Сахабыт сиригэр талааннаах ырыа айааччы, продюсер, ырыаһыт, киинэ режиссёра Николай ДОНСКОЙУ билбэт киһи суох буолуохтаах. Кини ааспыт үйэ 90-с сыллар саҕаланыыларыгар хоту дойду дохсун уолана буолан эстрада туонатыгар чаҕылхай сулус буолан сандаарбыта, аата-суола киэҥник иһиллибитэ.
Коля оскуолаҕа 5-с кылааска үөрэнэ сылдьан, муусука абылаҥар ылларбыта. Хантан эрэ эргэ микрофону булан ылан, дьиэтээҕи магнитофоҥҥа бастакы ырыатын уһулбута. Оччолорго кырачаан Коля түһээн да баттаппатах буолуохтаах, кэнэҕэһин норуот таптаан истэр ырыаһыта буолуоҕун...
Дьэ, ырыа эйгэтигэр суола хайдах аһыллыбыт эбитий? Николайдыын кэпсэтиибитин ааҕааччыларбыт болҕомтотугар таһаарабыт.
– Туох сонуннааххын, Николай? Эйигин бары даҕаны харах далыттан сүтэрдибит. Доруобуйаҥ этэҥҥэ дуу?
– 2019 сыл күһүнүгэр инсуллаан хаалбытым. Реанимацияҕа сытар кэммэр мэлдьи тулабар күөх оту көрөрүм, онтон атыны өйдөөбөппүн. Билигин, хомойуох иһин, ыллыыр, үлэлиир кыаҕым суох. Урукку имигэс, чэпчэки, сыанаҕа араастаан хатыйа хамсанан ыллыыр Коляны суохтуубун, саныыбын. Эстрада олоҕор оччотооҕу үтүө кэмнэрим түүлбэр эрэ көстөн ааһар кэрэ түгэн буолан, өйбөр-санаабар хааллаҕа... Ол эрээри санаабын түһэрбэппин, тапталлаах сыанабар холоруктуу эргичийэн, күөрчэхтии ытыллан тахсыам диэн хайдах эрэ эрэнэ саныыбын.
– Оттон билигин уопсай туругуҥ хайдаҕый?
– Мэйиим син биир эргийэр. Кэргэним хааным баттааһынын мэлдьи мээрэйдиир. Бэйэм аһыыбын-сиибин. Кэпсэтэр үөрүйэҕим арыый чөлүгэр түһэ илик. Ол эрээри урукку чөлбөр түһүөм диэн эрэнэбин. Билигин профессиональнай реабилитацияны барыахпын наада. Дьокуускай куоракка баар “Чэбдик” сонотуоруйга икки төгүл сытан, эмтэнэн тахсыбытым. Наһаа үчүгэй быраастар, сиэстэрэлэр үлэлииллэр. Киһи санаата тохтуур сонотуоруйа.
Ааспыт 2020-2021 сылларга Кырыымҥа баран кэлбитим. Онно сырыттахпына, туругум тупсар – мэйиим эргийбэт, чэпчэкитик тыынабын.
– Реабилитацияны хайдах ааһар былааннааххын?
– Сүрэх-тымыр анал сонотуоруйугар ааһыахпын баҕарабын.
– 90-с сыллар сыана улахан арамаантыктарыттан биирдэстэрэ буолаҕын. Эйигин аан бастаан 1994 сыллаахха Үөһээ Бүлүү Үөдүгэй кулуубун сыанатыгар көрбүтүм. Онно хара ачыкылаах, хара водолазкалаах, хара көстүүмнээх уол да уол этиҥ. Оччолорго улахан сыанаҕа саҥа тахсан эрэр кэмиҥ буолуон сөп эбит.
– 1994 сыллаахха төрөөбүт дойдубар Үөһээ Бүлүүнэн “Сандалы” бөлөх солиһа Иннокентий Слепцовтуун гостуруоллаабыппыт. Дьикти үчүгэй кэмнэр этилэр. Хомойуох иһин, Кеша олохтон эрдэ туораабыта. Оччолорго айар үлэбинэн “Күн Уола” диэн ааттааҕым, тулам күн сырдыгынан эрэ сыдьаайара. Интэриниэт, көмпүүтэр суоҕа. Онон, кэнсиэр эрэкэлээмэтигэр ыарахан этэ. Биллэрии ыйыырбыт. Хата, эрдэттэн оҥоһуллубут килииптээх этим, ону олохтоох тэлэбиидэнньэҕэ биэрбиппит бэркэ туһалаабыта. Кэнсиэрбит толору көрөөччүлээх ааспыта.
