Киир

Киир

ЭБС өрөспүүбүлүкэтээҕи тосхолун чэрчитинэн 2024 сылга эмтээһин өҥөлөрүн 102 эмтиир тэрилтэ оҥордо. Олортон 38-һа (37%) – кэтэх бас билии тэрилтэлэрэ. Эмтэниигэ булгуччулаах страховкалааһыны 2024 сылга икки страховкалыыр хампаанньа тэрийэн ыыттылар: “Сахамедстрах” ААУо уонна “Капитал” АСП ХЭТ Саха сиринээҕи салаата. СӨ ЭБС пуондатын сүрүн соруга – страховкалаах нэһи­лиэнньэҕэ ЭБС өрөспүүбүлүкэтээҕи тосхолун иһинэн босхо эмтэнэр быраабы үбүнэн хааччыйыы.

2024 сылга Пуонда бүддьүөтүн дохуоттаах чааһа 62 780,3 мөл. солк. буолара быһаарыллыбыта. Бу көрдөрүү 2023 сыллааҕар 8 588,2 мөл. солк. эбэтэр 15,8% үрдүк. Сүрүн дохуот ЭБС Федеральнай пуондатыттан субвенция үбүттэн киирэр – 95%. Федеральнай пуонда субвенциятын кээмэйэ 2024 сылга 60 167,7 мөл солк., ити 2023 сылы кытта тэҥнээтэххэ, 8 752,7 мөл солк. эбэтэр 17%-нан үрдүк.

2024 сылтан субвенция кээмэйэ Ил Дархан А.С. Николаев уонна өрөспүүбүлүкэ былааһын уорганна­рын көхтөөх үлэлэрин түмүгэр ситиһилиннэ.

Ол өрөспүүбүлүкэ биир олохтооҕор тиксэн ЭБС төрүт тосхолун үбүлээһин үрдээбитин уонна 2024 сылтан нэһи­лиэнньэ ахсааныттан, хойуутук эбэтэр сэдэхтик олоруутуттан уонна эмтиир өҥө тоҕоостооҕуттан көрөн эбии үрдэтэр кээписиэн ситиһиллиитин кытта ситимнээх. Үүнэр 2025 сылга Пуонда бүддьүөтүн дохуота 71 824,1 мөл солк. тэҥнэһэрэ былааннанар. Ити 2024 сылы кытта тэҥнээтэххэ, 9 043,8 мөл солк. үрдүк. Урукку өттүгэр үбүлээһин маннык улахан кээмэйдээхтик үрдээһинэ бэлиэтэнэ илигэ. Субвенция кээмэйэ биллэрдик улаатыыта өрөспүүбүлүкэ нэһилиэнньэтигэр босхо эмтэниигэ хаачыстыбалаах уонна тоҕоостоох эмтиир өҥөлөрүнэн туһанар кыахтары үөскэтэрэ саарбахтаммат. ЭБС үбүн суотугар эмтээһининэн олохтоохтору хааччыйыы биир сүрүн көрдөрүүтүнэн 1 страховкаламмыт киһиэхэ төһө үп тиксэрэ буолар. Ол курдук, 2025 сылга Саха Өрөспүүбүлүкэтигэр ити көрдөрүү 75 899 солк. тэҥнэһиэҕэ, ол аата 2024 сыллааҕар 16,3%-нан улаатыаҕа.

2024 сылга (10 ыйга) эмтэнии көмөтүнэн хааччыйыы кээмэйэ

Эмтэниигэ булгуччулаах страхов­калааһын үбэ-харчыта олохтоохторго эмтиир өҥөнү оҥорууга туһуланар.

2024 сыл 10 ыйын устатыгар ЭБС нөҥүө 1 мөл.750 тыһ. киһи таһыттан сылдьан, 55 тыһ. киһи күнүскү балыыһаҕа эмтэннэ. Сыл саҥатыттан 132 тыһ. киһи хонуктаах балыыһа өҥөлөрүнэн, олортон 3600-һэ үрдүк ньымалаах эмтэнии көмөтүнэн туһанныллар. 2024 сылга “Суһал көмөнү” 195 тыһ. төгүл ыҥырдылар. ЭБС суотугар маннык чинчийиилэр оҥоһулуннулар: КТ – 59 386, МРТ – 22 966, сүрэх-тымыр УЗИ-та – 73 306.

