- Мусьяна, үтүө күн буолуохтун. Эн оҕолорго аналлаах айымньыларгын аахпытым, ситиһиилэргин истибитим. Дьэ-эрэ, билигин бэйэҕиҥ кытта ыкса билсиэххэ. Хантан хааннааххыный, кимтэн кииннээххиний?
- Мин Моорук Суолатыттан төрүттээхпин. Аҕам - Сосин Прокопий Филиппович, ийэм - Ульяна Петровна Билюкина Мэҥэ Өлөчөйүн Билюкиннарыттан төрүттээх. Аҕабынан эбээм Мааппа Мэҥэ-Хаҥалас олоҥхоһутун Тоҥ Суорун-Иннокентий Бурнашев кыыһа, ийэбинэн эбээм Өкүлүүн Ньурба улууһун Ынахсытыттан Ефремовтар кыыстара буолар.
- Тыый, аатырбыт олоҥхоһут сиэнэ эбиккин дии. Оттон саха биллиилээх суруйааччыта Иннокентий Сосин аймаҕыҥ дуо?
- Иннокентий Михайлович Сосин убайым буоллаҕа дии, Суосуттар аймахтар бары биир силистэн-мутуктан төрүттээхпит. Мин хоһооннорбун киниэхэ сүбэлэтэ көрдөрөрүм. Кини наһаа симиккин, бэчээккэ ыытан ис диирэ даҕаны тоҕо эрэ бэйэбэр эрэммэт этим. Ол эрэн, кини үтүө алгыс тыллара кынаттаан, хоһооннуур ситиммин быспакка, 2010 cыллаахха улуустааҕы үөрэх управлениятын иһинэн маҥнайгы хоһоонум хомуурунньуга тахсыбыта, онно киирии тылын убайым Иннокентий Михайлович суруйан биэрбитэ олус долгутуулаах этэ. Маны таһынан, кэлин сааһыра быһыытыйан Марфа Попова диэн ааттанан суруйан саҕалаабыппар кини төрүт сөбүлээбэтэҕэ уонна: «Мусьяна Сосина диэн эн бэйэҥ дьиҥ аатыҥ, олох уларытымаар, псевдоним эҥин ылынымаар», - диэн сүбэлээбитэ. Онон, айар эйгэбэр оҕо эрдэхпиттэн эбээ буолуохпар диэри Мусьяна Сосинабын.
- Билигин ханна олороҕунуй? Тугу үлэлиигиний?
- Мэҥэ-Хаҥалас Сыымаҕар олоробун, кэргэним Попов Николай Михайлович Баатаратааҕы Герой Попов аатынан конезавод дириэктэрэ, түөрт уол оҕолоохпут. Бэйэм Баатаратааҕы «Кэскил» уһуйааҥҥа иитээччинэн үлэлиибин. Уһуйааммыт улууска «Одаренный ребенок проект» иһинэн үлэлиир уонна литературнай хайысхалаах.
- Иллэҥ кэмҥэр суруйарын таһынан тугунан дьарыктанаҕыный?
- Тыа сиригэр дьарыктаныах диэтэххэ дьарык элбэх, биһиги дьиэ кэргэн сылгы, сүөһү ииттэбит, оҕуруот олордобут, ону таһынан бэйэм түөлбэбэр депутаттыыбын.
- Cуруйар дьоҕуруҥ хаһааҥҥыттан биллибитэй? Бука, олоҥхоһут эһээҕиттэн, суруйааччы аймаххыттан эйиэхэ бэрилиннэҕэ.
- Оскуолаҕа үөрэнэ сылдьан нууччалыы хоһооннору кыралаан суруйарым. Полина Григорьевна Брызгалова диэн нуучча тылын учууталын олус диэн сөбүлүүрүм, кини уруоктарын утаппыттыы күүтэрим, наһаа үчүгэйдик, иэйиилээхтик хоһооннору, кэпсээннэри ааҕара. Кини мин поэзияҕа чугаһыырбар маҥнайгы олуктары уурбута. Оттон сахалыы хоһооннорум сүрүн критигэ уонна кэриэктэрэ аҕам этэ, кини төһө даҕаны учуутал буолбатар, билбэппин быһаарара, сүбэлиирэ уонна наһаа судургутук өйдөтөрө. Мин оҕо сылдьан тоҕо эрэ саха тылын олус ыарырҕатарым, маныаха ийэбит куорат кыыһа буолара төрүөт буолла быһыылаах этэ, аныгылыы эттэххэ, билиҥҥи үйэ билингвистикатын проблемата оччолорго да баара. Онон, саха оҕото нууччалыы да саҥардар ис кутун сахалыы сааһыта кэмэ кэллэҕинэ син-биир төлө көтөн тахсыа диэн мин тус санаалаахпын.
- Ханнык айар холбоһукка, түмсүүгэ бааргыный?
