Хомус норуоттар икки ардыларынааҕы түмэлигэр “Үс кут тэтимэ” диэн бэрт сонун быыстапка арылынна. Үс боруонса оҥоһугунан саха төрүт өйдөбүлүн кэпсиир быыстапканы аата-суола саҥа биллэн эрэр скульптор Түмэн Хамаганов тэрийдэ.
Аан дойду үрдүнэн духуобунаһы тутар, сырдыкка ыҥырар ускуустуба эйгэтигэр худуоһунньуктарбыт, ювелирдарбыт, уустарбыт, артыыстарбыт ыллык тыыран, сирдииллэр. Түмэн – бу улахан туонаҕа тумсун саҥа уган эрэр эрээри, маастарыстыбата сөхтөрөр. Кимиэхэ да майгыннаабат буочар, сонун көрүү, дириҥ философия...
Хайа баҕарар үлэ тугу эрэ кэпсиир. Түмэн 10 төгүрүк сыл устата буспут-хаппыт өйө-санаата “Ыраастаныы”, “Ийэ алгыһа”, “Өбүгэ ситимэ” үлэлэригэр тиһиллибит. Киһи чуумпуран, оттомуран олорон көрдөҕүнэ, оҥоһуктар ис-иһиттэн кэпсииллэрэ элбээн, иҥэрэллэрэ дириҥээн иһэр курдук. Түмэн кэпсээнин иһиттэххэ, саха төрүт өйдөбүлэ киэҥиттэн, үс куппут күүһэ модунуттан, бу сиргэ туох барыта ситимнээҕиттэн киһи сөҕөр, толкуйга түһэр.
Бу үс үлэлэр үһүөн дьоҥҥо иҥэр күүстэрэ ураты. “Ийэ алгыһа” оҥоһук – ийэ куту, “Өбүгэ уһуктуута” – буор куту, “Ыраастаныы” – салгын куту кэрэһилээн, бэйэ-бэйэлэрин ситэрсэн, саха толору уобараһа, олоххо тутуһуохтаах суола, батыһыахтаах ыллыга ырылыччы көстөн кэлэр. Хайдах да бэйэлээх оттомо суох киһи балар тастарыгар чуумпуран, Орто дойду оҥоһуутун ырыҥалыан, анаарыан баҕарар. Ускуустуба күүһэ итиннэ сытар.
Түмэн Хамаганов – ньиэп уонна гаас инженерэ идэлээх. Москубаҕа Губкин аатынан аатырбыт университеты үөрэнэн бүтэрбит. Идэтинэн харчылаах, кыахтаах эйгэҕэ төһө баҕарар үлэлиир, үүнэр-сайдар кыахтааҕа. Клавдия Ильинична Максимова – Сайыына уһуйааныгар сылдьыаҕыттан олоҕу олоруу оҥкулун өйдөөн, дьылҕатын тосту-туора уларытарга сананан, айар эйгэҕэ үктэммит.
“Бу эйгэҕэ кэлиэхпиттэн тыҥабар толору салгыны тыыммыт кэриэтэ сананабын. Киһи бу Орто дойдуга баайы таптайаары, аһаары, таҥнаары кэлбэт. Кини Үөһээҥҥилэрбит айыыларынан сир дьонугар туһалааҕы, үйэлээҕи оҥорор аналлаах. Бу үлэлэрбинэн сахам эрэ буолбакка, атын омук дьонугар эмиэ саха ис оҥоһуутун, итэҕэлин, дириҥ философиялааҕын тиэрдиэхпин баҕарабын”, – диир.
Чахчы оннук. Букатын олоро кэлбит киһи суох. Кини кэнниттэн муспут баайа, дьиэтэ-уота, харчыта буолбакка, үтүө аата, норуотугар хаалларбыт кэриэс бэлэҕэ, өҥөтө хаалар, сыаналанар.
Түмэн Хамаганов “Үс кут тэтимэ” диэн үлэтин быыстапката Дьокуускай куорат Киров уулуссатын 31 №-гэр турар Хомус түмэлигэр, ыам ыйын 10 күнүн киллэрэн туран, өрөбүлэ суох үлэлиир. Күндү доҕоттор, ураты тыыннаах боруонса оҥоһуктары илэ хараххытынан көрүҥ, тоҕоостоох кэми мүччү тутумаҥ! Дьоһун үлэ биир сиргэ өр турбат аналлаах. Кини айанныа, ыраатыа, тарҕаныа. Онон быыстапканы көрөргө тиэтэйиҥ!
Бэйэ кэр.
“Үс кут тэтимэ” быыстапка үөрүүлээх арыллыытыттан түгэннэр
Сэҥээриилэр