Киир

Киир

Бу эдэр уолу тэлэбиидэнньэҕэ ыллыырын көрөн, тута хараҕым хатаммыта. Онтон куолаһаа-аа... Күөрэгэй чыычаах дьырылаан-дьурулаан ыллаан-туойан, кыырай халлааҥҥа көтөн эрэрин санаппыта.

Саха тэлэбиидэнньэтэ ыытар “ҮРДЭЛ – 2024” мусукаалынай бириэмийэ “Көрөөччү биһирэбилэ” анал аат кыайыылааҕа, “Байдам” ХЭУо тутуу тэрилтэтин хааччыйааччыта (снабженец) Святослав ЭВЕРСТОВ – хаһыаппыт бүгүҥҥү ыалдьыта.

– Дорообо, Святослав, арыый оттомо суох ыйытыктан саҕалыам дуу. Баттаҕыҥ бэйэҥ киэнэ дуу, оҥоһуу дуу?

– Аҕам куудара баттахтааҕа. Бэйэм былырыыҥҥа диэри көнө баттах­таа­ҕым. Онтон быйыл уһатарга санаммытым. Хайдах диэ?.. Сергей диэн “Про­странствоҕа” үлэлиир, хаартыскаҕа түһэрэр табаарыстаахпын. Биирдэ киниэхэ хаартыска ыла киирэ сылдьыбытым уонна саннын байаатынан баттахтааҕын бэлиэтии көрөн “хас сыл уһаттыҥ?” диэн ыйыппыппар, “4 сыл үүннэрдим” диэбитэ. Ол кэнниттэн “Холонон көрбүт киһи, хайдах буолар эбитий?” диэн санаа киирбитэ. Онтон тэбиэһирэн, уһатан барбытым.

– Биир сыл иһигэр бачча дулҕа курдук үллэн таҕыста дуо?

– Баттаҕым ис өттө – олох көнөтүк үүммүт баттах. Бу үөһээ өттө бэйэтинэн будьуруйан үүнэн тахсар. “Аны 3 сылынан хайдах буолар эбитий?” диэн, эспэримиэн курдук үүннэрэбин. Хайдах буоларын көрүөм. Сөбүлүүр эбэтэр сөбүлээбэт буоллахпына, быһа баттыырга бириэмэ хаһан баҕарар баар.

– Уобарастан саҕалаан, төрдү­лэргэр киириэххэ.

– Бэйэм Кэбээйи Куокуйуттан төрүт­тээхпин. Оскуолаҕа 1991 сыллаахха үөрэнэ киирбитим. Ийэм Варвара Константиновна, аҕам Тарас Никифорович Эверстовтар бастаан утаа Кэбээйи Чагдатыгар олорбуттара. Ийэм – математик-физик, аҕам радист идэлээхтэр. Ол саҕана сибээс идэтэ былдьаһык этэ. 70-с сыллар саҥаларыгар эдэр исписэлиистэр бастаан Таатта улууһугар ананан олоро сылдьыбыттар.

Ол кэнниттэн сотору буолан баран, аҕам дойдутугар, Чагдаҕа, көспүттэр. Онтон “Куокуй нэһилиэгэр радист суох” диэннэр, дьоммутун онно ыыталлар уонна оннук олохсуйан хаалаллар. Дьиҥинэн, дойдуларыгар көһөн барыахтаахтар эбит. Ону 7 саастаах уоллара ууга түһэн суорума суолламмыт, онон “оҕобутуттан ырааппаппыт” диэн, олохсуйан хаалбыттар. Убайым 1984 сыллаахха суох буолар, нөҥүө сылыгар мин күн сирин көрөбүн. Онон дьоммор кэтэһиилээх оҕо буолбуппун.