- «Таммахтар» литературнай түмсүүгэ мин 1996 сыллаахха киирбитим. Оччолорго салайааччынан Иван Афанасьевич Сысолятин үлэлиир этэ. Билигин биһиги түмсүүбүтүн олус айымньылаахтык, ис сүрэҕиттэн барыбытыгар кыһалла-мүһэллэ, түмэ тутар киһибитэн Хабарова Августина Семеновна буолар. Түгэнинэн туһанан, быйыл түмсүүбүт 50 сыллаах үбүлүөйүнэн бары айар-тутар эйгэҕэ үлэлиир ааптардары, мантан кынат үүннэрэн литэрэтиирэ киэҥ эйгэтигэр көппүт суруйааччылары итиитик-истиҥник эҕэрдэлиибин. Куруутун айа-тута сылдьаргытыгар, үөрэх-үлэ, ситиһии аргыстанаргытыгар баҕарабын.
- Оҕо сылдьан ханнык суруйааччылар айымньыларын ордук хото ааҕааччыгыный?
- Сергей Есенин, Анна Ахматова хоһооннорун, Иннокентий Сосин уонна Николай Якутскай кэпсээннэрин биһирээн ааҕарым. Маны таһынан, аҕабынаан «Хотугу сулуһу» сөбүлээн ааҕарбыт.
- Айымньыларгар ханнык дьоруойдар көстөллөрүй, чуолаан хас саастаах оҕолорго анаан суруйаҕыный? Оҕону туохха үөрэтэллэрий?
- Мин идэм уонна сөбүлүүр дьарыгым биир ситимнээхтэрэ миигин олус үөрдэр. Кырачаан оҕолордуун бииргэ бодоруһа сылдьан, кинилэргэ анаан хоһоон суруйар биир туспа дьол. Мин бэйэм кинилэр эйгэлэригэр киирэн, тэбис тэҥҥэ оонньуу, уруһуйдуу сылдьан хоһоонунан этэн-тыынан барабын. Ол иһин мин хоһооннорум оҕолорго чугас курдуктар. Бу кэнники кырачааннарга анаан кутталлаах кэпсээннэри суруйабын, оҕолор бэйэлэрин ирдэбиллэринэн бу курдук айымньылар үөскүүллэр уонна кынат иилинэн көтөллөр. Маны таһынан, олоҥхо тематыгар сыһыаннаах оҕолорго аналлаах хоһооннордоохпун.
- Ааптарыскай кинигэлээххин дуо? Айар үлэҕэр туох ситиһиилэрдээххиний?
- 2016 сыллаахха Өрөспүүбүлүкэтээҕи Эдэр суруйааччылар XX-с сүбэ мунньахтарыгар бастакыбын сылдьыбытым, онно поэзия сиэссийэтигэр «Сэттэ өҥнөөх кустугум» хоһооннорум хомуурунньугун илдьэ киирбитим, ону сэргээн Иван Васильевич Мигалкин уонна Наталья Ивановна Харлампьева «Бичик» кинигэ кыһатыгар бэчээккэ бигэргэппиттэрэ. Онон, «Мин дьыссааппын таптыыбын» диэн биир кинигэлээхпин уонна улууспар тахсыбыт икки кыракый хомуруурунньуктардаахпын. Биирин үөрэх cалалтата, иккиһин олохтоох дьаһалта таһаарбыта. Маны таһынан, «Чуораанчык» сурунаалга хоһооннорум, кэпсээннэрим бэчээттэммиттэрэ. «Чуораанчык» оҕо сурунаала, «Кэскил» оҕо бэчээтин кыһата, Тиэлиги нэһилиэгин библиотеката уонна орто оскуолата холбоон ыыппыт «Чобуо чооруостар» уус-уран өрөспүүбүлүктээҕи онлайн күрэххэ кытааччылар хоһооннорбун аахпыттара. Бэйэм «Герой сулуһа» диэн оҕолорго улуустааҕы күрэх ыыппытым.
- Эн санааҕар оҕо кинигэни ааҕар буолуутугар туох үлэ ыытыллыахтааҕый?
- Туох да үлэтэ онно улахан наадата суох дии саныыбын, тус бэйэ эрэ холобура оҕону кэрэҕэ да, кэмэлдьигэ да түргэнник үөрэтэр. Онон, туох барыта бэйэбит илиибитигэр.
- Инники былааннаргын кылгастык кэпсиэҥ буолаарай?
- Мин иитээччинэн үлэлээбитим номнуо 25 сыл буолла, бу кэлин чуумпутук олорон үлэлиэхпин баҕарар курдукпун, баҕар библиотекарь буолбут киһи диэн ыра санаалаахпын. Нэһилиэк, улуус историятын, боростуой үлэһит дьон олохторун сурукка тиһиэхпин баҕарабын. Кэлин көстөн иһиэ буоллаҕа дии.
- Мусьяна, аҕыйах ыйытыыбар хоруйуҥ иһин барҕа махтал. Эйиэхэ, айар үлэҕэр ситһиилэри, элбэх ааҕааччыны баҕарабын.
Кэпсэттэ Ираида Коркина-Чугдаара
- Мусьяна ютубка ханаалын аата - Марфа Попова, инстаграм ситимигэр айар үлэтин көрдөрөр аккауна - musyana1975
- Мусьяна Сосина хоһооннорун «Бэлэм буол+»www.belembuol.ru оҕо онлайн түһүлгэтиттэн «Остуоруйа кудуга» cыһыарыыттан булан ааҕыҥ.
