Дүпсүн улууһун ыһыытыыр улаҕатыгар Алдан өрүс уҥа кытылыгар, оччотооҕу II Өспөх нэһилиэгэр, үс бырааттыы Үрүмээһэптэр олорбуттар. Дьэ, бу кус быһый, ат бөҕө ини-биилэртэн ортокулара Миитэрэй II Матрена Семёновналыын Элбэҕи арҕаа баһыгар олорбуттар уонна 7 уолу, 2 кыыһы төрөппүттэр. Билиҥҥи өйдөбүлүнэн, бу саамай дьоллоох дьон буолуохтарын алдьархайдаах сэрии ааҥнаан, хааннаах атаҕынан хам үктэтэлээбитэ.
Ол курдук, 7 ини-бии Румянцевтар Ийэ дойдуларын көмүскэлигэр кыттыбыттар. Биир ийэттэн-аҕаттан итинник имири ирдээн туран хомуйуу – мин саныахпар, сэдэх түбэлтэ.
Кинилэр тустарынан биир дойдулаахтарым быһыытынан тугу истибиппин билиһиннэриэхпин баҕарабын.
Улаханнара 1901 сыллаахха төрөөбүт Николай Дмитриевич диэн ортоһуор уҥуохтаах, сытыы-хотуу, көрдөөх-нардаах киһи этэ дииллэр. Үөрэҕэ суох эрээри, эйэҕэһинэн-сайаҕаһынан буолуо, холкуоһугар, “Чагдаайыга”, биригэдьииринэн сылдьыбыт. Кини үлэһитин таһынан сүрдээх үчүгэй куоластаах тойуксут, айылҕаттан артыыс талааннаах үһү. Ол иһин буолуо, истэрим былаһын тухары “Ойуунускай Ньукулайынан” ааттыыллара. Ардыгар Алдан өрүс оҥочонон туораан истэхтэринэ, арҕаһын адаарытан субу ыйыстан кэбиһиэхтии силбиэтэнэрэ да баара. Онуоха сорох-сорохторо уолуйаары гыннахтарына, “Ойуунускайдарын” ыллаа диэн көрдөһөллөрө үһү. Онно хап-сабар ыллаан киирэн барар эбит. Кини ырыатыгар абылатан, куттаналларын да умнан, сатабыллаах куормаһыттар, кыайыылаах эрдииһиттэр көмөлөрүнэн этэҥҥэ туораабыттара эрэ баар буоларын туһунан ахталлара. Дьэ, оннук олорон, 1942 сыллаахха бэс ыйын 21 күнүгэр бииргэ төрөөбүт бырааттара Алексейдыын, Иннокентийдыын Ийэ дойдуларын көмүскэһэ барбыттар уонна үһүөн төрөөбүт түөлбэлэригэр, ырыа оҥостубут ыырдарыгар төннүбэт дьылҕаламмыттар.
Иккис уол Егор Дмитриевич I. Кини бастаан табаарыстыба, онтон “Чагдаайы” холкуос биир бастыҥ үлэһитэ этэ. Кэргэннэнэн, 3 оҕолонон олордохторуна сэрии буолбута. “Ыал аҕата” диэтэхтэрэ дуу, бастаан тохтоппуттар. Онтон сэрии кытаанах сылларыгар туох баар сыратын-сатабылын холкуоһун айгыраппат иннигэр биэрэн, үөрэҕэ да суох буоллар, биригэдьиирдии сылдьыбыт. 6 бииргэ төрөөбүттэрэ бары барбыттарын, олортон биирдэстэрэ эрэ бааһыран эргиллибитин кэннэ, бүтэһигинэн 1944 сыл сайыныгар холкуоһуттан чороҥ соҕотох, адьырҕа өстөөхтөн өһүн-сааһын ситиһэ аттаммыт. Ол тиийэн, империалистыы Японияны утары сэриигэ 127-с мотострелковай ротатыгар сулууспалаабыт. “Хорсунун иһин”, “Японияны кыайыы иһин” мэтээллэрдээх. 1946 сыллаахха дойдутугар этэҥҥэ эргиллибит.
Төннөн кэлээт, эйэлээх олоҕу тутууга төбөтүн оройунан түһэн, сылгыһытынан, кыһынын айанньытынан, балыксытынан үлэлээбитэ. Кини дьоҕурдаах сылгыһыт, толлугаһа суох аты айааһааччы быһыытынан ордук биллэрэ. Быыс буллаҕына, кыраҕы харахтаах сааһыты уос номоҕо оҥостоллоро.
Сэрии иннинэ, саас хаас үөрэ түспүтүгэр, оччотооҕуга айаҕынан иитиллэр доруоп саанан биир ытыытыгар 12 хааһы охторбута кэпсэлгэ сылдьара.
Дьөгүөр кэргэнэ Агафья Иннокентьевналыын 7 оҕону атахтарыгар туруорбуттара. Билигин кинилэр сиэннэрэ, хос сиэннэрэ 20-тэн тахса. Дьөгүөр 1966 сыллаахха Найахыга олорон өлбүтэ.