Быраастар ийэм доруобуйата мөл­төҕүн иһин “эйигин сатаан быыһаа­баппыт” диэн, оҕолонорун көҥүллээбэт буола сатаабыттар. Ону ийэм “син биир оҕолонобун” диэн, иннин биэрбэтэх. Аҕабыттан ыйыппыттарын “3 оҕону хайдах иитиэхпиний, оҕоттон аккаастанабын, кэргэммин эрэ быыһааҥ” диэн илии баттаан, сөбүлэҥин биэрбит. Ийэбэр эмиэ илии баттаппыттар. Ол кэнниттэн Дьокуускай төрүүр дьиэтигэр “курдат” ылыллан күн сирин көрбүппүн. Ийэм “комаҕа” түһэн, 2 ыйтан ордук өйө суох сыппыт. Инньэ гынан балыыһаҕа сыттахпына, аатым тиийэн кэлэр. Ийэбин нэһиилэ хачайдаан, бэттэх аҕалалларыгар мин номнуо “Святослав” (Сибэтиэй диэн өйдөбүлтэн) ааттанан сытар үһүбүн. Дьиҥинэн, эрдэ былааннаабыттарынан, эһэм аатынан Көстөкүүн диэн ааттаныахтаах эбиппин. Ийэм, биир эрэ тыҥалаах буолан, нэһиилэ өрүттүбүт. Төрөппүттэрбит биһигини атахпытыгар туруоран, олох киэҥ аартыгар үктэннэрэн, аҕам – 2013, ийэм 2016 сыллаахха олохтон барбыттара. Улахан уолларын аттыгар хараллан сыталлар.

Бииргэ төрөөбүт төрдүөбүт. 3 эдьиийдээхпин, мин саамай кыра бырааттарабын. Улахан эдьиийим Светлана Тарасовна – Жатайдааҕы колледжка дириэктэри солбуйааччы, физик идэлээх. Орто эдьиийим Мария Сангаарга экэнэмиистиир. Кыра эдьиийим Варвара Ко (кэриэй кэргэннээх) Хабаровскай куоракка олорор, үлэлиир.

– Тутууга үлэлээбитиҥ ыраатта дуу?

– Устудьуоннар тутар этэрээттэригэр сылдьан, Уус Майда Эдьээнигэр, Уус Алдан Бэйдиҥэтигэр таас оскуола тутуутугар үлэлээбиппит. Устудьуоннаан бүтүөхпүттэн, 2004 сылтан, тутуу эйгэтигэр үлэлиибин. Сүрүннээн – сантехника уонна уунан хааччыйыы өттүгэр. СГУ-га “инженер-радиотехник” идэтигэр үөрэммитим. Ол кэмҥэ дьиэ куортамын төлүөххүн, иитиллэн олоруоххун наада курдуга, онон үлэлии барбытым, үөрэхпин бүтэрбэтэҕим. Кэнники да бүтэрэр инибин диэн санааттан, “академ” ылан 5-с куурустан барбытым. Ол айыыта онон... Былырыын Жатай колледжыгар 1 сыллаах “судовой повар” идэтигэр үөрэммитим.

– Төрүт айылҕаттан ыллыыр дьо­ҕурдааххын дуу?

– Киһини өйдүөхпүттэн, балтараа сааспыттан ыллаабыппын. Аҕабыт оҕолорун саҥаларын ол саҕана лиэнтэлээх магнитофоҥҥа устар идэлээх эбит. Онон оччотооҕу саҥам, ырыам барыта билиҥҥэ диэри баар. Бастаан ыллаабыт ырыам “Каравай” диэн. Аҕам хомусчут, үҥкүүһүт, сыаҥкаҕа оонньуур, ийэм алгысчыт, тойуксут, кулууп сыанатыттан түспэт айар куттаах этилэр. Онтон ийэбин 50 сааһыгар улахан кырдьаҕастар: “Кэбис, алҕаама, туойума. Дьолгун дьоҥҥо ыытаҕын”, – диэн боппуттар этэ. Онтон ыла алҕаан, туойан бүппүтэ.

“Родился в Якутии Кола Бельды”

“Новая Звезда на склоне неба загорелась”,

“Дьэ талаан, дьырылаан куолас да куолас”,

“Саймаархай үчүгэй да куолас. Киһи эрэ ууллан хаалыах курдук”,

“Кола Бельды курдук оҕо дии – дьүһүннүүн, ыллыырдыын, туттардыын-хаптардыын”

Социальнай ситимнэртэн...

– Ырыа хайысхатынан тоҕо барбатыҥ?

– СГУ-га үөрэнэр кэммитигэр 2006–2007 сылларга О.Л. Тартакынова салайыытынан университекка “Эдэр саас” вокальнай-хоровой ансаамбыл ыллыыр устудьуоннартан таҥыллыбыта, 60-ча киһилээх хуор тэриллибитэ. Ол кэмҥэ оруобуна университет үбүлүөйэ буолбута. Аҕыйах кэм иһигэр ситиһиилээхтик дьарыктаммыппыт. Устудьуоннаан бүтэн баран, 2006 сыллаахха Ю.Платонов айар мастарыскыайыгар, “Эстрадное искусство” диэҥҥэ, 1 ый үөрэнэ сылдьыбытым. 2009 сыллаахха “Саҥа ырыа” куонкуруска кыттыбытым, онно “Аналбар” (Н.Ильина тыл., Д.Бястинов матыыба) ырыабынан “Хит года” номинацияҕа тиксибитим. Ол сыл эстрада тыйаатырыгар ырыаһытынан үлэлии киирбитим. Онно 2009–2010 сылларга үлэлээбитим.