Өрөспүүбүлүкэ тас өттүгэр эмтэнии өҥөлөрүн төлөбүрэ

2024 сыл 10 ыйын түмүгүнэн ЭБС нөҥүө эмтэнии өҥөлөрүнэн өрөспүүбү­лүкэ таһыгар (Арассыыйа 88 субъе­гар) Саха сирин 54 000 олохтооҕо туһанна. Ордук элбэхтик: Москуба к. (14%), Новосибирскай уобаласка (7%), Санкт-Петербург к. (7%), Амур уобалаһыгар (6,5%), Иркутскай уоба­ласка (6,5%). Үрдүк ньымалаах анал эмтиир өҥөнөн өрөспүүбүлүкэ таһыгар ЭБС нөҥүө 300-тэн тахса Саха сирин олохтооҕо туһанна.

Кэнники сылларга хат буолууну аныгы ньыманан – быһа үөскэ­тиинэн (ЭКО) – эмтэнии көрдө­рүүтэ улаатта. 2024 сыл 10 ыйын түмүгүнэн өрөс­пүүбүлүкэ таһыгар – 373 дьахтар, өрөспүүбүлүкэ иһигэр 297 дьахтар ЭКО өҥөтүнэн туһанныллар.

Ыарыыны сэрэтии тэрээһиннэрэ, ЭБС тиһигин бэрэстэбиитэллэрэ

Нэһилиэнньэ доруобуйатын туругун эрдэ-сылла быһаарарга ыарыыны сэрэтэр тэрээһиннэр улахан суолталаахтар. Ол курдук, 2024 сылга 84 789 улахан киһи уонна 211 675 оҕо туһааннаах тэрээһиннэринэн хабылыннылар, итини таһынан 366 195 улахан киһиэхэ диспансеризация тэрилиннэ.

2024 сылга аан бастаан эр дьон уонна дьахтар ууһуур уорганнарын (репродуктивнай) доруобуйаларын сыаналыырга диспансеризация ыытылынна. Сыл бүтүөр диэри 30 тыһ. киһини көрөр-истэр былаан турбута. Былааннаммыт үлэ болдьоммут кэмигэр бара турар, сыл бүтүөр диэри туоларыгар эрэллээхпит.

Ыарыыны сэрэтии былаанын толорорго страховкалыыр хампаанньалар ЭБС тиһигэр бэрэстэбиитэллэрэ нэһилиэнньэҕэ быһаччы иһитинэриини тиэрдэн улахан көмөнү оҥороллор. “Сахамедстрах” АУо-ҕа 70 ЭБС бэрэстэбиитэллэрэ үлэлииллэр. “Капитал” ХЭТ 20 бэрэстэбиитэллээх. 2024 сыл 11 ыйын устата ЭБС бэрэстэбиитэллэрэ 554 500 киһини кытта ыарыыны сэрэтии боппуруостарыгар үлэлэстилэр.

Ону таһынан, кинилэр эмтэнии өҥөтүн эйгэтигэр дьон санаатын чинчийэр социология ыйытыктарын ыыталлар. Онно РФ Доруобуйа харыстабылын министиэристибэтинэн бигэргэммит ыйытыылары тутталлар. Ыйытыллар араҥаны дьахтар-эр киһи буоларын, саастарын, олорор сирдэрин (куорат, тыа сирэ) учуоттууллар.

2024с. ыйытык түмүгүнэн эмтэнии өҥөтүн нэһилиэнньэ 66,1%-на сөбүлүүрүн биллэрдэ (2022 с. – 35,7%, 2023 с. – 46,6%).

Ону таһынан ыарыһахтар эмтэнии өҥөтүн хайдах сыаналыыллара үҥсүүлэртэн эмиэ быһаарыллар. Отчуоттуур кэм устата СӨ ЭБС тиһигин тэрилтэлэригэр уонна ЭБС Пуондатыгар уопсайа 170 үҥсүү (обращение) киирбит (2023 с. – 176). Киирбит үҥсүүлэргэ барыларыгар эспиэрдэр эспэртиисэни ыыттылар. СӨ ЭБС ти­һи­гин страховкалыыр тэрилтэлэригэр уонна ЭБС Пуондатын эспиэрдэрэ былааннаммыт уонна былааны таһынан эмтээһин-экэниэмикэ эспэртиисэтин уонна эмтээһин хаачыстыбатын көрдөрөр эспэртиисэлэри тэрийдилэр. Эспэртиисэлэр уонна киирбит үҥсүүлэр түмүктэринэн оҥоһуллубут эмтиир тэрилтэлэр эриэйтиннэрин СӨ ЭБС Пуондатын саайтыгар киирэн көрүөххүтүн сөп.