Үһүс уол Егор Дмитриевич II-Хоһоччуй 1911 сыллаахха төрөөбүт. Кинини оҕото суох аймахтара Дмитрий Дмитриевич Румянцев I уонна Татьяна Семёновна ылан иитэннэр, бэйэлэрэ кэлин уол оҕоломмуттар, онон кинилэргэ оҕо кутун тардааччы буолбут. Ол быраата Семён Дмитриевич диэн “бэрт тахсыылаах ыччат буолуо” диэбит уоллара, маҥнайгы хомуурга холкуоһуттан суос-соҕотох аттаммыт. Ленинграды көмүскүүр кырыктаах кыргыһыыларга бэрт уһуннук сылдьымахтаһан баран, 1943 сыллаахха уот холорукка булгу сөрөппүт эбит. Дьөгүөр 1943 сыллаахха от ыйын 1 күнүгэр ыҥырыллан барбыта, онон арҕааҥҥы фроҥҥа сылдьыбатаҕа. 1945 сыллаахха дойдутугар эргиллибитэ. 1975 сыллаахха Найахыга олорон өлбүтэ.
Төрдүс уол Григорий Дмитриевич-Моотоон, 1915 сыллаах төрүөх. Кини Чкалов аатынан холкуоска сылгы пиэрмэтин сэбиэдиссэйинэн үлэлии сылдьан, 1941 сыллааҕы иккис хомуурга Ийэ дойду көмүскэлигэр туруммута. 1943 сыллаахха илиитигэр бааһырыылаах дойдутун булар дьолломмут. Аармыйаттан хас да мэтээллээх кэлбит. Онно эбэн, сэрии саҕанааҕы “Килбиэннээх үлэтин иһин” мэтээл ылбыт. Сэрииттэн кэлэн баран, биир эппиэттээх салааҕа – пиэрмэҕэ – сэбиэдиссэйинэн үлэлиир. Үлэтин быыһыгар арааһы бултаан, оччотооҕу аас-туор кэмҥэ пиэрмэтин үлэһиттэрин уонна чугас ыалларын улаханнык абыраабытын туһунан билиҥҥэ диэри ахталлар. Кини оҕолоруттан билигин үстэрэ баар, хас да сиэннээх.
Хорсун буойун 1959 сыллаахха өлбүт.
Бэһис уол Алексей Дмитриевич 1917 сыллаах төрүөх.
4 кылаас үөрэхтээх. 1942 сыллаахха бастакы хомуурга сэриигэ барбыта. Матрена Горохова диэн кэргэннээҕэ. Биир уол оҕо хаалбыта. Аатын ааттатаары буолуо, бэйэтин аатын бэрдэрбит. Ол уола киһи-хара буолан, оройуонугар эрэ буолбакка, бүтүн өрөспүүбүлүкэҕэ биллэр ырыаһыт буолан тахсыбыта. Билигин ийэтиниин Бэрдьигэстээххэ олорор. Дьиэлээх-уоттаах, ньир бааччы олохтоох ыал аҕата. Өрөспүүбүлүкэ араадьыйатынан саха көрдөөх норуодунай ырыаларын ыллыыр Алексей Румянцев диэтэхтэринэ, ол сэрии толоонугар тыынын толук уурбут буойун уола буоларын өйдөөн ылар буолаарыҥ.
Алтыс уол Сүөдэр диэн эбит.
Кинини Чыычаах Ыстапаана диэн киһи ылан, уол оҥостубут. Онон Сивцев Фёдор Степанович диэн аатынан 1941 сыллаахха иккис хомуурга барбыт уонна туох да сураҕа-садьыга биллибэккэ сүппүт. Ииппит дьоно даҕаны уһаабатахтар. Онон кинилэр дьылҕаларын билэр, туоһулаһар киһи да хаалбатах.
Ини-биилэртэн саамай кыралара – Иннокентий Дмитриевич-Ньоччуо Лэгэнтэй дэнэр бэрт дьарамай, намчы көрүҥнээх эрээри, сүрдээх сытыы-хотуу уолчаан эбитэ үһү. Үөһэ ахтыбыппыт курдук, 1942 сыллаахха сэриигэ барбытын айыыта – ханна, хаһааҥҥа диэри сылдьыбыта биллибэт. Бу – эмиэ дьиэ-уот тэриммэккэ хаалбыт ыччат.
Сэттэ ини-бииттэн сураҕа суох сүппүт түөрт уолтан үстэрэ көрө сылдьарга, дьөрү, хаартыскалара да суох. 1994 сыллаахха тахсыбыт “Өйдөбүнньүк” кинигэ иккис туомугар 84-с сирэйгэ 277-с нүөмэринэн Алексейдара суруллубут буолуон сөп эрээри, аҕатын аата Викторович диэн. Өскө улуус атын нэһилиэктэриттэн былдьаһааччы суох буоллаҕына, чахчы, биһиги киһибит буолуон сөп эбит. Оччотугар 4-с гвардейскай мотострелковай биригээдэҕэ эрэдэбиэйинэн сылдьан, 1944 сыллаахха бэс ыйын 28 күнүгэр кыргыһыы толоонугар охтон, Белоруссия Могилев уобалаһын Староселье сэлиэнньэтигэр көмүллүбүт. Аны ити сирэйгэ 282-с киһинэн Николай Дмитриевич Румянцев диэн суруллубут II Өлтөх нэһилиэгиттэн барбыт курдук суруллан хаалбыт. Итини өлтөхтөр чуолкайдыахтарын сөп эбит.
Биир дойдулаахтара сэттэ бииргэ төрөөбүттэр ааттарынан киэн туттуох тустаахпыт.
P.S. А.Степанов тылыгар, С. Луковцев дьүрүлүгэр “Сэттэ кут туруйа” Улуу Кыайыыны уһансыбыт, олохторун толук уурбут, Уус Алдан улууһун Өспөх нэһилиэгиттэн төрүттээх, сэттэ ини-бии Румянцевтар сырдык кэриэстэригэр анаммыт ырыаны Любовь Константинова – Кыталы Куо толоруутугар истиҥ.
