Дмитрий Горохов, Үөһээ Дьааҥыттан төрүттээх куорат олохтооҕо:
– Мин Азербайджаҥҥа сулууспалаабытым. Азербайджан саамай соҕуруулуу-илиҥҥи уһук туочукатыгар. Онно Астара диэн куорат баар, эмиэ Астара диэн ааттаах оройуон киинэ. Аттыгар Астара диэн өрүс устар. Ону ардыгар Астарачай диэн ааттааччылар. Ити өрүс Каспийскай муораҕа түһэр. Интэриэһинэйэ диэн Азербайджан Астарата өрүс хаҥас өттүгэр турар, оттон нөҥүө биэрэккэ Иран эмиэ Астара диэн ааттаах куората баар. Онон мин Иран кыраныыссатыгар сулууспалаабытым.
Ракета-зенитка байыаннай чааһыгар сулууспалаабытым. Үс орто ракетаны тиэйэр тиэхиньикэ (установка) мэхээнньик-ыытааччыта этим. Аармыйаҕа ыҥырыллан баран бастаан Читаҕа түбэспитим. Онно тааҥканы ыытааччылар “учебкаларыгар” сыл аҥаара үөрэммитим. Ол кэнниттэн Сойуус устун үрүө-тараа тарҕаппыттара. Бастаан Узбекистаҥҥа тиийбиппит. Онно араас чаастартан эписиэрдэр кэлэн саллааттары талан илдьэ бараллара. Кинилэри “атыылаһааччылар” диэн ааттыырбыт. Хас да сөмөлүөтүнэн көтөн тиийбит саллааттартан отучча киһини талан Сочига илдьэ барбыттара. Сочиттан үһүө буолан Азербайджаҥҥа көппүппүт.
Астара Азербайджан биир биллэр куората Ленкораньтан бэрт чугас сытар. Онно миэхэ барыта олус интэриэһинэй этэ. Бэрт итии-куйаас дойду да буоллар. Биирдэ ол үс ракеталаах тиэхиньикэбин ыыта сылдьан, арыый тосту соҕус эргииргэ олохтоох ыаллар саадтарын олбуордарын алдьаппыппын. Ырычааҕынан салаллар, эргийэр-урбайар арыый көнтөрүк тиэхиньикэ буоллаҕа.
Ол ыаллар чааспар тиийэн үҥсүбүттэр: “Саллааккыт саадпыт олбуорун алдьатта”, – диэн. Онон тиийээт да мөҕүллүбүтүм. Түмүккэ: “Олбуордарын бэйэҥ баран оҥор”, – диэн буолла. Массыынанан ол ыалга быраҕан биэрдилэр. Тиийбитим бүтүннүү бытык буолбут, бэрт кытаанах көрүҥнээх эр бэртэрэ тураллар эбит ээ. “Оо, дьэ, сиир буоллулар”, – диэн сүрэҕим ытырбахтаабыта. Арай дьонум дьиэҕэ, остуолга ыҥыраллар. “Онтон олбуору?” – диир киһи буоллум. “Ээ, кыһаллыма, доҕор, бэйэбит оҥоруохпут”, – диэн буолла.
Дьиэҕэ киирбиппэр – көбүөр тэлгэтэн, сымнаҕас олбоххо олордон, сүрдээҕин маанылаан аһаттылар. Биир кыыс бокулуоннаан ыла-ыла киллэрэн ас уурар. “Хантан сылдьаҕыный?” – диэн ыйыталлар. “Саха сириттэн”, – диибин. “Оо, онно сүрдээх тымныы сир, табалар, буурҕа”, – диэн бэркэ билэллэр эбит.
Хаһаайын бадыбаалга киирэн мас буочукаттан купсууҥҥа вино кутан аҕалбыта. Ол винону анал муоска кутан баран туттаран кэбистилэр. “Күндү ыалдьыт, баһаалыста, ис”, – диэн буолла. Истим. Аны винолаах муоһу хайдах да остуолга уурбаккын. Тохтон хаалар буоллаҕа. Онон чочумча олорон кураанахтаатым. Муос истээх баҕайы буолар эбит ээ. Элбэх киирэр.
Дьиэлээхтэр Саха сирин туһунан ыйыталаһыы бөҕөлөр: “Эти, балыгы сиикэйдии сиигит дуо? 50 кыраадыс тымныыга хайдах үлэлиигит? Табалар төһө элбэхтэрий? Туундараҕа туох үүнэрий?”
Аһатан баран эбии фрукта биэрдилэр, бытыылкалаах вино туттардылар уонна массыынанан чааспар илдьэн биэрдилэр. Астара куоракка элбэх омук олороро. Сүнньүнэн – азербайджаннар уонна армяннар. Тус санаабар, азербайджаннар ордук элэккэй, сымнаҕас омуктар курдук өйдөбүл хаалбыт.