2016 сылтан доруобуйа харыстабылын тиһигин биир кэлим төлөппүөнэ – “быһа лииньийэ” – үлэлиир. Эмтиир өҥө туһунан күннэри-түүннэри тохтоло суох үлэлиир нүөмэргэ 88001001403 босхо эрийэн тиийэн сиһи­лии ыйытар кыахтааххыт: 9.00 – 18.00 чааска диэри (үлэ кэмигэр) – эпэрээтэрдэр хоруйдууллар, 18.00 – 9.00 чааска диэри (киэһээҥҥи, түүҥҥү кэмҥэ уонна өрөбүл, бырааһыннньык күннэригэр) – электроннай сэкирэтээр. 2024 с. 10 ыйыгар “быһа лиинньийэҕэ” 12 872 ыйытыы киирбитэ бэлиэтэннэ. Киирбит ыйытыыларга СӨ ЭБС Пуондатын исписэлиистэрэ уонна страховкалыыр хампаанньалар ЭБС тиһигин бэрэстэбиитэллэрэ сиһилии хоруйдаатылар. Бастатан туран, ордук элбэхтик ЭБС полиһын хантан, хайдах ылар туһунан ыйыталастылар, ол кэннэ эмтэнии өҥөтүнэн туһаныыга уонна эмтиир тэрилтэлэр үлэлэрин тэрийиигэ сыһыаннаах ыйытыылары биэрдилэр.

СӨ ЭБС Пуондатын нуормаламмыт страховкалыыр саппааһын үбүн суотугар
эмтиир тэриллэри атыылаһыы уонна сэлбийии
 

Эмтиир тэрилтэлэргэ СӨ ЭБС нуормаламмыт страховкалыыр саппааһын үбэ улахан суолталаах. Бу үп, бастатан туран эмп үлэһиттэрин билиилэрин үрдэтэн, эмтиир тэриллэри атыылаһан, сэлбийэн эмтиир тэрилтэлэр өҥөлөрүн тупсарар кыахтары үөскэтэр. 2024 с. бу хайысхаҕа 97 446,7 тыһ. солк. көрүлүннэ, 3 мэдиссиинэ тэрилэ өрөмүөннэннэ, 18 мэдиссиинэ тэрилэ атыылаһыллынна.

“Саха Өрөспүүбүлүкэтин Уһук Хоту улуустарыгар
ыытыллар бастакы сүһүөх эмтииргэ саҥа киэптээх идэтийбит
көмөнү оҥоруу хайысхата” саҕалыыр барыл
 

Өрөспүүбүлүкэ мөлтөх суоллаах-иистээх аҕыйах ахсааннаах нэһилиэнньэлээх пууннарын эмтээһин идэтийбит көрүҥнэринэн хааччыйыы улахан суолталаах.

2023 сыл тохсунньутуттан “Саха Өрөспүүбүлүкэтин Уһук Хоту улуустарыгар ыытыллар бастакы сүһүөх эмтииргэ саҥа киэптээх идэтийбит көмөнү оҥоруу хайысхата” саҕалыыр барыл үлэтин саҕалаабыта. Сыала – анал идэлээх быраастар (чопчу салаа исписэлиистэрэ) миэстэтигэр тиийэн эбэтэр интэриниэт нөҥүө эмтиир өҥөнү оҥорор кыахтарын улаатыннарыы.

ЭБС үбүн суотугар үлэлиир барыл чэрчитинэн быраастар биригээдэлэрэ Арктика 13 улууһугар айаннаан эмтиир былааннаах көрүүлэрин ыыттылар. Бу туһугар Көс мэдиссиинэ биригээдэлэрин эргиннээҕи кииннэрэ тэриллибитэ. Көс биригээдэлэр тустаах тэриллэринэн уонна каадырдарынан толору хааччыллыылаахтар. Хоронор үп тарыыба (ол иһигэр тырааныспар ороскуота) бигэргэнэн турар. 2023 сылга көс биригээдэлэр быраастара Арктика 23 307 олохтооҕун эмтээтилэр, ол иһигэр 14 929 – улахан киһини, 8 378 – оҕону. 104 829 ыарыыны бэлиэтээтилэр, олортон 9 892 –тэ – аан бастакы бигэргэммит ыарыылар.

