскайга, иккис күн – Тыындаҕа, ити курдук солбуһа сылдьар. Кинилэри кытта Владивостокка, Иркутскайга диэри кураанах богуоннар барсаллар. Араспысаанньаны дьоҥҥо табыгастаах гына туруорабыт уонна богуоннар элбэхтик айанныылларын ситистибит. Билиҥҥитэ Тыындаҕа, Благовещенскайга, Иркутскайга уонна Уһук Илин атын улахан куораттарыгар богуоннарбыт күн аайы айанныыллар.
– Кэлиҥҥи сылларга Саха сиригэр туризм лаппа сайынна. Эн санааҕар, “Саха сирин тимир суоллара” итиннэ туох оруоллааҕый?
– Быһаччы оруоллаах. Тимир суол – саамай табыгастаах уонна куттала суох тырааныспар. Владивостокка, Благовещенскайга диэри айанныыр пассажир элбээбитин бэлиэтиибит. Холобур, Саҥа дьыл иннинэ айанныыр билиэт атыыланан бүттэ. Бу хайысхаларга эбии богуоннары киллэриэхпит. Дьон сайын Владивостокка муораҕа сынньана бараллар. Благовещенскайынан эргийэн Кытайга тахсаллар. Иркутскайга айанныыр богуоннарынан – Байкалга. Атын эрэгийиэннэртэн пуойаһынан айаннаан Саха сирин кэрэ айылҕатын көрө, сөҕө-махтайа кэлэллэр. Күһүн, саас хайыһардьыт спортсменнар балай эмэ элбэхтик айанныыллар. Сынньалаҥ кэмнэригэр үөрэнээччилэр Аллараа Бэстээх диэки сынньана бараллар, Өлүөнэ очуостарыгар сылдьаллар, Сахабыт сирин атын да ытык бэлиэ сирдэрин көрөллөр.
Кэпэрэтиибинэй социальнай эппиэтинэс
– Хампаанньа ситиһиитин кытта билистибит. Ханнык баҕарар тэрилтэҕэ, бастатан туран, үлэһит сыаналанар. Улахан тэрилтэҕэ араас күрэхтэһии, куонкурус кэмиттэн кэмигэр тэриллэр. Эһиги үлэһиттэргит туохха дьоҕурдаахтарый, туох ситиһиилээхтэрий?
– Биллэн турар, эйэлээх, түмсүүлээх, идэҕэ бэриниилээх уонна үрдүк таһымнаах кэлэктиип суох буоллаҕына, тэрилтэ үлэтэ-хамнаһа улахан ситиһиитэ суох буолара өйдөнөр. Хампаанньабытыгар киэн туттар үлэһиппит элбэх. Кинилэргэ үлэҕэ эрэ табыгастаах усулуобуйаны буолбакка, сынньалаҥнарын эмиэ көхтөөхтүк аттаралларыгар, сылааларын таһааралларыгар, сөбүлүүр дьарыктаах буолалларыгар кыһаллабыт. Чөл олоҕу өрө тутарга улахан болҕомтобутун уурабыт. Соторутааҕыта үлэ кэлэктииптэрин уочараттаах 16-с спартакиадаларын үөрүүлээх быһыыга-майгыга арыйбыппыт. Оройуоҥҥа ыытыллар уонна ГТО нуорматын туттарар күрэхтэргэ мэлдьи кыттабыт. Успуорт күүстээх көрүҥнэринэн дьаныардаахтык ылсан дьарыктанар спортсменнардаахпыт. Кинилэр бириистээх миэстэҕэ тиксэллэр, норуоттар икки ардыларынааҕы таһымнаах күрэхтэргэ кыайаллар. Сэтинньигэ локомотив сулууспатын начаалынньыгын солбуйааччы Михаил Воронцов успуорт күүстээх көрүҥнэригэр аан дойду чөмпүйэнээтигэр икки кыһыл көмүс мэтээли ылан, пауэрлифтиҥҥа уонна күүс двоеборьетыгар бастаабыта. Пауэрлифтиҥҥа, күүс двоеборьетыгар уонна чохчойон көтөҕүүгэ ыйааһыныгар 60–69 саастаах маастардарга аан дойду үс рекордун олохтообута. Былырыын суол маастара Серикбай Кусеубаев “Үлэ киһитэ” ааты ылбыта.
