Аныгы сайдыы ааспыт олоххо тирэҕирэр. Биһиги норуоппут ортотугар ити ааспыт кэм сайдыытын көҕүлээбит, дьон-сэргэ махталын, ытыктабылын ылбыт салайааччылар аҕыйаҕа суохтар. Олортон биирдэстэринэн кылгас олоҕун барытын төрөөбүт Горнайын сайдар кэскилигэр анаабыт киһинэн Николай Гаврильевич Ефремов буолар.
Кини өр сылларга райсовет исполкомун солбуйар бэрэссэдээтэлинэн үтүө суобастаахтык, бэриниилээхтик үлэлээбитэ. Быйыл кини төрөөбүтэ 90 сааһын туолбутунан, сырдык кэриэһигэр тахсыбыт “Олоҕун төрөөбүт оройуонун сайдыытыгар анаабыта” диэн кинигэ сүрэхтэниитэ ахсынньы 7 күнүгэр Дьокуускай куорат «Азимут» көстүүнэйин конференц-саалатыгар буолла. Кинигэҕэ бииргэ үлэлээбит кэллиэгэлэрэ, үөрэппит оҕолоро, табаарыстара, аймахтара, оҕолоро, сиэннэрэ кини туһунан истиҥ ахтыылара уонна архыып матырыйааллара киирдилэр.
Кинигэ тула кэпсэтиини Николай Гаврильевич улахан кыыһа Саргылана Ефремова ыытта. Кини ахтыылары суруйбут, аҕаларын туһунан үтүө өйдөбүлү сүрэхтэригэр, быардарыгар өрүү илдьэ сылдьыбыт дьонноругар истиҥ махталын биллэрдэ. Кэпсэтиигэ Горнай улууһун баһылыгын бастакы солбуйааччы С.С. Стручкова, СӨ култууратын үтүөлээх үлэһитэ, СӨ дьиэ кэргэн уонна эдэр ыччат политикатын туйгуна, Горнай улууһун бочуоттаах олохтооҕо, СӨ суударыстыбаннай сулууспатын бэтэрээнэ З.В. Рожина, СӨ норуотун хаһаайыстыбатын үтүөлээх үлэһитэ, СӨ судаарыстыбаннай гражданскай сулууспатын туйгуна, Горнай улууһун, Солоҕон нэһилиэгин бочуоттаах олохтооҕо Е.С. Михайлов, СӨ социальнай сулууспатын туйгуна, СӨ нэһилиэнньэтин социальнай көмускэлин үтүөлээх үлэһитэ, СӨ бочуоттаах бэтэрээнэ, СӨ бочуоттаах ытык кырдьаҕаһа, Бэрдьигэстээх, Маалтааны нэһилиэктэрин бочуоттаах олохтооҕо, Горнай улууһун Ытык Сүбэтин Президиумун салайааччыта М.М. Андреева, СӨ култууратын үтүөлээх үлэһитэ Т.Н. Кесарева уонна да атыттар кыттыыны ыллылар.
Мин бэйэм, Николай Гаврильевичтан быдан балыс да буолларбын, кини үлэтиттэн, саха киһитэ айылҕаҕа сыһыаныгар үтүө холобура буолбут икки түгэнэ умнуллубаттыы өйбөр хатанан хаалбыт. 1980-стар ортолоругар диэри Дьокуускайтан Бэрдьигэстээххэ диэри сайынын суол суоҕа, бырыы да бадараан этэ. 1976 с. этэ, биһиэхэ оскуола оҕотун аактабай саалаҕа мунньан, оройуон туруорсан саҕаланыахтаах суол оҥоһуутун суолтатын, улууспут сайдар кэскилэ буоларын туһунан сүрэхтээһин ыыппыта. Сити курдук, сыал-сорук оҥостон элбэх тэрилтэлэри, оскуолары кэрийэн кэпсээтэҕэ. Дьэ, ол кэскили түстээн кэпсиирэ туолан, билигин Дьокуускайтан Бэрдьигэстээххэ диэри аспаал суол тыргыллар. Ити ыра санаа суолун Бэрдьигэстээх оскуолатын ити сылларга бүтэрбит “Бүлүү” суолун салалтатын салайааччыта Н.И. Андреев туттарбыта көлүөнэлэр олоҕу ситимнииллэрин көрдөрөр дии саныыбын.
Иккис түгэн, 1986-1987 сс. этэ, Бэрдьигэстээхтэн Арбаҥда диэн 1,5көстөөх сиртэн оттоон баран сатыы төннөн иһэбит. Оччолорго отчуттар отууларын таһа бөх-сыыс бөҕө буолара. Арай биир ходуһаҕа кэлбиппит ып-ыраас, оллоон таһыгар кумааҕы, испиискэ да маһа суох, тыытыллыбатах айылҕалаах сир буолан биэрдэ. Дьиктиргээн бииргэ оттуур киһибиттэн И.С. Степановтан “бу ким сирэй” диэн ыйыттым. Онтум Н.Г. Ефремов оттуур ходуһата диэбитэ. Төрөөбүт айылҕатыгар итинник харыстабыллаах сыһыаннааҕа сөхтөрөн, ол кылгас түгэн умнуллубаттыы хаалан хаалбыт.
Н.Г. Ефремов улууһугар оҥорбут үтүөтэ үйэтитиллэн, Бэрдьигэстээх биир саҥа уулуссатыгар кини аатын иҥэрбиттэрэ мустубут дьону барыларын үөртэ.
Владимир Степанов.