2024 сылга барыл салгыы үлэ­лиир. Арктиканы таһынан өрөспүү­бү­лүкэ мөлтөх суолаах-иистээх нэһи­лиэнньэлээх пууннара эмиэ хабылыннылар. 2024 с. тохсунньу–алтынньы ыйдарга көс биригээдэлэр быраастара 72-тэ айаннаатылар. 64 айаҥҥа Арктика 89 нэһилиэнньэлээх пуунугар тиийдилэр. 5 улууска (Өлүөхүмэ, Алдан, Ленскэй, Өймөкөөн, Уус Майда) аҕыста айаннаатылар. Бу улуустарга уопсайа 57 ыраах нэһилиэнньэлээх пууннарга сырыттылар. Ол курдук, көс биригээдэлэр быраастара ыраах олорор 26 518 киһиэхэ көмөнү оҥордулар, ол иһигэр 218 640 – улахан киһиэхэ, 7 878 – оҕоҕо, 103 112 ыарыыны быһаардылар, ол иһигэр 6 449 ыарыыны аан бастакытын буллулар. Саҕалыыр барыл үлэтин түмүгүттэн ыраах олорор, мөлтөх суоллаах-иистээх сиргэ маннык эмтиир өҥөлөр ыытылларын нэһилиэнньэ улаханнык биһириирэ билиннэ уонна көдьүүстээҕэ көһүннэ.

“Көс хирургия киинэ” саҕалыыр барыл

2024 сыл саҥатыгар Саха сирин доруобуйатын харыстабылын стратегиятын олоххо киллэрии чэрчитинэн “Көс хирургия киинэ” ураты барыл үлэлээбитэ. Барыл ЭБС тиһи­гиттэн үбүлэнэр. Киин биригээдэлэрэ анал эмтиир көмөнү оҥоро, ордук чуолаан эпэрээссийэлэри ыыта улуустарга айанныыллар. Биригээдэҕэ өрөспүүбүлүкэтээҕи 2-с нүөмэрдээх балыыһатын “Суһал көмө” киинин исписэлиис-быраастара киирэллэр.

10 ый иһигэр улуустарга 19-та айаннаатылар (Нерюнгри, Алдан, Ленскэй, Үөһээ Дьааҥы, Ньурба, Мииринэй, Горнай, Сунтаар, Чурапчы, Нам, Амма, Үөһээ Бүлүү). 1 850 көрүүнү, 585 эндоскобунан уонна УЗИ чинчийиини, 28 үрдүк хаачыстыбалаах технологичнай эрэнгиэн түһэриитин – эндоваскулярнай чинчийиини, 497 эпэрээссийэни оҥордулар.

Барыл ыраах улуустар олохтоохторо Дьокуускайга айаннаан түбүгүрбэккэ олорор сирдэригэр сүрүннүүр быраастар өҥөлөрүнэн туһаналларын хааччыйар.

Ыраах, мөлтөх суоллаах-иистээх сир олохтоохторугар анаммыт ЭБС тиһигиттэн үбүлэнэр саҕалыыр барыллар 2025 сылга салгыы үлэлиэхтэрэ.

Күндү Сахам сирин дьоно-сэргэтэ, кэлэн иһэр саргылаах 2025 саҥа сылынан итиитик-истиҥник эҕэрдэлиибин! Үүнэр сылгыт ситиһиилээх, табыллыылаах, кэрэ түгэннэрдээх буоллун! Хас биирдии дьиэҕэ үөрүү-көтүү үксээтин, чугас дьоҥҥутун кытта өйдөһүү-өйөһүү баар буоллун.

Доруобай, дьоллоох буолуҥ!

Александр Васильевич ГОРОХОВ,
Уһук Илин федеральнай уокурукка эмтииргэ
булгуччулаах страховкалааһын федеральнай пуондатын бэрэстэбиитэлэ,
Саха Өрөспүүбүлүкэтин эмтииргэ булгуччулаах страховкалааһын пуондатын дириэктэрэ.

Санааҕын суруй