Сайаана Куо Комарова диэн олус кырасыабай ааттаах-суоллаах кыыс биһиги “Тэбэнэппитигэр” ыалдьыттыыр. Оскуоланы саҥа бүтэрэн, олох киэҥ аартыгар үктэнэн эрэр эдэркээн кыыс оҕо. Үөрэххэ да, успуорка да ситиһиитинэн биир саастыылаахтарыгар үтүө холобурга сылдьар.
– Сайаана Куо диэн сахалыы олус кырасыабай ааттаах эбиккин. Биһиги хаһыаппыт ааҕааччыларын кытта билсиэххэ.
– Мин Сайаана Куо Комарова диэммин. Бүлүү улууһун Бүлүү куоратыттан сылдьабын. Бииргэ төрөөбүт үһүөбүт, бары кыргыттарбыт, төрөппүттэрбит сахалыы ааты сөбүлээн барыбытыгар иҥэрбиттэрэ. Ол курдук, улахан эдьиийим Айталыына Куо уонна орто эдьиийим Айыына Куо диэннэр. Мин ыал кыра оҕотобун.
– Эйиэхэ бу үөрэх дьыла олус эппиэтинэстээх уонна түбүктээх буолбут эбит. Дьэ, оскуолаҕын этэҥҥэ түмүктээн, кыһыл көмүс мэтээллээх бүтэрбиккин. Түгэни туһанан, истиҥник эҕэрдэлиибин!
– Барҕа махтал! Чахчы, олус тыҥааһыннаах уонна долгутуулаах күннэр-дьыллар буолан аастылар. Мин алын кылааска Бүлүүтээҕи 3-с №-дээх оскуолаҕа туйгуннук үөрэммитим. Онтон 5-с кылааска Л.И. Кондаков аатынан Бүлүүтээҕи гимназияҕа киирэн, үксэ наар «5» сыанаҕа үөрэнэн, оскуолабын кыһыл көмүс мэтээллээх бүтэрэн, наһаа үөрэн-көтөн сылдьабын. Бэлиэтээн эттэххэ, 5-6-с кылаастарга “4”-кэ үөрэнэр буола сылдьыбытым, ол эрээри өрүү туйгуннук үөрэнэргэ дьулуһар этим. Ол сыралаах үлэм түмүгэ – оскуоланы кыһыл көмүс мэтээллээх түмүктээһиним.
– Судаарыстыба кэлим эксээмэнин түмүгэ хайдаҕый? Ханна үөрэнэ киирэр буоллуҥ? Инники идэҥ ханнык хайысханы кытта ситимнээх буоларый?
– СКЭ-ҕэ биология, химия уонна нуучча тылын талан туттарбытым. Эрдэттэн былааннаан эксээмэннэргэ үчүгэйдик бэлэмнэннэххинэ, барыта кыаллар. Онно өссө баарт оруоллаах буолар дииллэрэ сөп эбит. Кыра эрдэхпиттэн стоматолог-быраас буолар баҕалаахпын, ол ыра санаабын, сыалбын-сорукпун ситиспит киһи дии саныыбын. Билигин бакаа чопчу ханнык үөрэх кыһатыгар үөрэнэ киирэрим быһаарылла илик.
– Тоҕо чопчу быраас курдук эппиэтинэстээх идэни таллыҥ? Ону ааһан өссө тиис бырааһын? Аныгы үйэҕэ сайдыылаах араас идэ элбэх дии. Холобур, ыччат дьон IT хайысхатыгар талаһаллар...
– Этэн ааспытым курдук, туох идэлээх киһи буоларбын эрдэттэн былааннаан сылдьыбытым. Инники идэм үчүгэй уонна ыарахан өрүттэрин ыйааһыннаан, тэҥнээн көрөн баран, “бу миэхэ барсар идэ эбит” диэн санааҕа кэлбитим. Дьон доруобуйатын туһугар туруулаһар, үрдүк билиилээх исписэлиис буолуохпун баҕарабын. Чахчы, сайдыылаах араас идэ элбээтэ, кэнэҕэски ыччаттар үлэнэн хааччыллалларыгар даҕаны үчүгэй усулуобуйа баар буолуоҕа, хас биирдии киһи идэтин төһө баҕарар талар кыахтаах.
– Бу 11 сыл устата оскуолаҕа наар туйгуннук үөрэммитиҥ таһынан өссө утумнаахтык успуорт көрүҥүнэн дьарыктаммыккын. Успуорка ситиһииҥ туһунан сырдат эрэ...
– Мин 7-с кылаастан саҕалаан, атах оонньуутунан уонна чэпчэки атлетиканан сөбүлээн дьарыктанабын. Тириэньэрим Алексей Сергеевич Акимов диэн. Ситиһиилэрим диэн, улуустааҕы, өрөспүүбүлүкэтээҕи күрэхтэһиилэргэ инники күөҥҥэ тахсан, балачча миэстэлэспитим. Эбэн эттэххэ, 9-с кылааска үөрэнэ сылдьан, атах оонньуутугар (ыстаҥаҕа) маастарга хандьыдаат нуорматын толорбутум. Быйыл Бэрдьигэстээххэ буолбут “Манчаары оонньууларыгар” эмиэ куһаҕана суохтук кыттан, улууһум чиэһин этэҥҥэ көмүскээн сылдьабын.
– Быйылгы “Манчаары оонньууларыгар” хаһыс миэстэ буоллуҥ?