– Ырыа тылларын уонна мелодиятын бэйэҥ айаҕын дуу? Төһө элбэх ырыалааххыный?
– Сүрүннээн, бэйэм суруйбут, айбыт ырыаларбын ыллыыбын. Ол эрээри репертуарбар атын даҕаны ааптардар ырыалара, бэл, “кавер” ырыалар кытта бааллар. Ырыам тылын, мелодиятын бэйэм суруйабын, айабын. Ырыам 100-кэ буолбут буолуохтаах. Онтон сорохторун өссө да бэрээдэктиэххэ, сааһылыахха наада.
– Николай, эн арҕааҥҥы уонна Арассыыйа ханнык ырыаһыттарын ордук сөбүлүүгүнүй? Сорох ырыаҥ матыыптарыгар олор дорҕоонноро иһиллэн ааһар курдук. Дитер Болен, Томас Андерс сүгүрүйээччитэ быһыылааххын. Татарстан Набережные Челны куоратыгар буолбут Томас Андерс кэнсиэригэр анаан-минээн бара сылдьан, сибэкки дьөрбөтүн ууммуттааххын.
– Арҕааҥҥы уонна Арассыыйа муусукатын, дьэ, сөбүлүүбүн. Ордук Дитер Болен айымньыларын уонна кини бары бырайыактарын, кантри ырыаһыт Джонни Кэш, Арассыыйа ырыаһыттарыттан Булат Окуджава, Алла Пугачева, Валерий Леонтьев ырыаларын истэрбин ордоробун.
Оскуолаҕа 6-с кылааска үөрэнэ сырыттахпына, “Модерн Токинг” ырыалара улахан сабыдыалы оҥорбуттара. Оннооҕор Татарстаҥҥа 2012 сыллаахха буолбут Томас Андерс шоутугар анаан-минээн бара сылдьан, сибэкки дьөрбөтүн бэлэхтээбитим. Бэл олохтоох тэлэбиидэнньэҕэ “Саха сириттэн тиийэ кэлэ сырыттылар” диэн кэпсээн турардаахтар.
– Ол иһин быһыылаах, ырыаларыҥ муусуката арҕааҥҥылыы соҕустар.
– Сөпкө этэҕин. Европалыы үҥкүү муусукаларын сөбүлүүбүн, ол иһин итинник истиили тутуһабын. Үҥкүүлүүргэ ордук барсаллар. “Ностальжи” шоуларга ыллаатахпына, аҕа саастаах көлүөнэ сылайыар диэри сөбүлээн үҥкүүлүүр. Ол үчүгэй буоллаҕа дии. Кытай омук биир муударай бөлүһүөгэ эппитинии, олох хартыыната араас өҥүнэн кустуктана оонньуохтаах.
– “Куһаҕан кыыс эбиккин, ыларгын ылбытыҥ, оонньуур курдук бырахтыҥ” диэн, ол кэмнэргэ дьиктитик иһиллэр тыллардаах ырыанан эстрада примадонната Сахаяны улахан сыанаҕа таһаарбытыҥ.
– “Сахая” диэн бырайыагы 1994 сыллаахха атын Катя диэн кыыска толкуйдаабытым. Мадьыал уонна үҥкүүһүт этэ, ол эрээри ыллаабата. Кини Влада куолаһынан айаҕын эрэ атан ыллыахтааҕа. Онтон, кэнсиэрбит буолар кэмэ чугаһаабытын кэннэ, соһуччу баҕайытык “Катя суох буолбут” диэн соһумар сураҕы истибиппит. Онтон, хайыахпытый, Владлена Сахая буоларыгар тиийбитэ... уонна олус бэркэ ыллаабыта. Бырайыакпыт табыллыбыта. Сахая – билигин улуу ырыаһыт! Бу бырайыагы бастаан саҕалыырбар үгүстэр соччо итэҕэйбэтэхтэрэ. Онтон билигин... Сахаайата суох биир даҕаны кэнсиэр, тэрээһин ыытыллыбат. Инникитин өссө даҕаны кыаҕын, таһымын көрдөрөн иһиэ дии саныыбын.
– Сахаайаттан ураты хас да ырыаһыты продюсердаан таһаарбытыҥ биллэр. Кимнээҕи “кыымтан төлөн гынан күөдьүттүҥ”?
