“Сахабулт” уонна СӨ тыа хаһаайыстыбатын министиэристибэтин көҕүлээһиннэринэн, бэс ыйын 10-11 күннэригэр тыа хаһаайыстыбатыгар сыһыаннаах хакатон “AGRO synergy” диэн форум номнуо иккис төгүлүн ыытылынна. Бастакы хакатон “Fashion Net” хайысханан муус устар ыйга буолбута.
Хакатоҥҥа 16 саастаах оскуола үөрэнээччититтэн саҕалаан 80 аҕам саастаах дьон кыталлар. Иккис хакатоҥҥа араас эйгэттэн 61 киһи кытынна. Ол курдук, бэйэ оҥорон таһаарааччылар, урбаанньыттар, научнай институттар уонна үөрэх тэрилтэлэрин үлэһиттэрэ, дизайнердар, устудьуоннар уо.д.а. Уопсайа 17 хамаанда дьүүллүүр сүбэ иннигэр үлэлэрин көмүскээтилэр. Икки күннээх форум түмүгүнэн бастакы миэстэни “Билим – тыа хаһаайыстыбатыгар” (“Наука – сельскому хозяйству”) диэн хамаанда ылла. Хамаанда чилиэттэрэ: Николай Матвеей (Хатас орто оскуолата), Людмила Коколова (ДьТХНЧИ), Любовь Гаврильева (ДьТХНЧИ), Саргылана Дулова (ДьТХНЧИ). Кинилэр “Түргэнник буһарыллар саха аһа” (“Национальная кухня быстрого приготовления”) диэн ааттаах бырайыактарын көрдөрдүлэр. Үлэлэрин сыала-соруга – тыа хаһаайыстыбатын экологическай ыраас, олохтоох бородууксуйатынан фастфуд уонна түргэнник астаныллар аһы оҥоруу. Манна убаһа этиттэн, соботтон тушенка уонна сир аһыттан мармеладнай кэмпиэт оҥорон амсаттылар. Инникитин дьиҥнээх бородууксуйанан доширак оҥорор былааннаахтар.
Хакатон туһунан санаатын Николай Матвеев маннык үллэстэр: “Хакатоҥҥа хамаанданан арахсан үлэлээтибит. Мин “Национальная кухня быстрого приготовления” диэн бырайыак киллэрбитим. Онно түргэнник буһарыллар убаһа уонна собо тушенкатын туһунан урукку бырайыакпын көрдөрдүм. Бииргэ үлэлии сылдьыбыт дьоммун көрсөн кинилэри кытта бииргэ үлэлээтибит. Уопсайа 17 хамаанда баара. Биһиги түөртэ тахсан презентация оҥорон дьүүллүүр сүбэни интэриэһиргэтэн кыайыыны ситистибит дии саныыбын. Уонна бырайыактарбыт олоххо киирэллэрэ буоллар диэн эрэнэбин. Бастакы миэстэ ылбыппытыгар туоһу сурук эрэ биэрдилэр. Хакатон аҕыйах күннээх буолан кэккэ ыарахаттардаах этэ. Хамаанданан биир сомоҕо буолан үлэбитин көмүскээтибит, астаан көрдөрдүбүт, дьүүллүүр сүбэ, тыа хаһаайыстыбатын миниистирэ тутан-хабан көрдүлэр. Бырайыакпыт Ил Дархан көрүүтүгэр барыа диэн эппиттэрэ. Бу күҥҥэ диэри иннэ-кэннэ биллэ иллик”.
Иккис миэстэни “Урун” хамаанда ылла. Хамаанда чилиэттэрэ: Андрей Старостин (ДьТХА устудьуона), Мирослав Пахомов (ДьТХА ВСЭ), Азиз Нурбеков (ДьТХА ВСЭ), Дмитрий Тарасов (ДьТХА ВСЭ), Саргылана Хамарова (ДьТХА), Данил Кутуков (ДьТХА устудьуона), Любовь Пестрякова (ДьТХА устудьуона), Дьулустан Соколов (ДьТХА устудьуона), Любовь Егасова (ДьТДК устудьуона), Татьяна Гаврильева (урбаанньыт).
Бырайыактарын аата “Хатарыллыбыт үүт бородууктатын оҥоруу” (“Производство высушенных молочных продуктов”) диэн буолар. Кинилэр эко-бородууктаны оҥоруу ньыматын сүрэхтээтилэр. Ол курдук, сир аһа эбиликтээх хатарыллыбыт үүт астан араас амтаннаах кэмпиэт оҥордулар. Инникитин бу ньыманы өссө сайыннаран “чупа-чупс” оҥорон таһаарар былааннаахтар. Хакатон туһунан санаатын Андрей Старостин маннык үллэстэр: “Хамаанданан олус табыллан үлэлээтибит. Ордук кэмпиэти хатарыыга ыарахаттары көрүстүбүт. Биһиги бородууксуйабыт көдьүүһэ диэн, билиҥҥи туругунан Саха сиригэр маннык эко-бородууксуйа суоҕа буолар. Иккис миэстэни ылан үөрүүбүт муҥура суох. Инникитин оҥорон таһаарар бородууксуйабыт ырыынакка тахсара буоллар диэн ыра санаалаахпыт”.
