Сир аннынааҕы урууданы хостуур оробуочайы уонна программиһы туох ситимниирий? Бастакы өрүт — сиртэн хостонор баай, чуолаан алмаас эйгэтин бэрэстэбиитэлэ. Иккиһэ – IT-технологияны кытта сибээстээх. “Кинилэри ситимниир туох да суох” диэбит киһи АЛРОСА биир эмит тэрилтэтигэр сырыттаҕына, санаата уларыйыаҕа. Тоҕо диэтэххэ, кэлиҥҥи сылларга алмааһы хостооччу араас хайысхаҕа -- геологияттан, алмааһы хостооһунтан, хааччыйыыттан, батарыыттан саҕалаан, көмө бары сулууспаларыгар тиийэ тэрийии үлэтигэр 100-тэн тахсан цифровой быһаарыныыны ылынна. IT тиэрминнэрин хас биирдии алмааһы хостооччу күннээҕи үлэтигэр хото туттар буолла. АЛРОСА Удачнайдааҕы алмааһы кырыылыыр кэмбинээтигэр цифровизация үлэҕэ-хамнаска, бырамыысыланнас уонна экология өттүнэн куттал суох буолуутугар хайдах дьайарын кэмбинээт дириэктэрин инновационнай сайдыыга солбуйааччы Александр Котов билиһиннэрдэ.
– Эһиги тэрилтэҕитигэр кэлин туох саҥа IT-технология киирдэ? Ол түмүгэ хайдаҕый?
— Аныгы технология түргэн уонна хаачыстыбалаах үлэни ситиһэргэ кыаҕы биэрэр. “Удачнай” диэн сир аннынааҕы рудникка ыытыллар үлэни киинниир диспиэччэр систиэмэтэ олохтоммута үлэ тэтимин биллэрдик түргэтэттэ, үлэ хайдах барарын кэмигэр билэр кыаҕы биэрдэ. Тэтими өссө күүһүрдэр баҕаттан WI-FI ситимин киллэрэн, сир аннынааҕы учаастактарга тоҕо тэптэрии үлэтин бырайыактааһыны ыытар соруктаахпыт. Ситим көмөтүнэн тэптэрии үлэтин былаанныыр, кыамтатын көрөр кыахтаахпыт. Итини барытын анал бырагыраама суоттуур.
— Производствоҕа роботизация, цифровой технология киириитэ эт-сиин үлэтин биллэрдик чэпчэтэрэ биллэр. Ону тэҥэ үлэһит илии наадата аччыырын, ол эбэтэр ыстаат сарбылларын курдук өйдөбүл баар. Ол эһиэхэ хайдаҕый?
— Бастатан туран, саҥа технология сайдыыны кытта ситимнээҕин таба өйдүөххэ наада. Кини иһитиннэриини дэбигис салайыыга, аналитиканы түргэнник анаарыыга көмөлөһөр. Ол эрээри түмүгү син биир киһи ылынар. Хайа үлэтин бары түһүмэҕин цифровой технология көмөтүнэн көрө-истэ олорорбут, бастатан туран, дьон олоҕун харыстааһыҥҥа, үлэ куттала суох барарыгар туһуланар. Көмпүүтэр тугу да умуннарбат, кини үлэ хаачыстыбалаахтык ыытылларыгар үлэ соругун олус табатык туруорар. Аныгы цифровизация, холобур, үүттүүр үстүрүмүөн ороскуотун аччатар, тоҕо тэптэриини хонтуруоллуур, матырыйаалы бытарытыыны салайар. Бу – адьас атын таһым. Бырагырааманан хааччыллыы инженер бырайыагы оҥорууга үлэтин сымнатар. Cаҥа технология тоҕо тэптэрии үлэтин быдан дириҥник үөрэтэр, киэҥ түмүгү оҥорор.
— Цифровизация уонна IT-технология саҥа дьоҕуру сайыннарар аналлаах. Онон, ыччаты сыһыарыы соруга турар буоллаҕа.
