Саха сирин, эбээн норуотун биллиилээх суруйааччыта Мария Прокопьевна Федотова-Нулгынэт оҕо кинигэтин Бүтүн аан дойдутааҕы 37-с кэнгириэһигэр кыттан кэллэ.
Оҕо кинигэтигэр Аан дойду сэбиэтэ тэриллибитэ ыраатта. Чопчулаан эттэххэ, 1953 сыллаахха. Бу сыллар тухары Москубаҕа аан маҥнай ыытылынна. Иккилии сыл буола-буола тэриллэр. Урукку өттүгэр Грецияҕа, Новай Зеландияҕа, Мексикаҕа, Великобританияҕа, Кытайга, Норвегияҕа, Америкаҕа, Швецияҕа, үс төгүл Германияҕа, иккитэ Италияҕа, онтон да атын дойдуларга тэриллэн турар.
Бу сырыыга 80-тан тахса дойдуттан бэрэстэбиитэллэр кэлбиттэр. Кинилэр бары – оҕо кинигэтин суруйууга, оҥорууга, уруһуйдуурга, бэчээттииргэ сыһыаннаах дьон. Араас тылынан саҥарааччылар, тылбаасчыттар, кириитиктэр бааллар.
Биһиги дойдубут 1968 сыллаахха бу түмсүүгэ киирбит. Оччолорго Сэбиэскэй Сойуус уонна Арассыыйа кылаассыктара Сергей Михалков уонна Агния Барто бастакынан этии киллэрбиттэр. Ааспыт 50 сыл тухары Арассыыйаттан икки эрэ худуоһунньук, иллюстратор Татьяна Маврина, Игорь Олейников аан дойдуга аатырбыт оҕо суруйааччыта – остуоруйаһыт Х.К. Андерсен аатынан бириэмийэ лауреаттарын үрдүк аатын ылбыттара.
Саха сириттэн бу 37-с кэнгириэскэ соҕотох М.П. Федотова-Нулгынэт ыраах Муоматтан сырытта. Ол оруннаах. Кини биллиилээх оҕо суруйааччыта. Отучча кинигэ ааптара. Кини литэрэтиирэ араас жанрыгар, көрүҥэр – поэзияҕа, кэпсээҥҥэ, сэһэҥҥэ, тылынан уус-уран айымньыга, ону ааһан арамааҥҥа биир тэҥҥэ таһаарыылаахтык-кимиилээхтик үлэлиир. Айымньылара эбээн, саха, нуучча тылынан бэчээттэнэллэр.
Кэнгириэскэ элбэх өрүттээх кэпсэтии тахсыбыт. Арассыыйаҕа эрэ ааҕыы улаханнык кэрэхсэммэт буолбатах. Аан дойду үгүс эрэгийиэнигэр баар суол эбит. Дьэ, бу хомолтолоох көстүүгэ хайдах гынан интэриэһи тардар, киэҥ эйгэҕэ таһаарар туһугар, күүстээх үлэ бардаҕына сатаныыһы диэн боппуруоһу көтөхтүлэр. Оҕо кыра эрдэҕиттэн кинигэни ааҕа үөрэнэн элбэҕи быһаарар, ааҕарга интэриэс үөскүүр, духуобунай култуура сайдар.
Биһиэхэ, Саха сиригэр, ааспыт күһүн А.С. Пушкин аатынан Национальнай бибилэтиэкэҕэ 37-с кэнгириэс бырагырааматын иһинэн “Ааҕар Арктика” диэн, оҕо кинигэни ааҕыытыгар аналлаах симпозиум ыытыллыбыта. Ол эмиэ туһалаах буолуо дии саныыбын. 2015 сыллаахха Екатеринбург куоракка Норуоттар икки ардыларынааҕы литэрэтиирэҕэ куонкурус буолан ааспыта. Онно оҕо биллиилээх суруйааччыта, педагог, бэйиэт, сценарист, суруналыыс, эссеист В.П. Крапивин аатынан күрэскэ Нулгынэт бастакы миэстэни ылан, мэтээлинэн наҕараадаланан лауреат буолбута.
Нулгынэт эбээн, саха, нуучча тылынан 50-тан тахса айымньыны суруйбут фольклорист суруйааччы. Кини саамай бөдөҥ айымьыта «Тэбэнэттээх Нулгынэт” диэн арамаана буолар, ол 2007 сыллаахха бэчээттэнэн тахсыбыта. Саха сирин хотугу омуктарын дьахталларыттан маҥнайгынан кини арамаан суруйбута.
Арамаантан биир түгэни аҕалыым. Норуот дьылҕатын туһунан кэпсэтиигэ:
«Нулгынэт ыстаадаҕа сырыттаҕына:
– Эбээннии кинигэни ааҕаҕын дуо? — Өкүү салгыы ыйытар. – Суох. Сахалыы-нууччалыы эрэ кинигэлэр бааллар. – Мин кырдьыгы кэпсиибин. Учууталлар нууччалыы, сахалыы эрэ саҥараллар. Эбээннии билбэттэр быһыылаах. – Оччоҕо эбээннии тылы умуннарар буолбуттар. Эн, саатар, ийэҕин кытта эбээннии кэпсэтэр буол. Оччоҕо төрөөбут тылгын умнуоҥ суоҕа. “Бил баһыттан сытыйбыт” диэбиккэ дылы, буолан-хаалан истэхпит, үөрэхпит да диэхтээн... Төрөөбүт ийэ тылынан саҥарбат, үөрэммэт буоллаххына – ол үөрэх буолаахтыа дуо?.. Киһи да кэлэйэр, биир тылынан эттэххэ, эн төрөөбүт ийэҕин, аҕаҕын сотору умнарыҥ буолуо... Эн туох буруйдаах буолуоххунуй онно, бары да биир муннукка ыгыллан эрдэхпит онно... Хойут, борбуйгун көтөхтөххүнэ, эн да барытын өйдүөҥ. Бу мээнэ лахсыйбыппын, баҕар, саныаҥ».
Дьэ, ити курдук бүгүҥҥү олох кырдьыга. 37-с кэнгириэскэ кэпсэтии, дьүүллэһии маннык хабааннаах буолла.
Егор СИБИРЯКОВ,
ССРС уонна Арассыыйа Суруналыыстарын сойууһун чилиэнэ, СӨ култууратын үтүөлээх үлэһитэ.
