“АЛРОСА” хампаанньа эбийиэктэригэр араас омук бэрэстэбиитэллэрин тэҥэ саха дьоно эмиэ үлэлии-хамсыы сылдьаллар. Олортон биирдэстэрэ -- Валерий Сидоров. 33 саастаах, Сунтаар улууһуттан төрүттээх эдэр киһи билигин хампаанньа Үөһээ Муунатааҕы учаастагар уочараттаах баахтаҕа тиийбит. Валерийтан үлэтин-хамнаһын сырдатарыгар көрдөспүппэр улгумнук сөбүлэстэ. “Баахта саҥа болдьоҕор киирээри, ирдэбил быһыытынан, икки нэдиэлэ обсерваторга сытабын. Онон иллэҥмин”, -- диэтэ. Салгыы кини кэпсээнин ааҕыҥ.
Идэбэр айаным саҕаланыыта
Төрөөбүт-үөскээбит сирим -- Сунтаар. Билигин төрөппүттэрим онно бааллар. Ийэм Людмила Кирилловна Дашевская Сунтаардааҕы технологическай колледжка асчытынан үлэлиир. Аҕам Александр Николаевич Сидоров чааһынай урбаанньыт этэ. Билигин биэнсийэҕэ олорор. Бииргэ төрөөбүт үһүөбүт. Мин – улаханнарабын. Балтым Дьокуускайга УФСИН сулууспатыгар буҕаалтырынан үлэлиир. Быраатым -- Сунтаарга “Цеолит” диэн тэрилтэҕэ таһаҕас таһар массыына суоппара.
2004 сыллаахха Сунтаар гимназиятын үөрэнэн бүтэрбитим. Оскуола кэнниттэн Сунтаардааҕы колледжка үс сыллаах үрдүк күүрүүлээх лииньийэ электромэхээнньигин идэтигэр үөрэммитим. Ону кытта тэҥинэн 23-с нүөмэрдээх ПТУ-га биир сыллаах тырахтарыыс-массыньыыс уонна силиэсэр-суоппар үөрэҕин бүтэрбитим. Онон массыынаны, тыраахтары ыытар быраабы туоһулуур дастабырыанньаны туппутум таһынан дьупулуомнаах исписэлиис буолбутум.
Үөрэхпин бүтэрэн, идэбинэн биэс сыл курдук араас тэрилтэҕэ элиэктиригинэн үлэлээбитим. Оччолорго саҥа ыал буолан, утуу-субуу икки оҕоломмуппут. Хамнаһым олус кыра этэ. Иэстэн иэскэ олорбуппут. Биир сайын таһырдьа араадьыйа холбоон, истэ сыттахпына, Дьарыктаах буолуу киинэ бульдозер массыньыыһын идэтигэр босхо үөрэтэрин туһунан биллэриини өйдөөн истибитим. Өр толкуйдуу барбакка, түргэнник быһаарынан, үлэбиттэн уурайан, Нерюнгри куоракка алта ыйдаах үөрэххэ барбытым. Босхо уопсай дьиэнэн хааччыллыбытым, эбиитин истипиэндьийэлээх этим. Үөрэхпин бүтэрэн баран, Нерюнгрига “Якутуголь” бөдөҥ хампаанньа эбийиэгэр быраактыкабын барбытым.
Сунтаар Мииринэйтэн чугас. Ол да иһин “АЛРОСА” туһунан кырабыттан билэбин. Үчүгэй усулуобуйалааҕын, хамнаһа үрдүгүн туһунан элбэҕи истибитим. Бырамыысыланнас эйгэтигэр барарбар ким да сүбэлээбэтэҕэ. Наар кыра хамнастаах тэрилтэлэргэ түбэһэн, бэйэм үүтү-хайаҕаһы көрдөөн, наадалаах, сөп түбэһэр эйгэбэр таба тайанным диэхпин сөп.
Алмаастаах эйгэ аартыга арыллыыта
Бульдозер массыньыыһын идэтин баһылаан баран, аны үлэни булар уустук этэ. Уопута суох киһини чугаһаппатахтара. Оннук биир сылым халтайга ааспыта. Онтон биир күн “Анаабыр алмаастара” хампаанньа эдэр исписэлиистэри үлэҕэ ылар бырагыраамалааҕын туһунан истибитим. “Молодежь – в промышленность” диэн ааттаах быһыылааҕа. Ити миэхэ олус наадалаах иһитиннэрии этэ. Онон тэрилтэ салалтатын кытта кэпсэтиини (собеседование) этэҥҥэ ааһан, үлэҕэ ылыллан, биэс ыйга Анаабыр улууһугар саҥа үлэҕэ анаммытым.
Икки ый курдук эдэр байыас кууруһун ааспытым. Онтон биир ый гарааска бульдозер өрөмүөнүгэр илии-атах буолбутум. Салгыы эмиэ биир ыйга полигоҥҥа тиийэн, идэлээх бульдозериска сыһыарыллан, кини быһаччы ыйыытынан үлэҕэ үөрэммитим. Үһүс ыйбыттан сабыс-саҥа “Кomatsu d-155” диэн бульдозер экипаһыгар ылыллыбытым. Дьэ, ити кэмтэн идэбинэн дьиҥнээх үлэм саҕаламмыта. Саҥа тиэхиньикэ, күүрээннээх үлэ, үчүгэй хамнас кынаттыыра. Хамнаһа үрдүк этэ. Сунтаарга сыл аҥаара үлэлээбит хамнаһым кээмэйин итиннэ биир ый иһигэр оҥорорум. Ити үлэм улахан уопуту биэрбитэ. Салгыы алта сыл араас тэрилтэҕэ суһал дуогабарынан үлэлээбитим.