Биһиги хампаанньабытыгар араас дьарыктаах, дьоҕурдаах дьон үлэлииллэр. Холобур, тимир дьарыктаах үлэһиттэрдээхпит. Ол курдук, Аллараа Бэстээх ыстаансыйатыгар ПТО богуоннарын көрөр-истэр, өрөмүөннүүр Радион Шарин “Клинок. Традиции и современность” норуоттар икки ардыларынааҕы быыстапка-атыы кыайыылааҕа буолбута. Тэрээһин Москубаҕа сэтинньи 7–10 күннэригэр ааспыта.
Сайын, Тимир суол үлэһиттэрин күнүн бэлиэтиир бырааһынньыкка, СӨ Ыксаллаах быһыыга-майгыга министиэристибэтэ Мэҥэ Хаҥалас улууһугар сүппүт оҕону көрдүүргэ кыттыспыт үлэһиттэрбитигэр Махтал суруктары туттарбыта. Биһиги биир үлэһиппит сүппүт оҕону булан, улахан үөрүү-көтүү буолбута.
Хампаанньабытыгар маннык үлэһиппит элбэх. Кинилэр үтүө суобаһынан үлэлииллэрин таһынан успуорка, тус дьарыктарыгар үчүгэй түмүгү ситиһэллэр итиэннэ дойду олохтооҕо буолар эппиэтинэстэрин умнубаттар.
– Каадыр туһунан. Каадыры бэлэмнииргэ туох үлэни ыытаҕытый? Үөрэх тэрилтэлэригэр тус сыаллаах бырагырааманан үөрэттэрэ ыытаҕыт дуо? Ыччат үлэҕэ киирэрэ хайдаҕый?
– Хампаанньа 30 сыл устата тус сыаллаах бырагырааманан каадыры бэлэмниир. Биһиги каадырдарбытын Уһук Илиннээҕи суол-иис судаарыстыбаннай университетыгар, Хабаровскайдааҕы тимир суол техникумугар уонна Аллараа Бэстээх бөһүөлэгэр Р.А. Брызгалов аатынан тырааныспар техникумугар үөрэттэрэбит.
Хампаанньа ыстаансыйа дьуһуурунайа, сибээс электромеханига, энэргиэтикэ электромеханига, суол мончуора, массыньыыс, массыньыыс көмөлөһөөччүтэ, өрөмүөннээччи идэлэргэ үрдүк уонна орто үөрэхтээх, билиҥҥи кэмҥэ тоҕоостоох исписэлиистэри бэлэмниир. Балар, сүрүннээн, тырааныспар техникумун (Аллараа Бэстээх) выпускниктара буолаллар.
2–3-с куурус устудьуоннарын суол мончуорунан, пуойаһы таҥааччынан, паарка дьуһуурунайынан, ыстаансыйа дьуһуурунайынан, электромеханигынан, пуойас проводнигынан уонна өрөмүөннээччинэн үлэҕэ ылар буолбуттара хас да сыл буолла. Кинилэр салгыы биирдиилээн кыраапыгынан үөрэнэллэр. Билигин 72 киһи маннык ньыманан үлэлиир. Олортон 24-дэ 2025 сылга техникумнарын бүтэрэллэр.
Хампаанньаҕа профориентация үлэтигэр улахан болҕомто ууруллар. Өрөспүүбүлүкэ оскуолаларын 8–11-с кылааһын үөрэнээччилэрин кытта көрсүһүүлэри ыытабыт. Алдаҥҥа, Аллараа Бэстээххэ тимир суол 4 кылааһа тэриллибитэ.
СӨ Үөрэҕин уонна билимин министиэристибэтин кытта сааскы сынньалаҥ кэмигэр Уһук Илиннээҕи суол-иис судаарыстыбаннай университета үөрэх кыһатыгар өрөспүүбүлүкэ тус сыаллаах бырагырааматынан үөрэнэ киирэргэ биридимиэт олимпиадалара буолаллар. 2024 сылга уочараттаах 11-с олимпиада муус устар саҥатыгар ыытыллыбыта. Манна 9 улуустан уонна Дьокуускай 3 оскуолатыттан 50-тан тахса 11-с кылаас үөрэнээччилэрэ кыттыбыттара. Кыттааччылар тырааныспардарын, олорор сирдэрин, аһылыктарын ороскуотун толору хампаанньа уйунар. Сыл саҕаланыаҕыттан улуустар, куорат оскуолаларын үрдүкү кылаастарын үөрэнээччилэригэр профориентационнай көрсүһүүлэри ыытабыт. Манна Уһук Илиннээҕи суол-иис судаарыстыбаннай университеттан уонна Тырааныспар техникумуттан бэрэстэбиитэллэр кытталлар. Куоракка тэриллэр оҕолору үөрэххэ угуйар дьаармаҥкаларга барыларыгар кыттабыт.
