С.А. Зверев-Кыыл Уолун аатынан Үҥкүү национальнай тыйаатырын артыыһа, хомусчут, араас күрэх кыайыылааҕа Георгий Слепцов-Чаҕылҕан ыалдьыттыыр.

Билсиһии

Мин Георгий Слепцов-Чаҕылҕан диэммин. Бэйэм Өймөкөөн улууһун Томторуттан сылдьабын эрээри, Дьокуускайга улааппытым. Сайын аайы Сунтаар Элгээйитигэр сайылыыр этим. Онон “хантан төрүттээххиний?” диэтэхтэринэ, дойдуларбын үөрэ-көтө ааттыыбын. Элбэх оҕолоох дьиэ кэргэҥҥэ улааппытым. Бииргэ төрөөбүт соҕотох эдьиийдээхпит уонна түөрт уолбут. Ийэм “Саха фильм” тэрилтэҕэ 10-ча сыл үлэлээбитэ. Аҕам геогафия уонна биология учуутала, буокса тириэньэрэ. Ийэм билигин Нам 1-кы Хомустааҕар аэродромҥа үлэлиир. Бэйэм 6-с сылын Үҥкүү тыйаатырыгар ситиһиилээхтик үлэлии-хамсыы сылдьабын.

Чаҕылыйбыт чаҕылҕан

Мин кыра эрдэхпиттэн Чаҕыл диэн ааттаахпын. Онтон хомус тардар буолбуппар “Чаҕылҕан диэн буол, чаҕылҕан курдук хомус тардаҕын” диэбиттэрэ. Онно толкуйдана түһэн баран, бу ааты ылыммытым. Эбэн эттэххэ, чаҕылҕан диэн күүстээх айылҕа көстүүтэ буолар. Онон мин дьону соһутар гына күүстээхтик хомус тардан кинилэр интэриэстэрин, болҕомтолорун сүүйүөхтээхпин.

Дьүрүскэн хомус тыаһа

Биэс сааспыттан хомуска оонньуубун. Бастакы учууталларым эбэм уонна ийэм буолбуттара. Ол кэнниттэн, 4-с кылааска Элгээйигэ сайылыы тиийэн баран, олохсуйан н хаалбытым. Онно эдьиийим Туйаара Алексеева ылсан туран хомуска үөрэппитэ. Ол кэмтэн ыла өрүү хомуһу кытта бииргэ сылдьабын. Хомус алыптаах дорҕооно куппут-сүрбүт тутан, олохпор биир саамай суолталаах миэстэни ылла.

Хомус үстүрүмүөнэ хас биирдии саха киһитигэр олус чугас. Хомус тыаһа киһини эмтиир ураты күүстээх. Онон саха ыалын дьиэтигэр баар буолуохтаах диэн санаалаахпын. Холобур, мин кыра эрдэхпиттэн хомуһу сөбүлүүбүн уонна улааттахпына, бу үстүрүмүөн сөбүлүүр дьарыгым буолуо диэн эрэллээх улааппытым. Онтон улаатан баран, юрист буолуохпун саныыр этим эрээри, хомусчут буолан хаалбытым.

Ситиһии, кыайыы-хотуу

2015 сыллаахха “Звездный хомус” диэн улахан бырайыагы тэрийбиппит. Бу тэрээһиммит А.Е. Кулаковскай аатынан култуура дьиэтигэр ыы-быччары көрөөччүлээх тэрээһиммит буолбута. Бу бырайыакка хомуһу шоу быһыытынан, аныгылыы көрдөрбүппүт. Уоттаах-күөстээх, ырыалаах-тойуктаах, ураты тыыннаах гына көрдөрбүппүт. Онтон 2016 сылга бу бырайыакпытын иккистээн үрдүк таһымҥа көрдөрбүппүт. Сотору кэминэн, өссө ситтэхпинэ-хоттохпуна, хомус дьүрүскэн тыаһын көрөөччүлэрбэр, истээччилэрбэр, айар үлэбин сэҥээрээччилэргэ дьоро киэһэни бэлэхтиир улахан баҕа санаалаахпын.

Хомуспун кытта араас таһымнаах күрэхтэргэ кыттабын, элбэхтик айанныыбын, барабын-кэлэбин. Уопсайа, 20-чэ тас дойдуга сылдьыбыт буолуохтаахпын. Ону таһынан Арссыыйа 14 куоратыгар хомус тардыбытым. Атын омук дьоно хомуһу олус сэҥээрэллэр. Тус бэйэм хомуһу өссө сайыннарар былааннаахпын. Икки

альбому таһаарбытым, бакаа биир килииптээхпин ол куйаар ситиминэн киэҥник тарҕаммыта. Билигин “Инстаграмҥа” уонна “Ютубка” баар. Инникитин миигин өссө чаҕылхай бырайыактар күүтэллэр диэн эрэнэбин. Тас дойдуга хомуһу таһаарыахпын, элбэхтик сири-дойдуну кэрийэхпин, төрүт култуурабытын сайыннарыыга, тарҕатыыга кылааппын киллэриэхпин олус баҕарабын.