Онтон 2012–2013 сылларга күөмэ­йим сибээскэтэ (голосовые связки) быстан хаалбыта. Үрдүкү нуоталарым суохтар, намыһах нуотанан ыллыахпын баҕарбатаҕым. Онон күөмэйим баран хаалан, ыллаабатаҕым. Онтон 2018 сыллаахха сыыйа чөлүгэр түһэн барбытыгар ыллаан, дьарыктанан барбытым. 2019 сыллаахха “Үрдэлгэ” кыттан финалга ааспатаҕым. Оттон былырыын 2023 сылга “Үрдэл” финалыгар киирбитим. Быйыл “Көрөөччү биһирэбилин” ыллым.

everstov2

– Эйигин көрөөччү тоҕо ити аакка талла, куоластаата?

– Көрөөччү эйигин көрбөт, куоласкын эрэ истэр. Үксүгэр ырыа ис туругар, тылыгар, матыыбыгар оло­ҕурар. Куолаһыгар оруобуна олорор, үчүгэйдик айыллыбыт ырыаны дьон-сэргэ сэҥээрэн истэр эбит. Былы­рыыҥҥы “Үрдэлгэ” Лэгэнтэй анаан суруйбут “Күн оҕото” ырыатынан кыттыбытым.

Үрдэлгэ” көрөөччүлэр куоластаа­һыннарыгар биир дойдулааҕым Константин Степановтыын саппай уопсан испиппит. Онтон 9000 кэриҥэ куолаһы хомуйан, инники түспүтүм. Костя 7000-тан тахса куолаһы ылбыта. Онон сүрүн күөн көрсөөччү табаарыһым Куосталыын иккиэн этибит. Иккиэн кэбээйилэрбит. Кини – Мукучу.

– Оччотугар ырыаларыҥ үксэ анаан суруллубут анабыл ырыалар эбит дии.

– Оннук курдук буолан тахсар. Мичиллэй ыһыах саҕана: “Эйиэхэ барсар ырыаны суруйдум, ыллатаары гынабын”, – диэбитэ. Бэйэтэ Сунтаар Бордоҥуттан сылдьар, айар матыыптарыгар, ыллыыр куолаһыгар кимиэхэ да майгыннаабат ураты истииллээх, ырыалардаах ыччат. Истэн көрөөрүҥ эрэ, наһаа үчүгэйдик ыллыыр. Куйаар ситимигэр ырыалара элбэхтик иһиллэр.

Ол кэмҥэ ырыа бүтэһик икки кү­пүлүөтэ сурулла илигэ. Онтон Сиэйэ Уола салгыы суруйбута. Балаҕан ыйыттан “Саха” НКИХ “Тэтим” араадьыйатыгар тахсан, дьон сөбүлээн истэр, сакаастыыр ырыалара буолар.

Онон Сиэйэ Уола-Айыллыата Дьырылыат тылларыгар, Михаил Алексеев-Мичиллэй матыыбыгар, DUORAAN&Алексей Батюшкин аранжировкатыгар “Ама мин” ырыаны ыллаан, “Үрдэл – 2024” мусукаалынай бириэмийэ “Көрөөччү биһирэбилэ” анал ааты, норуот билиниитин ылбытым инникитин айар үлэбэр улахан эппиэтинэс сүктэриллибитин курдук ылынным.

– Олоххун ырыаны кытта сибээстиир санаалааххын дуу?

– Ырыаны сүрүн үлэм курдук ылынабын. Билигин өссө умсугуйан туран дьарыктаныам, үлэлиэм-хамсыам. 2009 сыллаахха ырыаһыт быһыытынан син биллэн испит буоллахпына, 2013 сылга куолаһым сибээскэтин быһан, ыллаабат буолан хаалбытым диэн этэн аһардым. Билигин ыллыырбар кыах, сыал-сорук баар. Онон ырыаны олохпун кытта дьүөрэлиэм дии саныыбын. Ырыаҕа араас хайысханы барытын “боруобаҕа боруок суох” диэн санааттан лиирикэ, рок, дэгэрэҥ, о.д.а. хайысхаларга суол-иис көрдөнөбүн. Табылыннаҕына табыллыа, суох да суох. Ыллыыр буолуохпуттан наар бытаан ырыалары ыллыыбын, ол иһин тэтимнээх, өрө көтөҕүллүүлээх ырыалары баҕарабын.

