Бүгүн биһиги дойдубут биир саамай ытык уонна дириҥ суолталаах бырааһынньыгын – Улуу Кыайыы өрөгөйдөөх күнүн – бэлиэтиибит. Ыам ыйын 9 күнэ – биһиги дойдубут устуоруйатыгар сууйуллубат-сотуллубат кыһыл көмүс буукубаларынан суруллар. Дьон-норуот өйүттэн-санаатыттан хаһан да умнуллубат, өлбөөрбөт. Биһиги элбэх омуктаах дойдубут бары норуоттарын тулуурун, дьулуурун, булгуруйбат модун санаатын уонна уҕараабат күүһүн-уоҕун бэлиэтиир күн.
Бүгүн эһиги “Кыым” хаһыат ураты, бырааһынньыктааҕы нүөмэрин тутан олороҕут. Хаһыат бастакы балаһатыгар оруобуна 75 сыл анараа өттүгэр, 1945 сыллаахха ыам ыйын 10 күнүгэр, тахсыбыт “Кыым” нүөмэрин көрөҕүт.
“Кыым” хаһыат 1921 с. хара тэриллиэҕиттэн норуотун кытта бииргэ буолбута. Кини балаһаларыгар гражданскай сэрии уоттаах сыллара, Сэбиэскэй былаас атаҕар туруута, холкуостааһын, Аҕа дойду Улуу сэриитин устуоруйата, сэрии кэннинээҕи дойдуну атаҕар туоруоруу, бырамыысыланнас сайдыыта, 1990-с сс. түһүүлээх-тахсыылаах кэм, Саха сирин бүгүҥҥүтэ – барыта тиһиллибитэ, тиһиллэ да турар. Хаһыат – Саха Өрөспүүбүлүкэтин летопиһа буолла. Ити курдук уустук, түһүүлээх-тахсыылаах кэмнэргэ, үөрүүгэ-хомолтоҕо норуот хаһыата бар дьонун кытта бииргэ буолуута – кини ытык иэһэ. Ол да иһин “Кыым” “Үлэ Кыһыл Знамята” уордьанынан наҕараадаламмыта.
Улуу Кыайыы 1418 күн устата эрэйинэн-муҥунан, сыранан-харанан ситиһиллибитэ. Саха хорсун-хоодуот буойуннара, аҕаларбыт-эһэлэрбит 1941 с. уоттаах сэрии буолаатын кытта, бэйэлэрин үтүө баҕаларынан өстөөҕү утары кыргыһыыга туруммуттара. Сэриигэ барар дьон туох да малы-салы илдьэ бараллара көҥүллэммэтэ. Ол гынан баран, тыһыынчанан саха саллаата чугас дьоннорун хаартыскаларын, суруктарын сэргэ сахалыы тыллаах “Кыым” хаһыаттарын сүгэһэрдэригэр уктан барбыттара. Ол биһигини барыбытын сөхтөрөр уонна долгутар. “Кыым” хаһыат хайдахтаах да уустук түгэни норуотун кытта бииргэ үллэстэр дьылҕалаах, быстыспат ситимнээх.
Ол иһин бүгүҥҥү үөрүүлээх күҥҥэ, түгэни туһанан, “Кыым” хаһыат ааҕааччыларыгар бу сыллар тухары көлүөнэлэри утумнаан бииргэ буола сылдьаргыт, үөрүүнү-хомолтону тэҥҥэ үллэстэргит, сурутаргыт уонна ааҕаргыт иһин ис сүрэхпиттэн долгуйан туран махтанабын.
Күндү бэтэрээннэрбит, тыыл үлэһиттэрэ, сэрии кэмин оҕолоро, эһиэхэ уонна дьиэ кэргэҥҥитигэр махтанан, сүгүрүйэн туран уһун, дьоллоох олоҕу, кытаанах доруобуйаны, этэҥҥэ буолууну баҕарбын.
Бары саллааттар, дьоруойдар, тыыл үлэһиттэрин аата үйэлэргэ хаалыаҕа. Саха сирэ – умнубат!
Мария ХРИСТОФОРОВА,
Ил Түмэн дьокутаата,
“Кыым” хаһыаты тэрийээччи.