Үһүс миэстэни “СИМ” уонна “Ludum Devo” хамаандалар үллэһиннилэр. “СИМ” хамаанда “Тар аһыы үүт аһы тарҕатыы” (“Продвижение кисломолочного продукта тар”) диэн бырайыагын көмүскээтэ. Ол туһунан сиһилии хамаанда чилиэнэ Екатерина Попова маннык кэпсиир: “Бэс ыйын 10-11 күннэригэр Тыа хаһаайыстыбатын министиэристибэтэ уонна “Сахабулт” тэрийбит Хакатон “AGRO synergy” күрэҕэр кыттан үөрэн-көтөн олоробун.
Биһиги Дьокуускайдааҕы тыа хаһаайыстыбатын техникумуттан биэс буолан хамаанда тэринэн кытынныбыт. Үс эдэр уһуйааччылар: Максимова Екатерина Михайловна, Винокурова Нонна Александровна, Попова Екатерина Дмитриевна уонна икки устудьуоннарбыт Егоров Иван, Халланов Сандал. Маҥнайгы күммүтүгэр күрэспит сыалын-соругун чопчу билэн баран бэйэбит уһуйааччыбыт, тыа хаһаайыстыбатын билимин доктора Елисеева Людмила Иннокентьевна үөрэтэн, чинчийэн оҥорон таһаарбыт ньыматыгар олоҕуран бырайыак толкуйдаатыбыт. Бырайыакпыт аата “Тар аһыы үүт аһы тарҕатыы” диэн буолар. Хамаандабытыгар дизайнер наада буолан, Дьокуускайдааҕы технология уонна дизайн кэллиэһин 2 кууруһун устудьуонкатын Мариэтта Суздалова диэн кыыһы ыллыбыт. Мариэтта оҥорон таһаарыахтаах тарбыт хаҕа, дизайна хайдах буолан тахсыахтааҕын анал бырагыраамманан икки күн иһигэр айан-тутан кэбиспитэ. Онон киниэхэ өссө төгүл махталбытын тиэрдэбин.
Дьэ, уонна бырайыакпыт ымпыгын-чымпыгын толкуйдаан, дьоҥҥо туох туһалаах, хаҕа хайдах буолуоҕун, бородууксуйа оҥоһуллан тахсыахтаах ороскуотун, оннук бииртэн биир идеяларбытын сыымайдаан иккис күммүтүгэр барытын ситэрэн-хоторон, этэҥҥэ дьүүллүүр сүбэ иннигэр көмүскээн 3 миэстэ буолары ситистибит. Билигин дьон-сэргэ төрөөбүт төрүт аһыттан тары эрэ умнан олорор дии саныыбын. Онон оҥорон таһаарар бородууктабыт барыта туһаҕа тахсарын курдук дьаһаныахха наада диэн үрүҥ илгэни үрүлүтээччилэри ыҥырабын”.
Оттон “Ludum Devo” хамаанда “Jupiter” диэн агрономнар үлэлэрин көдьүүһүн анаалыстыыр систиэмэ бырагыраамматын уонна сир оҥоруутугар бэриллэр судаарыстыбаннай субсидияны туһанан сири туһаҕа таһаарыыны, дрон эбэтэр “planet.com” уонна “Earth explorer” көмөтүнэн үөрэтии туһунан бырайыагы көмүскээтилэр. Бу бырагыраамма нэдиэлэ аайы хаартыска көмөтүнэн төһө сир туһаныллыбытын кэтээн көрөр кыахтаах. Хамаанда чилиэттэрэ: Иван Оконешников (ХИФУ), Алан Грязнухин (33-с №-дээх оскуола), Геннадий Терентьев (“Айыы кыһатын” оскуола), Айтал Иванов (“Айыы кыһата” оскуола), Евгений Бурнашев (“Айыы кыһата” оскуола).
Бырайыак туһунан сиһилии хамаанда чилиэнэ Иван Оконешников кэпсиир: “Олус интэриэһинэй хакатон буолан ааста. Биһиги хамаандабыт бу тэрээһини хаһан да умнуо суоҕа дии саныыбын. Ол эрэн, кыттааччы эдэр дьон олус аҕыйах этэ. Биһиги бородууксуйабыт тыа хаһаайыстыбатын министиэристибэтэ ыытар үлэтин хонтуруоллууругар төһүү күүс буолар кыахтаах. Ол курдук, сорох суобаһа суох оҕуруотчуттар бүддьүөт харчытын толуйар гына үлэлээбэттэр. Биһиги бородууксуйабыт космостан хаартыскаҕа түһэрии уонна квадракоптер көмөтүнэн сир төһө туһаныллыбытын хонтуруоллуур кыахтаах”.
Бу курдук олохтоох бэйэбит бородууксуйабытынан, сырьебутунан арааһы барытын толкуйдаан оҥорон таһаарар баҕа санаалаах дьон, ыччат бааллара хайҕаллаах. Ону хакатон түһүлгэтэ өссө төгүл бигэргэттэ. Төһө да үчүгэй, инникилээх бырайыак олоххо киирэригэр аҕыйаҕа суох үбү эрэйэр. Ону саҕалааччы киһи бэйэтэ уйунара ыарахан бөҕө буоллаҕа дии. Манна хакатон күүс-көмө буолар. Бастыҥ үлэлэр талыллан олоххо киирэллэригэр бэртээхэй былаһаакка дии санаатым, тус бэйэм. Онон интэриэһинэй бырайыактаах дьон инникитин өссө да ыытыллар хакатон түһүлгэтин мүччү тутумаҥ диэн ыҥырабын.
Венера Охлопкова