– Варя Максима, Лана Малагина-Журавель, Алексей Потапов, Ваня Старков. Варя Максима миэхэ 4 бэк-альбомҥа ыллаабыта. Онтон кинини атын бырайыакка угуйан ылбыттара. 2005 сыллаахха биир билэр дьахтарым тэрилтэҕэ гардеробщицанан үлэлиир, ыллыан олус баҕарар ырыаһыт дьүөгэлээҕин кэпсээбитэ. Ону “ыҥыр” диэн сөбүлэһэммин, Лана миэхэ кэлбитэ. Киниэхэ анаан “Дьикти түүн” ырыаны суруйбутум. Мин кэннибиттэн Клим Федоровка ситиһиилээхтик үлэлээбитэ. 1999 сыллаахха Островскай аатынан көрбөттөр кулууптарыгар сылдьан, хараҥа уот быыһыгар гитараҕа биир уол ыллыы олорорун түбэһэ истибитим. Кэпсэтэн билсибитим Алексей Потапов диэн эбит. Нөҥүө күнүгэр устуудьуйаҕа ыҥыраммын “Оҕо саас” диэн бэртээхэй ырыаны устубуппут.
– “Үрүҥ Уолан” бөлөххөр тэлэбиидэнньэ биллэр ыытааччыта Георгий Белоусов ыллыы сылдьыбыта дуо? Салгыы тоҕо ырыа аартыгынан барбата?
– 1998 сыллаахха “Үрүҥ Уолан” бойс бөлөх тэрийбитим. Ол бырайыакпар Георгий Белоусов, Семен Кыппыгыров уонна Леонид Попов кыттыбыттара. Георгий тэлэбиидэнньэ суруналыыһа буолар дьылҕата тардан, эстрадаҕа хаалбатаҕа.
– 2011 сыллаахха Ирина Елизарованы кытары үлэлээбит бырайыагыҥ саамай табыллыбыт, ааккын дорҕоонноохтук ааттаппыт бырайыак буолар. Ираны кытта бэйэ-бэйэҕитигэр бэркэ барсар «тандем» буолан, дьон-сэргэ өйүгэр-санаатыгар хааллаххыт. Бииргэ толорор ырыалаах этигит дуу?
– Иралыын “Махтанабын” диэн сүрдээх үчүгэй ырыаны айан, бииргэ ыллаан турардаахпыт. Ырыа аранжировкатын Сергей Ярмонов оҥорбута. Ырыа хайдах эрэ үҥкүү тэтимнээх буолан, Ира сөбүлээбитэ. Кини үҥкүүлүүрүн наһаа сөбүлүүрэ. Бу ырыаҕа килиип оҥоһуллубута.
– Ырыа уонна киинэ эйгэтэ... бэйэ-бэйэлэригэр чугастар дуо? Киинэҕэ бастакы уһуллууҥ Никита Баишев-Дархан “Харах уута” диэн киинэтэ буолар.
– Биллэн турар, ыкса сибээстээхтэр. Ханнык баҕарар киинэ муусука доҕуһуола суох буолбат. Онтон хас биирдии килиип – бу бэйэтэ “кыракый киинэ”.
2011 сыллаахха талааннаах режиссёр Никита Баишев-Дархан устубут “Харах уута” киинэтигэр биир кыракый түгэҥҥэ уһуллубутум. Ол кэнниттэн бэйэм “Дьикти түүн” ырыабар килиип устаары режиссёр көрдөммүтүм даҕаны, бары бириэмэлэрэ, бокуойдара суоҕа. Ол иһин бэйэм режиссёрдуурга санаммытым. Уонна, дьэ, саҕаламмыта... Бу сыл көрбүөччү Мария Иванова сеансыгар сылдьыбытым. Онно кини идиэйэтинэн киинэ устарга санаммытым. Киинэбин “Сырдык Күүс” диэн ааттаабытым.
Уопсайа икки киинэни “Сырдык Күүс” уонна “SULUS” киинэлэри 2012 уонна 2014 сылларга устубутум. Оччотооҕу кэминэн ыллахха төһө даҕаны судургу киинэлэрин иһин, бу үлэлэрбин сыаналыыбын. “Сырдык Күүс” дьон көрүүтүгэр тахсыбыта, онтон “Сулус” киинэ суох. Ол кэмҥэ соруйан гыммыт курдук, биир даҕаны киинэ тыйаатырдара киинэ премьератын оҥорботохторо, сорохторо өрөмүөҥҥэ барбыт аатырбыттара. Уопсайынан, саҥа дьыаланы саҕалаары гыннаххына, сиргэ-буорга тэпсэр, хатыйсар дьон баар буолар эбит. Мин манныктары чычаас өйдөөх-санаалаах дьонунан ааҕабын.