Идэ

Мааҕын этэн ааспытым курдук, бастаан юрист буолуохпун баҕарар этим. Онтон култуураҕа охтон хаалбытым. Оскуола кэннэ муусука колледжыгар үөрэнэ киирбитим. Онно фольклор салаатыгар ситиһиилээхтик уһуйуллубутум. Бу маннык салаа биһиэхэ баара олус кэрэхсэбиллээх. Холобур, 9-с кылаас кэнниттэн 15-16 саастаах оҕолор колледжка үөрэнэ кэлэн, сахалыы култуураны баһылыыллар. Билигин Алиса Саввинова-Долгунова, Васлена Шарина, Артем Долгунов, Айсен Аммосов, мин курдук эдэр дьон сахабыт култууратын баһылаан, киэҥ эйгэҕэ ыллыы-туойа, кэрэни тарҕата сылдьабыт. Маны таһынан, фольклор идэтин баһылаан, сорох доҕотторбут улуус нэһилиэктэринэн тарҕанан ситиһиилээхтик үлэлии сылдьаллар. Бу барыта олус кэрэхсэбиллээх. Онон үөрэммит Марк Жирков аатынан муусука колледжыгар үөрэппит уһуйааччыларбар дириҥ махталбын тиэрдэбин!

Сыанаҕа тахсар уобарас

Сыанаҕа тахсарбар уобараспын, таҥаспын-саппын барытын Юрий Лукин диэн дизайнер оҥорор, айар-тутар, сүбэлиир-амалыыр. Кини мин түөрт уобараспын толкуйдаабыта. Уобараспар араас кыыл уобараһа баар. Этэргэ дылы, бөрөттөн саҕалаан сиэгэҥҥэ тиийэ. Киниттэн атын үлэлэһэр атын дизайнердар бааллар. Бэлиэтээн эттэххэ, саха дизайнердара кэлиҥҥи кэмҥэ олус сайыннылар, наһаа талааннаахтарын, сатабыллаахтарын сырыы аайы дакаастыыллар.

Маастар-кылааһы тэрийии

Мин баҕалаахтарга хомуска аналлаах үөрэх куурустарын, маастар-кылаастары 2013 сыллаахтан тэрийэн ыытабын. Бу эмиэ олус интэриэһинэй эйгэ. Киһи сатабылынан, уопутунан үллэстэрэ олус эппиэтинэстээх уонна долгутуулаах буолар эбит. Бу сыллар усталарыгар уопсайа 3000 кэриҥэ киһини хомус тардарга үөрэттим. Миигин Нерюгрига, Сунтаарга, Мэҥэ Хаҥаласка, о.д.а. улуустарга ыҥыран үөрэттэрээччилэр. Аны туран, тас дойдуттан кытары үөрэнээччилэрдээхпин. Холбур, Канадаттан, Кытайтан, АХШтан, Испаниятаан, Арассыыйа куораттарыттан Москубаттан, Санкт-Петербуртан кэлэн үөрэммиттэрэ.

Сөбүлүүр дьарык

Хаартыскаҕа түһэрэрбин олус сөбүлүүбүн. Кыра эрдэхпиттэн хаартыскаҕа түһэрээччи буолуохпун баҕарабын. Маны таһынан успуорт массыыналарыгар улахан интэриэстээхпин. Хомуска оонньооммун икки успуорт массыынатын атыыласпытым.

Түмүк оннугар

Мин төрөөбүт дойдубун олус сөбүлүүбүн уонна чэчирии сайдарыгар баҕарабын. Биһиги норуот быһыытынан тыллаах-өстөөх, төрүт дьарыктаах, үтүө култууралаах эрэ буоллахпытына өлөн-охтон биэриэ суохпут. Онон төрүт култуураны өрө тутуу, саха фольклорун сайыннарыы мин сүрүн олоххо сыалым-соругум буоларын өйдүүбүн. Ол туһугар туруулаһарга, күүстээхтик үлэлииргэ үүнэргэ-сайдарга бэлэммин.

Күндү Сахам сирэ олохтоохторо! Бары доруобай, этэҥҥэ буолуҥ!

Сэһэргэстэ Екатерина АФАНАСЬЕВА.