Бу үлэбитин СӨ Үөрэҕин министиэристибэтин кытта биир ситимнээхтик ыытабыт.
– Дойдубутугар корпоративнай социальнай эппиэтинэс сыл ахсын сайда турар. Бу хайысхаҕа эһиэхэ туох үлэ ыытылларый?
– Эрдэ ахтан аһарбытым курдук, үлэһиттэрбитигэр кыһанабыт. Сүрүн социальнай мэктиэ (гарантия) – кэлэктиибинэй дуогабар. Манна сонотуоруйга-куруорка эмтэнии ороскуота, успуордунан дьарыктаныыны өйөөһүн эмиэ киирэр. ГТО нуорматын туттардахтарына, үлэһиттэрбитигэр бириэмийэ көрөбүт. Өр сыллар усталарыгар үлэһиттэрбитигэр анаан дьиэ тутабыт. Биһиги үлэһиттэрбит “Благосостояние” НПФ биэнсийэ бырагырааматыгар киирэр кыахтаахтар. Манна хампаанньа усунуоһу кыттыһан үбүлүүр.
Маны таһынан тимир суол ааһар сиригэр олохтоох былааһы кытта көхтөөхтүк үлэлэһэбит. Бииргэ үлэ сөбүлэҥэр олоҕуран, бу улуустарга социальнай бырайыактар олоххо киирэллэригэр кыттабыт. Ол курдук, пааматынньык оҥоһуутугар, араас социальнай эбийиэк – уһуйаан, оскуола, балыыһа – тутууларын үбүлүүбүт.
Оҕо успуордун сайдыытыгар улахан болҕомтобутун уурабыт. 20-чэ сыл устата көҥүл тустууга оҕо турнирын тэрийэбит. Бу турнир олимпийскай чөмпүйүөн Павел Пинигин аатыгар ыытыллар Бүтүн Арассыыйатааҕы аһаҕас турнир ыстаатыһын ылар. Итиэннэ, биллэн турар, өрөспүүбүлүкэ, норуоттар икки ардыларынааҕы таһымнаах күрэхтэһиилэр, “Азия оҕолоро” оонньуулар ыытыллалларыгар үбүнэн көмөлөһөбүт.
Анал байыаннай дьайыы саҕаланыаҕыттан байыастарга тиһигин быспакка көмөлөһө олоробут. Аҥаардас бу сылга 20-тэн тахса мөлүйүөн суумалаах көмөнү оҥордубут. Тырааныспары, сапчаас чаастарын, мэдиссиинэ тэриллэрин, анал тэриллэри, таҥаһы-сабы, обмундированиены атыыластыбыт. Сулууспалаахтар дьиэ кэргэннэригэр көмөлөһөбүт. Сүрүн көмөнү маннык чаастарга оҥоробут: БАРС-БООТУР 2-с добровольческай батальон 1602-с байыаннай килиниичэскэй гуоспутала, РФ ОМ байыаннай чаастара, “Народный фронт. Все для Победы” байыаннай фронт, Донбаска көмөлөһөр, өйүүр пуонда, СӨ Куттал суох буолуутун уорганнарын бэтэрээннэрэрин эрэгийиэннээҕи уопсастыбаннай түмсүүтэ, Алдан оройуонун “Аврора” аһымал түмсүүтэ, Мэҥэ Хаҥалас “Манчаары” социальнай тэрээһиннэри өйүүр пуонда. Көмөнү оҥорор сорох тэрилтэлэрбитин, түмсүүлэрбитин эрэ ахтан аастыбыт.
– “Саха сирин тимир суоллара” хампаанньа инновациялыы сайдыытын туһунан кэпсээҥ. Ханнык суолталаах бырайыактары үлэлэтэҕитий? Цифровизацияҕа туох сонун үлэни ыытаҕытый?
– Цифровой трансформация чэрчитинэн хампаанньа бырагыраамалаах хааччыйыыга көхтөөхтүк көһөн эрэр. “Интеллекс” ХЭУо-ны кытта кэнтиэйнэрдээх былаһаакканы салайарга бэйэбит бас билэр АРМа-бытын оҥорорго үлэни ыытабыт. “Динамические системы” ХЭУо кытта “Эксплуатация и ремонт” аптамаат салайар систиэмэни толкуйдуурга үлэлэһэбит.
