АЛРОСА хампаанньа Саха сирин аҕыйах ахсааннаах хотугу төрүт омуктарын этно-култуурунай нэһилиэстибэлэрин харыстыырга үлэлэспитэ, кинилэргэ көмө-тирэх буолбута ыраатта. Бу сыл саҕаланыытыгар хампаанньа Саха сирин Бырабыыталыстыбатын уонна СӨ Хотугу аҕыйах ахсааннаах төрүт омуктарын ассоциациятын кытта хардарыта бииргэ үлэлэһии сөбүлэҥин түһэрсибитэ. Бу үс өрүттээх докумуон урукку өттүгэр олоххо киирбит сөбүлэһии салгыыта буолан, төрүт омуктар тылларын, култуураларын харыстыырга, этно-култуурунай үгэстэрэ тирэхтээхтик сайдалларыгар күүс-көмө буолуохтаах.
АЛРОСА хампаанньа Саха сиригэр Арктика улуустарыгар үбүнэн-харчынан тус сыаллаахтык көмөлөспүтэ эмиэ ыраатта. Холобур, кэлиҥҥи сэттэ сыл иһигэр хампаанньа хотугу аҕыйах ахсааннаах төрүт омуктар түөлбэлээн олорор оройуоннарыгар уонна территорияларыгар барыта 1,5 миллиард солкуобайтан тахса суумалаах тус сыаллаах көмөнү оҥордо. Ол иһигэр улахан суолталаах социальнай эбийиэктэри туттарда уонна өрөмүөннэттэ: Үөһээ Дьааҥы улууһугар оҕо уһуйааннарын, Өлөөн эбэҥки национальнай улууһун Харыйалаах нэһилиэгэр уһуйаан-оскуоланы, Баатаҕай бөһүөлэгэр уонна Эдьигээн сэлиэнньэтигэр доруобуйа харыстабылын тэрилтэлэрин, Зырянка бөһүөлэгэр култуура уонна успуорт кэлим киинин. Хампаанньа аҥаардас социальнай эбийиэктэри тутар эрэ буолбатах. Кини төрүт култууралары, тыллары уонна төрүт омуктар фольклордарын харыстыыр көҕүлээһиннэри эмиэ өйүүр.
“Биһиги хампаанньабыт өр сыллаах бииргэ үлэлэһии бырагырааматын олоххо киллэрии чэрчитинэн, хотугу аҕыйах ахсааннаах төрүт омуктары киэҥ далааһыннаахтык өйүүр. 2023 сыллаахха биһиги аҕыйах ахсааннаах төрүт омуктары кытта хардарыта үлэлиир бэлиитикэбитин бигэргэтэн, өрөспүүбүлүкэ Бырабыыталыстыбатын уонна Хотугу аҕыйах ахсааннаах төрүт омуктар ассоциацияларын кытта үс өрүттээх бииргэ үлэлэһии сөбүлэһиитин түһэрсибиппит. Кэлиҥҥи сөбүлэһиибит быһыытынан, хампаанньа төрөөбүт тылы, култуура нэһилиэстибэтин уонна хотугу норуоттар этно-кулутуурунай үгэстэрин харыстыыр тэрээһиннэри салгыы үбүлүөҕэ”, – диэн АЛРОСА хампаанньа генеральнай дириэктэрэ Павел Маринычев быйыл сөбүлэһии түһэрсиллэр күнүгэр эппитэ.
Болҕомтону – хотугу төрүт омуктарга
Сөбүлэһии чэрчитинэн, алмаастаах хампаанньа Саха сирин хотугу аҕыйах ахсааннаах төрүт омуктарын култуурунай-этнографическай уратыларын харыстыыр суоллары үбүлүүр. Ол иһигэр араас тэрээһиннэри эмиэ. Бэлиэтээн эттэххэ, кэлиҥҥи сылларга төрүт бырааһынньыктар көхтөөхтүк ыытыллар буоллулар: эбэҥкилэр Бакалдыннара, эбээннэр Эвинектэрэ, долганнар Хэйролара, дьүкээгирдэр Шахадьибэлэрэ. Ити тэрээһиннэр, бастатан туран, өрөспүүбүлүкэ олохтоохторун болҕомтолорун хотугу төрүт олохтоох омуктар олохторугар-дьаһахтарыгар туһаайалларын туһугар ыытыллаллар.
“АЛРОСА хампаанньаны кытта бииргэ үлэлэһии сөбүлэҥин олоххо киллэрбиппит икки сылтан таҕыста. Дьиҥинэн, алмаастаах хампаанньа аҕыйах ахсааннаах норуоттары өйүүр буолбута ыраатта эрээри, Ассоциацияны кытта сөбүлэһии түһэрсиллиэҕиттэн ол үлэ тиһиктээхтик ыытыллар буолла. Мин санаабар, АЛРОСА хампаанньа өрөспүүбүлүкэҕэ кылаатын бары бэркэ билэллэр. Кини үлэлиир улуустарын социальнай-экэнэмиичэскэй сайдыытыгар көмөлөһөр, социальнай инфраструктура эбийиэктэрин тутууну, араас тэрээһини үбүлүүр уонна нэһилиэнньэни өйүүр.