– “Талааннаах киһи барытыгар талааннаах” диэн эн курдуктары этэн эрдэхтэрэ. Ол курдук, уруһуйдуургун истэн билэбит. Төһө элбэх айымньыны суруйан таһаардыҥ? Уруһуйдарыҥ оҕо саас кэрэ, чаҕылхай кэмнэрин санаталлар, саха киһитин дууһатыгар чугас ынах, сылгы, айылҕа, сайыҥҥы от кэмэ...
– Хартыынаны уруһуйдуурбун олус сөбүлүүбүн. Ол миигин уоскутар, санаабын күүһүрдэр, манньытар. Ордук саха дьөһөгөйүн, аты, уруһуйдуурбун сөбүлүүбүн. 2017 сыллаахха улахан иэйиигэ ыллараммын, уруһуйдуу сылдьыбытым. Хас күн аайы аһыырбын, утуйарбын умнан туран дьарыктанарым. Оччолорго уруһуйдаабыт үлэлэрим бары атыыламмыттара, сороҕун доҕотторбор, табаарыстарбар бэлэхтээбитим.
– Атын өссө сөбүлүүр дьарыктаах этиҥ дуу?
– Чаачар оҕунан (стрельба из лука) ытарбын сөбүлүүрүм. Оскуолаҕа 7-с кылааска үөрэнэ сылдьан утумнаахтык дьарыктаммытым. Онон, саха чаачар саата салгыы сайдарыгар баҕарабын.
– Николай, хаһан эрэ “Битва экстрасенсов” кастиҥҥа кытта сылдьыбытыҥ дии, быһыыта?
– Ол “Битва экстрасенсов” буолбатах, “Үһүс харах” диэн ааттааҕа. Көннөрү бэйэни бэрэбиэркэлэнии курдук буолбута. Онно кыттыбыппар бары даҕаны соһуйбуттар этэ. Хайа баҕарар киһи кыттан, кыаҕын бэрэбиэркэлэниэн сөп буоллаҕа дии.
– Бэйэҥ хантан төрүттээххиний? Дьиэ кэргэниҥ? Оҕолоруҥ үөрэнэллэр дуо?
– Үөһээ Бүлүүттэн төрүттээхпин. И.Барахов аатынан оскуолаҕа, онтон салгыы манна Дьокуускай куоракка үөрэнэн орто оскуоланы бүтэрбитим. Оҕолорум – устудьуоннар, Дьокуускайга бааллар.
– Олоххор тугу ситиһэ иликкиний? Иккистээн төрүүрүҥ буоллар, туох идэлээх буолуоҥ этэй?
– Билигин даҕаны олоххо кыайыыларым иннибэр. Иккистээн төрүүрүм буоллар, оҕо эрдэхпиттэн ыра санаа оҥостубут идэбинэн пилот буолуом этэ.
– Олоххо кэмсиммит түгэниҥ?
– Кэмсинэрим суох.
– Айар киһи дууһата чараас, уйан. Эн олоххор кириисис түгэннэрэ бааллара дуо?
– Бааллара, үгүс этэ. Эдэр буоламмын буолуо, син уустук балаһыанньаттан тахсарым.
– Социальнай ситимнэргэ бириэмэҕин төһө атаараҕыный? Ордук ханнык ханаалларга?
– Уһуннук олорбоппун. Урут үлэбинэн сүрдээҕин туһанарым, кэнсиэрдиирбэр, саҥа дьоннуун билсэрбэр, талааннаах дьону буларбар. ВК, инстаграм ситимнэрэ ордук. ФБ, “Одноклассники” сөбүлээбэппин, туттарга табыгаһа суох.
– Дьоҥҥо ордук тугу сыаналыыгын, өрө тутаҕын? Тугу сөбүлээбэккин?