Былаан
– Амыр–Дьокуускай маҕыстыраал бу хайысханан түмүктэнэн хаалара сатамньыта суох. Тимир суол салгыы тутулларыттан “Саха сирин тимир суоллара” АХ сайдыыта тутулуктаах. Кэлиҥҥи сылларга Амыр уобалаһын Сковородино–Рейново тимир суолун учаастагын саҥардан оҥоруу уонна эксплуатациялааһын ньымаларын туһунан кэпсэтии тахсыбыта. Бу бырайыактарга үлэ саҕаланна дуо? Быһаччы Саха сиригэр туох суолталаах буолуохтарай?
– Беркакит–Томмот–Дьокуускай (Аллараа Бэстээх) тимир суолугар тирэҕирэн, норуоттар икки ардыларынааҕы таһымнаах саҥа Хотугулуу-Илиҥҥи тырааныспар көрүдүөрүн оҥорорго этии киллэрэбит. Бу икки бырайыак олоххо киирдэҕинэ, Арассыыйа экспортнай уонна логистическай кыаҕа бөҕөргүүрүгэр эрэллээхпит:
– Уһук Илин тимир суолун Нерюнгри-Сковородино учаастагынан барар “Дьэлиҥдэ” кыраныыссалаһар пууну сайыннарарга Сковородино–Рейново тимир суол лииньийэтин чөлүгэр түһэрии;
– Аллараа Бэстээх – Магадаан тимир суол лииньийэтин тутуу.
Уһук Илин эрэгийиэҥҥэ тимир суол тырааныспарын тутар икки эрэ тырааныспар көрүдүөрэ баар: Транссиб уонна Чуумпу акыйаан пуордугар тахсар БАМ. Пуорт балай эмэ элбэх эрээри, эппитим курдук, икки эрэ көрүдүөр баара харгыһы үөскэтэр. Арасыыйа пуортарын тутууга, сайыннарыыга төһө да киэҥ хабааннаах үлэ барбытын иһин, Транссиб-ынан уонна БАМ-ынан ааһар эбии суоллары туппат түгэҥҥэ, туһата кыра буолан тахсар. Амыр уобалаһыгар “Рейново–Сковородино” тимир суол салаатын саҥардан оҥорууну 2025–2027 сс. былаанныыбыт.
Маны таһынан Аллараа Бэстээхтэн Магадааҥҥа диэри тимир суолу тутуу бырайыагын олоххо киллэрэргэ салгыы үлэлэһиэхпит. Бу бырайыак үлэлээтэҕинэ, дьон олоҕор быһаччы суолталаах таҕаһаһы хотугу тиэйиинэн сылы эргиччи тиэрдиллиэҕэ, таһаҕаһы тиэйиигэ, дьону таһыыга тырааныспар-логистика өҥөтүн хаачыстыбата тупсуоҕа. Биир кэлим тырааныспар суола баар буолуоҕа, тырааныспар систиэмэтэ куттала суох буоларын хааччыйыы улаатыаҕа, тимир суол сайдыытыгар сыһыаннаах инбэстииссийэлээх бырайыактар сэҥээриини ылыахтара.
Магадааҥҥа диэри тимир суол тутуута үс түһүмэхтээх буолуоҕа: Аллараа Бэстээхтэн Хаандыга диэри, иккис түһүмэҕэ – Сусумааҥҥа көмүс киинигэр диэри уонна салгыы Магадааҥҥа диэри.
Алдан оройуонугар, Хаандыга бөһүөлэгэр өрүс суолун туоруур муоста тутуутун бырайыактааһыҥҥа массыына уонна тимир суолун иккиэннэрин тутуутун көрөр наада.
“Саха сирин тимир суоллара АХ” АУо Аллараа Бэстээх–Хаандыга тимир суолун тутуутун бастакы түһүмэҕин уонна муостаны туоруур суолу тутарга тиэхиньикэ-экэниэмикэ өттүнэн көрөн ырытар былааннаах. Бастакы түһүмэҕин олоххо киллэрэрбитигэр – Аллараа Бэстээх тимир суолун тутарга – федеральнай киин сөбүлэҥэ наада. Бу суол быһа холоон 4000 км буолуоҕа.
Күндү Сахабыт сирин олохтоохторо! “Саха сирин тимир суоллара” хампаанньа салалтатын, бары үлэһиттэрин аатыттан кэлэн иһэр саргылаах саҥа 2025 сылынан эҕэрдэлиибин! Тус олоххутугар дьолу-соргуну, чэгиэн туругу уонна табыллыыны баҕарабын.