— Бүгүҥҥү үлэбит түмүгэ эрдэ үлэлээн ааспыт дьон уопуттарыттан уонна саҥа үлэһиттэр дьоҕурдарыттан улахан тутулуктаах. Удачнайга ыччат кэлиитэ элбээтэ. Кинилэргэ анаан араас таһымнаах көрсүһүүлэри тэрийэбит. Эдэр үлэһиттэр уопуттаах биир идэлээхтэрин, сыахтар салайааччыларын, хайаны байытар кэмбинээт дириэктэрин кытта сирэй көрсөн олорон кэпсэтэр, алтыһар кыахтаахтар. Холобур, от ыйыгар эдэр исписэлиистэр Удачнайдааҕы кэмбинээт дириэктэрэ Сергей Павленконы кытта көрсүбүттэрэ. Бу хайысхаҕа биһиги элбэх үлэни ыытабыт, эдэрдэри үөрэтэбит, уопуту атастаһыыны тэрийэбит. Саҥалыы көрүүлээх ыччаттар биһиэхэ олус наадалар. Саҥа киһи үлэ хаамыытыгар саҥа тыыны, сонун этиилэри киллэрэр.
— Цифровой технологияны киллэрии бырамыысыланнас үлэтигэр куттал суох буолуутун хааччыйарын туһунан этэн аһардыҥ. Ону туоһулуур холобурдар ханныктарый?
— Оннук холобур олус элбэх. Бастатан туран, сир анныгар тоҕо тэптэриигэ чуолкай уонна сөптөөх быһаарыыны ылынабыт. Эрдэ хайа иһинээҕи өҕүллүүлэри учуоттуур, суоттуур ыарахан буолара. Билигин итини барытын 3D мадьыал көмөтүнэн, бэл, бырайыактааһын түһүмэҕэр быһаарар кыахтаахпыт. Урукку курдук, сэрэйэн көрөн үлэ суох.
Өссө биир холобуру аҕаллахха, тиэйэр-таһар массыыналар эпэрээтэрдэрэ хайа иһигэр буолбакка, хоско олорон үлэлиир кыахтаннылар. Үлэ барыта тэйиччиттэн салайыллар. Үлэ төһөлөөх чэпчээбитин санаан көрүҥ! Итинник холобур элбэх.
Үсүһүнэн, билигин “хвостохранилище” диэн ааттыыр матырыйаалы харайар сирбитин солбуйар саҥа цифровой технологияны толкуйдуу сылдьабыт. Кини көмөтүнэн араас түгэҥҥэ тахсар быһыыны-майгыны көрөр-истэр, былаанныыр кыахтаахпыт. Ити бырайыак биһиэхэ олус суолталаах. Тоҕо диэтэххэ, хампаанньа экология өттүнэн куттала суох буолуута инники күөҥҥэ турар.
— Производствоҕа саҥа цифровой информационнай ситим киириитэ үлэһиттэртэн эбии билиини, үөрэҕи ирдиир дуо?
— Тэрилтэҕэ бырагырааманан хааччыллыы саҥардылларын тэҥэ хас эмит сыл оҥоһуллан, ууруллан кэлбит укулааты уларытыыга үлэлэһэбит. Саҥа технологиялар үлэҕэ киһи көмөтүнэн киирэллэр. Маннык уларыйыыларга анал салайааччылаах хамаанда ылсар. Киирэр уларыйыылары тэҥэ хамаанда эмиэ араас түһүмэхтэринэн уларыйар, сайдар. Үлэ иэнэ кэҥиир түгэнигэр өссө элбэх үлэһит сыһыарыллар. АЛРОСА каадыры бэлэмниир киинэ онуоха мэлдьи бэлэм. Үлэһиттэр эбии үөрэнэр кыахтаахтар.
Холобур, кэмбинээккэ уонна рудникка баар диспиэччэр пууннара эпэрээссийэлэри салайар киин сорҕолоро буоллулар. Аҥаардас статистика эрэ дааннайдарын хомуйбаттар, бүтүн производствоны салайар кыахтаннылар. Подразделениелартан киирэр иһитиннэрии цифровой бырагыраама нөҥүө ааһар уонна диспиэччэрдэргэ тиксэриллэр. Ити үлэ анал билиини эрэйэр. Онуоха көмөҕө кэлэргэ корпоративнай университеппыт мэлдьи бэлэм.
Кэмбинээт сыл аҥаарыгар бары көрүҥ үлэлэргэ көрдөрүүлэри куоһаран олорор. Ол барыта кэлэктиип сааһыламмыт үлэтин түмүгэр ситиһилиннэ. Оттон цифровизация, IT-технология иннибит диэки тэтимнээхтик уонна эрэллээхтик барарбытыгар олус көмөлөөх.
кэпсэттэ.