– Святослав, дьон-сэргэ эйигин ырыаһыт быһыытынан билэр дии саныыгын дуо?

– Оннук санаабаппын. Ол иһин бэйэбин кытта үлэлэһэбин. Кыайыы өрөгөйүн билэн, киэҥ араҥаҕа аат-суол биллибитин кэнниттэн ырыа эйгэтигэр күүскэ үлэлэһэн, бэйэм кэннибиттэн “маннык ырыаһыт баар этэ” диэн ааппын-суолбун хаалларыахпын баҕарабын. Ол курдук, хамаанданан саҥа ырыалары айан, килиип устан үлэлиир-хамныыр былаан баар.

– Ол хамаандаҕа кимнээх баалларый?

– Убайдаатар убайбыт Бүөккэ Бө­түрүөп хамаандатыгар Алексей Батюшкин Орто Халыматтан төрүттээх, сүрдээх талааннаах фонограмщик уол, Михаил Ефимов диэн видеограф бырааттаахпын. Бастакы “Күн оҕото” килииппитин быһайын кини устубута. Быйыл былаан элбэх. Айаал Кириллин-КҮНДЭЛ диэн Сунтаар Кэмпэндээйититтэн төрүттээх ырыаһыт баар. Кини миэхэ быһайын “Саха тыла” диэн ырыаны суруйбута. Саас килиибэ оҥоһуллан тахсыахтаах. “Ийэ тыл” күнүгэр анаан таһаарыахпыт диэн былааннаммыппыт да – сиппэтэ.

– Тус олоҕуҥ хаппахчытын сэгэттэххэ..

– Анжелина диэн 18-таах кыыс оҕолоохпун. Устудьуон. Быйыл “Айыы кыһата” гимназияны үрүҥ көмүс мэтээллээх бүтэрэн, Иркутскайдааҕы тыйаатыр ускуустубатын судаарыстыбаннай институтугар “тыйаатыр кириитигэ” идэҕэ 1-кы кууруска ситиһиилээхтик үөрэнэ сылдьар. Ийэтэ Надежда Ильина Саха тыйаатырыгар үлэлиир, хоһоонньут, кэпсээнньит, тылбаасчыт.

Дьиҥинэн, сулумахпын ээ. Ыал толору олоҕо диэни билбэтэҕим. Хааччаҕы сөбүлээбэппин, соҕотох сылдьарга үөрэнэн хаалбыппын, көҥүлү сөбүлүүбүн. Ол да буоллар удьуору тэнитэн, оҕолонуохпун баҕарабын. Оҕо барахсан туох куһаҕаннаах буолуой?! Олох оҥосторго баҕар, кэмэ кэлэ илигэ буолуо, баҕар, аттыбар сылдьары өйдөөн көрбөтүм буолуо... Ким билиэй! Таайым, ийэм сурдьа, 55 сааһыгар олоҕун оҥостубута.

Өрөспүүбүлүкэҕэ “тыйаатыр кириитигэ” диэн идэлээх исписэлиис суоҕун кэриэтэ. Кыыһыҥ бэрт сэдэх идэҕэ үөрэнэ сылдьар. Үөрэҕин этэҥҥэ бүтэрдэҕинэ, дойдутугар кэлэн, саха ускуустубатын, тыйаатырын киэҥ эйгэҕэ таһаарыа турдаҕа...

– Кыыһым “Айыы Кыһата” гимназияҕа үөрэнэ сылдьан, былырыын “¤Ө¡Ү¢” диэн тыйаатырдыы туруоруу суруйбута. Ону Ньурба тыйаатырын артыыстара Ийэ тыл күнүгэр сөп түбэһиннэрэн, испэктээк көрдөрбүттэрэ. Кини саха ыччата инникилээх буоларыгар, саха тыла сүппэтигэр бэйэтэ тус көрүүлэрдээх. Анаан сынаарыйдары суруйар. Кыра эрдэҕиттэн олоҥхолуур. Онон айар эйгэҕэ, ускуустубаҕа чугас.

– Махтанабын, Святослав, баҕаҥ хоту ырыаһыт буолан, аатыҥ-суолуҥ дорҕоонноохтук иһилиннин диэн алгыыбын.

Кэпсэттэ Саргылаана БАГЫНАНОВА.

Санааҕын суруй

Бүтэһик сонуннар