Үлэ күөстүү оргуйар
2017 сыллаахха МУАД диэн тэрилтэҕэ киирэн, “АЛРОСА” Үөһээ Муунатааҕы учаастагын суолун оҥорууга үлэлии сылдьан, үлэһиттэр наадаларын истибитим. Тута резюмебын биэрбитим. Онон 2018 сыллаахха Удачнайдааҕы хайаны байытар кэмбинээт Үөһээ Муунатааҕы хайа уонна суол тутуутун учаастагар бульдозер 7-с эрэсэрээттээх массыньыыһын дуоһунаһыгар бастайааннай үлэҕэ киирбитим.
Кэлэктииппит 40-ча үлэһиттээх. Биир ый үлэлиибит, биир ый сынньанабыт. Түөрт звенонан атастаһа сылдьан үлэҕэ тахсабыт. Биһиги бөлөхпүтүгэр (подразделение) икки экскаваторы кытта икки бульдозер, икки погрузчик, биир гириэйдэр, көлүөһэлээх бульдозер баар. Экскаватор хайа маассатын БелАЗ массыыналарга тиэйэр. Салгыы ол бульдозердарга, онтон БелАЗ-тарга тиэллэр. Онтон погрузчиктар пуойаска тиэйэн илдьэллэр, маасса баабырыкаҕа айанныыр. Мин хайа маассатын тутар үлэлээхпин. Ону таһынан кыралаан атын үлэ эмиэ баар. 28 күн өрөбүлэ суох күҥҥэ 12 чаас үлэлиибит. 14 күн -- күнүһүн, 14 күн түүнүн турабыт. 28 күн сынньанабыт. Сылга 55 күн уоппускалаахпыт.
Үлэҕэ тахсыахпыт биир-икки күн иннинэ Удачнай куоракка тиийэбит. Үлэлиир сирбитигэр КамАЗ-вахтовка массыынанан 135 км ырааҕы 4 чаас курдук айаннаан тиийэбит. Сарсыныгар сарсыарда 5.30 чааска туран, суунан-тараанан, остолобуойга аһыыбыт. Онтон эриэйсэ иннинэ оҥоһуллар булгуччулаах мэдиссиинэ көрүүтүн ааһабыт. 7 чаастан үлэ нэрээтин тутабыт. Хайа маастара уонна учаастак начаалынньыга ким ханна хайдах үлэлиири сиһилии быһаараллар, сэрэхтээх буолууга инструктаж оҥороллор. 7.30 чааска эмиэ массыынаҕа олорсон, карьердарга тиийэн, тиэхиньикэлэрбитинэн тарҕаһабыт. Ити иннинэ үлэлээбит симиэнэ дьонуттан ханна кутталлаах сирдэр баалларын, төһө кээмэйдээх үлэ толоруллубутун ыйыталаһабыт. Биир тылынан, үлэни тутабыт.
8 чаастан үлэ саҕаланар. Чаас аҥаара эбиэттээн баран, киэһэ 19.30 чааска диэри тохтоло суох үлэлиибит. 20 чааска хос үлэһити (напарник) кытта үлэни атастаһан, сынньана барабыт. Итинник биир ыйы быһа үлэлиибит. Үлэ, биллэн турар, чэпчэкитэ суох. Ол эрээри хорутуулаах уонна түмүктээх.
Бэйэ дьыалатын аһыахпын баҕарабын
Соторутааҕыта тутуллубут уопсай дьиэҕэ хоско иккилии буолан олоробут. Хос аайы туһунан дуустаах, туалеттаах. Бииргэ олорор табаарыһым атын симиэнэҕэ үлэлиир. Онон көрсүбэппит даҕаны. 20 ханааллаах тэлэбиисэрдээхпит. МТС мобильнай сибээһэ баар даҕаны, билиҥҥитэ мөлтөх. Сэтинньи ыйга оптоволокно киириэхтээх. Билиҥҥитэ төлөбүрдээх wi-fi сибээһинэн туһанабыт.
Дьиэҕэ уопсай сауналаахпыт. Тиэннис остуоллара баар. Олус минньигэс уонна дэлэй астаах-үөллээх остолобуойдаахпыт. Бэйэбит харчыбытыгар аһыыбыт. Ону таһынан кыра маҕаһыыннаахпыт.
Тус олоҕум туһунан сырдаттахха, икки оҕолоохпун. Хомойуох иһин, кэргэммин кытта суолбут икки аҥыы барбыта. Сыл аҥаардыыта дьиэттэн-уоттан тэйэн, ыраах үлэҕэ барыы дьиэ кэргэн олоҕор охсуулаах эбит. Сэрэйиллэрин курдук, баахтанан үлэ эт-сиин, өй-санаа да өттүнэн ноҕуруускалаах. Ону өйдөөн туран ылсыахха наада. Биир бэйэм кэмсиммэппин.
Оҕолорум Дьокуускайга бааллар. Бэйэм быйыл эмиэ куоракка дьиэ атыыласпытым. Манна үлэлии түһэн баран, инникитин бэйэм дьыалабын арыныахпын баҕарабын. Баҕа санаа аартыгар ити курдук кыралаан айанныыбын.
Валерийга кэпсээнин иһин махтанан туран, чиргэл доруобуйаны, үтүө түмүктээх, ситиһиилээх үлэни-хамнаһы, тус олоҕор дьолу-соргуну баҕарабыт.
Балаһаны Оксана ЖИРКОВА бэлэмнээтэ.