2019 сыл ахсынньы ый 2 күнүгэр Сунтаар улууһун Бүлүүчээнигэр скульптор, П.А. Ойуунускай аатынан судаарыстыбаннай бириэмийэ лауреата Эдуард Иннокентьевич Пахомов (1951-2015) аатынан сквер аһылынна.
Э.И. Пахомов аатынан Бүлүүчээн уус-уран галереята Саха өрөспүүбүлүкэтин ойууга-дьүhүҥҥэ бас түмэлин филиала буолар. Сквергэ скульптор боруонсаттан бүүһэ турда уонна саха балаҕана тутулунна. Бүүһү Э.И.Пахомов үөрэнээччитэ, кэллиэгэтэ скульптор Николай Чоччасов оҥордо. Эдуард Пахомов чугас дьоно, уола Вячеслав Пахомов, бииргэ төрөөбүт улахан балтын кэргэнэ В.И.Федоров уонна кинилэр уолаттара Вячеслав, Федот бүүһү туруордулар, саха балаҕанын туттулар. Бүүһү Э.И.Пахомов балта Людмила Пахомова сүүрэн-көтөн, туруорсан оҥортордо. Сквер оҥоһуллуутун Сунтаар улууhун баһылыга А.В.Григорьев үбүлээтэ.
Сквер аһыллыытыгар тутуу салаатын үлэһиттэрэ, Сунтаартан, Тойбохойтон, Кутанаттан, Кириэстээхтэн түмэллэр үлэһиттэрэ, уран тарбахтаах норуот маастардара, о.д.а. дьон кыттыыны ыллылар. 40-тан тахса кыраадыстаах тымныыны аахсыбакка үгүс киһи, эдэр да, эмэн да муһунна.
Салгыы «Бүлүүйээнэ» култуура киинигэр «Сир Ийэ үөрэр киһитэ» - диэн ааттаах Э.И.Пахомовка аналлаах тэрээһин ыытылынна. Чугас дьоно, доҕотторо, биир дойдулаахтара Эдуард Пахомов туһунан үгүс истиҥ-иһирэх тыллары эттилэр.
Кини 64 сааһыгар бу сиртэн барбыта. 64 саас диэн киһи толору үйэтэ буолбатах. Эр киһи быһыытынан дьэттэйэр дьиэтигэр, айар-тутар үлэтин үгэнигэр сылдьан барбыта. Ол да буоллар, кини бэйэтин кэнниттэн хаһан да сүппэт үтүө суолу-ииһи хаалларда.
Эдуард Пахомов саха скульптуратыгар саҥа сүүрээни киллэрбитэ, саҥалыы тыыннаабыта. Кини үөрэммит Санкт-Петербургдааҕы Репин аатынан ускуустуба институтун преподавателэ, наука уонна ускуустуба Петровскай академиятын чилиэн-кэрэспэндьиэнэ Александр Шляхтин Эдуард Пахомов туһунан, кини өссө тыыннаах эрдэҕинэ суруйбутун Интэриниэт ситимигэр булан ааҕыахха сөп: «Эдуард Пахомов – скульптор многогранного творческого диапазона, давно сложившийся мастер с индивидуальным почерком. Работая в разных видах скульптуры, вплоть до мелкой пластики, он всегда цепляется за основную мысль своего героя. Его пластика не прерывает связи с российской классической традицией, сохраняя при этом национальные корни. Для Пахомова – творца характерны два основных качества, мягкость и лиризм. Эти личностно-профессиональные индивидуальные особенности и позволили ему выиграть крупный международный конкурс на создание памятника матери первого космонавта планеты Анне Тимофеевне Гагариной, впоследствии установленного в г.Гагарин, на Смоленщине» - диэн. Бу элбэҕи туоһулуур этии.
Эдуард Пахомов үлэлэрэ Сахабыт сиригэр, Арассыыйа куораттарыгар эрэ буолбакка, тас дойдулар түмэллэрин, уулуссаларын, болуоссаттарын, чааһынай дьон кэллиэксийэлэрин киэргэтэллэр, байыталлар.
Кини дойдутугар сылга хаста да кэлэн барара, дойдутугар олус күүстээх таттарыылааҕа, олус дойдумсаҕа. Кэллэ да өбүгэлэрин төрүт сирдэригэр, Куомарыкы түбэтигэр, соҕотоҕун баран кэлэрэ. Төрүт сириттэн күүс-уох ылан, дьонун-сэргэтин үтүө алгыһын иҥэринэн, өссө иэйэн-куойан туран өрүһүспүттүү үлэлиирэ, үйэлээх үлэлэри оҥороро. Кини дойдутун, норуотун устуоруйатын утумнаахтык үөрэтэрэ, дириҥник билэрэ. Өбүгэлэрбит туттубут малларын-салларын олус кэрэхсиирэ, мунньара, күннүктээн олорон кэпсиэн, быһаарыан сөбө. Балаҕаҥҥа Эдуард Пахомов бэлэхтээбит экспонааттара эмиэ турдулар.