Ити сөбүлэһии көмө-түнэн биһиги төрүт бырааһынньыктарбыт ааттара-суоллара тарҕанар, киэҥ эйгэҕэ иһиллэр, элбэх киһи кыттар буолан иһэр. Оттон биһиги бырааһынньыктар бырагыраамаларын өссө интэриэһинэй гынабыт. Бу бырааһынньыктар дьон болҕомтотун хотугу аҕыйах ахсааннаах төрүт омуктар кыһалҕаларыгар туһаайар, кинилэр төрүт үгэстэрин харыстыырга көмөлөһөр. Сөбүлэһиибит, бииргэ үлэлэһиибит, сыһыаммыт сайдан иһэр уонна кэлин өссө далааһыннаныа диэн эрэнэбит”, – диэн СӨ Хотугу аҕыйах ахсааннаах төрүт омуктарын ассоциациятын бэрэсидьиэнэ Константин Роббек кэпсээтэ.
Ол курдук, ааспыт нэдиэлэҕэ өрөспүүбүлүкэбит олохтоохторо Дьокуускай куорат уонна Горнай улууһун икки ардыгар, Бүлүүлүүр аартык таһыгар, эбэҥки норуотун култууратын уонна үгэстэрин төрүт бырааһынньыгын – Бакалдыны (күнү көрсүү) – көрөр чиэскэ тигистилэр. Бакалдын – биирдиилээн дьон, дьиэ кэргэннэр уонна уруу-хаан аймах дьон уһун, кыыдааннаах кыһын кэнниттэн көрсөр үтүө түһүлгэлэрэ. Быйыл АЛРОСА хампаанньа көмөтүнэн бу бырааһынньыгы Уус Майда улууһа тэрийэн ыытта.
2020 сыллаах биэрэпис чахчыларынан, Саха сиригэр 43 тыһыынча кэриҥэ хотугу аҕыйах ахсааннаах төрүт омук олорор. Биэс норуот баар: эбэҥкилэр, эбээннэр, чукчалар, долганнар, дьүкээгирдэр.Итини таһынан, өрөспүүбүлүкэ сокуонунан, хотугу аҕыйах ахсааннаах омуктарга Походскайга уонна Русскай Устьеҕа олорор нуучча старожилларын этническэй бөлөҕө тэҥнэнэн тураллар.
20 сылга бастакы кыайыы!
Константин Васильевич Роббек иһитиннэрбитинэн, быйыл АЛРОСА хампаанньа көмөтүнэн “Сокровища Севера” Мастера и художники России – 2025” диэн Бүтүн Арассыыйатааҕы быыстапкаҕа Саха Өрөспүүбүлүкэтин дэлэгээссийэтэ ааспыт сүүрбэ сыл иһигэр аан бастакытын бастакы миэстэ буолан үөрдэ-көттө. Ол биһиги эрэгийиэҥҥэ бэлиэ түгэн буолла. Киэҥ далааһыннаах тэрээһиҥҥэ Арассыыйа 25 эрэгийиэниттэн барыта 500-тэн тахса аҕыйах ахсааннаах төрүт олохтоох омук бэрэстэбиитэлэ кытынна. Онтон 102 кыттааччыта – Саха сирин дэлэгээссийэтин чилиэнэ. Кинилэр ортолоругар норуот уус-уран оҥоһуктарын маастардара, фольклору толорооччулар уонна самодеятельнай артыыстар бааллара. Быыстапкаҕа Саха сирэ 4 түһүлгэнэн 61 маастар үлэтин көрдөрдө.
Быйылгы норуоттар икки ардыларынааҕы быыстапкаҕа Саха сирин норуоттарын барҕа баайын барытын көрдөрдүлэр. Ол түмүгүнэн, “Сокровища Севера. Мастера и художники России – 2025” норуоттар икки ардыларынааҕы ХХ быыстапка-дьаарбаҥкаҕа өрөспүүбүлүкэбит “Бастыҥ эрэгийиэннээҕи экспозиция” диэн аакка тигистэ. Итини таһынан, дэлэгээссийэ атын бириистэри-наҕараадалары эмиэ ылла. Холобур, “Долгунча” ансаамбыл бэстибээл Гран-притин тутта. Дьокуускай, Эбээн Бытантай, Муома уонна Нерюнгри бэрэстэбиитэллэрэ кэккэ тэрээһиннэргэ бириистээх миэстэлэргэ тигистилэр. Бу Арассыыйатааҕы быыстапкаҕа быйыл аан бастакытын Хотугу Муустаах байҕал кытылыгар олорор нуучча старожиллара кытыннылар. Ону сэргэ быйыл Саха сирин дэлэгээссийэтэ Хотугу сир уонна Уһук Илин аҕыйах ахсааннаах төрүт омуктарын ассоциациятын сийиэһигэр көхтөөхтүк кытынна.
Бииргэ үлэлэһии уопута – аан дойдуга
Константин Роббек бэлиэтээбитинэн, алмаастаах хампаанньа аҥаардас социальнай эппиэтинэскэ сыһыаннаах буолбакка, үлэ-хамнас бары эйгэтигэр саҥа саҕалааччы, нэһилиэнньэҕэ, судаарыстыбаннай уонна муниципальнай былаас уорганнарыгар, Саха сиригэр үлэлиир бырамыысыланнай хампаанньаларга – барыларыгар үтүө холобур буолар. Бу курдук хампаанньаҕа уустук экэнэмиичэскэй кэмҥэ АЛРОСА хотугу аҕыйах ахсааннаах төрүт омуктар тылларын, ураты култуураларын уонна үгэстэрин харыстыырга туһуламмыт сөбүлэһиини түһэрсиитэ – хампаанньа социальнай эппиэтинэс бириинсиптэрин кытаанахтык тутуһар саналааҕын туоһулуур.