– Аламаҕай быһыыны, инникигэ эрэллээх буолууну, сырдык санааны. Сөбүлээбэтим – биир киһи үрдүгэр бары саба түһэн мөрөйдүүллэрин. Ааспыт сайын улахан баһаар турбутугар Ил Дархаммытыгар ордук хос саҥа элбэҕэ. Оннук сатаммат буоллаҕа. Былаас үөһэттэн бэриллэр, ону убаастыахха наада. Эбэтэр Путины үөҕэллэр. Кини Арассыыйа олоҕо бигэ туруктаах буоларын ситистэ дии. Онон, иллээхтик-эйэлээхтик олоруоҕуҥ, дойдубутун таптыаҕыҥ!
– Бу күннэргэ доҕотторуҥ, эстрада артыыстара, аһымал кэнсиэр тэрийэн эрэллэр эбит.
– Оннук. Доруобуйам чөлүгэр түһэригэр доҕотторум күүс-көмө, өйөбүл буолан, “Сэргэлээх уоттара” култуура киинигэр кулун тутар 27 күнүгэр кэнсиэр тэрийэллэр. Онно көрөөччүлэри барыгытын күүтэбит. Эстрада талааннаах ырыаһыттара бары кыттыахтара. Улахан махталбын “Ретро дискотека” сулуһа Марианна Заболоцкаяҕа, “Король диско” Евгений Прокопьевка уонна, биллэн турар, примадонна Сахаайаҕа тиэрдэбин. Маны тэҥэ аһымал кэнсиэрбэр кыттар бары артыыстарга сиртэн халлааҥҥа диэри сүгүрүйэбин. Үтүөҕүт үйэлэргэ умнуллубат!
Кэнсиэрбэр Валентина Романова-Чыскыырай Лана Юргина тылыгар мин мелодиябар “Туруйа” ырыабытын ыллыаҕа. Кини эрэ бу ырыаны истээччилэргэ ураты иэйиилээхтик тиэрдэр. Варя Аманатова, Николай Андросов, Игорь Егоров, Антон, о.д.а. эстрада талааннаах ырыаһыттара кыттыахтара. Маны тэҥэ саҥа ааттар... Олус интэриэһинэй буолуоҕа.
“Оттон бэйэҥ кыттаҕын дуо?” диэн ыйытар буоллаххына, бакаа көрүөхпүт. Тэрийээччилэр күн аайы төлөпүөннээн “кыттыаҥ дуо?” диэн ыйыталаһаллар. Чэ, сити курдук.
– Саҥа ааттар диигин... Манна туох санаалааххыный?
– Эстрадаҕа саҥа ааттар, талааннаах эдэр дьон тахсан эрэллэрэ үөрүүлээх. Өссө элбээн иһиэхтэрэ турдаҕа. Ол эрээри сорохторугар ис сүрэхтэриттэн үлэлиир таһым арыый тиийбэт. Ыллаатылар да, аат-суол, ситиһии кэлэрин курдук өйдүүллэр быһыылаах. Дьиҥинэн, оннук буолбатах буоллаҕа. Элбэхтик гостуруолга сылдьыахтарын наада. Биһиги көлүөнэ ырыаһыттар аһаҕас массыынаҕа айан бөҕөтүн айаннаан, тымныы кулууптарынан кэнсиэрдээн сылдьарбыт. Оттон билигин... Билиҥҥи артыыстарга олус үчүгэй кэм кэллэ. Интэриниэт, социальнай ситим сайынна. Үлэлииргэ, айарга-тутарга наһаа үчүгэй кэм тосхойдо.
– Хаһыаппыт ааҕааччыларыгар баҕа санааҕын, истиҥ илдьиккин тиэрдиэҥ дуу.
– “Кыымнары” кытары 2010 сыллаахха сурутуу чэрчитинэн Сунтаар улууһугар хомондьуруопкаҕа бара сылдьыбыт кэммин наһаа иһирэхтик саныыбын. Салайааччыгыт М.Н. Христофорова бэйэтинэн көх-нэм буолан сылдьыспыта. Онон, тапталлаах “Кыым” хаһыатым бары ааҕааччыларыгар доруобуйаны, дьиэ кэргэттэригэр дьолу, тапталы баҕарабын! Сурутуугут үксээтин, ааҕааччыгыт элбии турдун!
– Николай, этэҥҥэ буолан, доруобуйаҥ бөҕөргөөн, тапталлаах сыанаҕар, бэйэҥ этэргинии “холоруктуу эргичийэн, күөрчэхтии ытыллан тахсаргын” кэтэһэбит.
Саргылаана БАГЫНАНОВА.