Саха балаҕана – саха омуга киһи буолан килбэйбит, кэтит кэскиллэммит көмүс ньээкэ уйата. Саха киһитэ саах сыбахтаах самналлыбыт балаҕанын: «Үс күннүк сиртэн күлүмүрдээн көстөр көмүс-ньээкэ уйам» - диэн дэлэҕэ да ааттыа дуо. Ол курдук киниэхэ алаһа дьиэтэ туохтааҕар да күндү, кэрэ. Нуучча, атын да омук дьоно саха балаҕанын тас көрүҥүн сүөргүлүү көрбүттэрин, «ама бу ыыспаҕа ким эмэ олороро буолуо дуо?» - дии санаабыттарын иһин, иһигэр киирдэхтэринэ, балаҕан ис бараанын тупсаҕай оҥоһуутун көрөн олус сөҕөр-махтайар эбиттэр. Ол туһунан кинилэр суруйууларыгар ааҕыахха сөп. Утуйаары сытан хараҥа балаҕан иһигэр көмүлүөк уота күлүмнүүрүн олус сэргии, астына көрөллөрө, остуоруйа дойдутугар сылдьар курдук сананаллар эбит. Түҥ былыр, атын сайдыылаах да омуктар, дьиэ тас көрүҥэр улахан болҕомтолорун уурбаттар эбит, сүрдээх боростуойдук туталлара. Италия Равенна куоратыгар V-с үйэҕэ тутуллубут Галла мавзолея диэн ааттаах таҥара дьиэтэ баар эбит. Тас көстүүтэ олус хобдох көрүҥнээх. Дьиэ дьэрэкээн ис көстүүтүттэн сөҕөн-махтайан, киирбит киһи эҕирийэн ылбыт салгынын таһаарар да кыаҕа суох курдук турукка киирэрэ. Ол курдук дьиэ ис бараанын кэрэтик оҥороллоро. Маны аатырбыт архитектордар, ускуустуба дьоно киһини өрө тутуу, кини курустаал таас курдук кэрэ, күҥҥэ тэҥнээх күлүмүрдэс ис дууһатын, ыраас ыратын кэрэһилээһин бэлиэтинэн ааҕаллар. Сахаҕа даҕаны эмиэ оннук өйдөбүллээҕэ буолуо.
Эдуард Пахомов аата үйэтитиллэр. Ол курдук, кини суох буолбутун биир сылыгар, 65 сааһын туоларыгар, Саха өрөспүүбүлүкэтин ойууга-дьүhүҥҥэ бас түмэлигэр (Национальнай художественнай музей) айар быыстапката оҥоһуллубута, хомойуох иһин, тыыннааҕар биир да быыстапката буолбатаҕа. «Эдуард Пахомов» - диэн бэртээхэй альбом бэчээттэммитэ. Кэргэнэ Л.Н.Соловьева көмөтүнэн Бүлүүчээн лиссиэйигэр Э.И.Пахомов аатынан оҕо сайдар киинэ аһыллыбыта, Бүлүүчээн уус-уран галереятыгар бэртээхэй олохтоох экспозиция оҥоһуллубута, Сунтаардааҕы С.А.Зверев-Кыыл Уола аатынан түмэл комплексын бырайыагынан, Бүлүүчээн галереятын көмөтүнэн «Сказ о вечном» диэн ааттаах, Э.И.Пахомов аатын үйэтитэр сыаллаах, мини-скульптура эрэгийиэннээҕи көрүү-күрэҕэ ыытылынна. Бу күрэс үс сылга биирдэ инникитин да ыытылла туруо. Биир саамай дьоһуннаах үйэтитии – Бүлүүчээн галереятыгар Э.И.Пахомов аатын иҥэрии буолар. Өссө кини аатынан сквер аһылынна.
Аан дойду улууттан-улуу маастара, бөлүһүөк, поэт Микеланджело Буонарроти этэн турардаах эбит:
Творенье может пережить творца:
Творец уйдет, природой побежденный,
Однако образ им запечатленный
Веками будет согревать сердца.
Я тысячами душ живу в сердцах
Всех любящих, и, значит, я не прах,
И смертное меня не тронет тленье – диэн.
Дьэ, хайдах курдук сөптөөх этииний?! Сүгүрүйэр улуу маастара Микеланджело эппитинии, Эдуард Иннокентьевич Пахомов үлэлэрэ кинини саната, ааттата туруохтара. Эдуард Иннокентьевич аатын ааттатар оҕолордоох, сиэннэрдээх, сиэннэриттэн сиэнчэрдэр кэлэ туруохтара, Эдуард Пахомов аата ааттана туруоҕа.
Александр Кириллин, Э.И.Пахомов аатынан Бүлүүчээн уус-уран галереятын сэбиэдиссэйэ (Сунтаар улууha).