– Төһө да судаарыстыбаннай эксээмэҥҥэ бэлэмнэнэ сырыттарбын, дьарыкпын тохтоппотоҕум. Эксээмэннээх буоламмын, биир көрүҥү – атах оонньуутун – талан кытынным. Куобахха 16,96 миэтэрэни ыстанан, үһүс миэстэ буоллум. Дьиҥэр, бу саамай үчүгэй көрдөрүүм буолбатах, 17 миэтэрэттэн таһаарыахтаах этим да, туоһу үктээн эҥин кыаллыбата. Ол да буоллар миэстэлэһэн, бастыҥнар кэккэлэригэр киирбиппиттэн үөрдүм аҕай. Бу миэхэ олус суолталаах кыайыы буолар, мантан антах саҥа кыайыылар кэлэн иһиэхтэрэ диэн эрэллээхпин, өссө үчүгэйдик дьарыктаныахпын наада. Миигин кытта күрэхтэспит кыргыттар олус кыахтаахтарын көрөн сөхтүм, наһаа күүстээх спортсменнар эбит.
– Тыый, оччотугар оскуолаҕын икки мэтээллээх бүтэрбит эбиккин. Үөрэххэ уонна успуорка ситиһииҥ таһынан өссө сөбүлээн ыллыыргын, тэттик видео устан хоһоон ааҕаргын билэбит. Аны, айар кутуҥ туһунан кэпсэтиэххэ...
– Кыра эрдэхпиттэн ыллыырбын, үҥкүүлүүрбүн, сыанаҕа тахсан саҥарарбын-иҥэрэрбин сөбүлүүбүн. Улаатан баран, артыыстыы-артыыстыы бэйэбин ноутбук хаамыратыгар устар идэлэммитим. Кэлин сиэп төлөпүөнүн видеотыгар ыллыырбын устар буолбутум эрээри, гитараны сатаабаппыттан кыбыстан, кимиэхэ да көрдөрбөт этим.
Бэйэҕэ эрэлбин үрдэтэн баран диэххэ дуу... Билигин дьон инстаграмҥа ыллыылларын устан таһаараллар, сөбүлүүр ырыаларыгар кавер оҥороллор. Кинилэри көрөн, мин эмиэ ыллыахпын баҕарбытым. Үүнэр-сайдар баҕаттан аны ханнык эмэ муусука үстүрүмүөнүгэр оонньууру сатыахха наада диэн санааҕа кэлбитим. Куйаар ситимин көмөтүнэн, укулеле диэн үстүрүмүөнү сакаастаан, ютубка дьон хайдах оонньуулларын үөрэтэн, бэйэм дьулуһан туран бу үстүрүмүөнү баһылаабытым. Салгыы кыралаан сөбүлүүр ырыаларбын толорон, укулелеҕа доҕуһуоллаан инстаграмҥа баар доҕотторум истиилэригэр таһаарар буолбутум. Ону дьон бэркэ ылыммыта уонна сөбүлээбитэ миигин ырыаҕа кынаттаабыта, ыллыыр-туойар баҕабын улаатыннарбыта диэххэ сөп. Ырыа – миигин сынньатар абылаҥнаах, санаабын дьаарыстыыр суолталаах сөбүлүүр дьарыгым. Ырыа-тойук куттаах буолар туох куһаҕаннаах буолуой? Билигин муусука үстүрүмүөнүттэн укулелены, гитараны уонна синтезаторы сатыыбын, хомус тардабын. Иллэҥ кэммэр өссө уруһуйдуурбун сөбүлүүбүн.
– Оттон иэйэн-куойан туран өссө хоһоон аахпыккын билэбит. Биһиги kyym.ru инстаграммытыгар эн ааҕар хоһоонуҥ видеотын таһааран турардаахпыт.
– Ити хоһоон ааҕар видеом наһаа киэҥник тарҕаммыт этэ. Дьиҥэр, хоһоону видеоҕа устан биирдэ эрэ аахпытым. Эбэм Марыына Комарова хоһоон суруйар, кини хоһооно киэҥ араҥаҕа тарҕаннын, элбэх дьон биллин, иһиттин, кини хоһооннорун аахтыннар диэн санааттан устан таһаарбытым.
– Эн олус боччумнаах кыыс эбиккин. Арааһа, спортсмен буолаҥҥын буолуо, ыйытыктарга олус чуолкайдык, ырааҕынан-чугаһынан эргиппэккэ хоруйдуугун. Аны мин эн киһини толкуйдатар ыйытыктарга хайдах хоруйдуургун интэриэһиргээтим. Холобур, билигин бүтүн уопсастыбаҕа тыҥаан турар кыһалҕа тугуй?
– Билигин информация сымыйа да, кырдьык да буоллун, олус түргэнник тарҕанар. “Киһи тыла – ох” диэн биһиги өбүгэлэрбит мээнэҕэ эппэтэхтэрэ. Биллэн турар, сиэрдээх сонун, иһитиннэрии, дьону долгутар тыын кыһалҕалар нэһилиэнньэ дьүүлүгэр тахсаллара табыгастаах уонна наадалаах. Биир өттүнэн, түргэнник тарҕанара эмиэ да үчүгэй курдук эрээри... Онтон бэйэ-бэйэни сиэһэн, күлүү-элэк гынан сиэрэ суохтук саҥаран, тыллаһан, сымыйаны тарҕатар туох да үчүгэйгэ тиэрдибэт. Онон дьон информацияны сиидэлээн, үчүгэйи, куһаҕаны арааран, өрүү куһаҕаннык тыллаһа сылдьыбакка, олох үчүгэй өрүттэрин, бэйэ-бэйэҕэ үтүө санааны бэлиэтииллэрэ буоллар, ордук үчүгэй буолуо этэ.
– Оттон, эн санааҕар, биһиги өрөспүүбүлүкэбит өссө сайдыылаах буоларыгар туох тиийбэтий?
– Мин санаабар, сайдыыга тардыһар киһи ханнык баҕарар усулуобуйаҕа үүнэр-сайдар. Саамай сүрүнэ, киһи бэйэтин күүһүгэр эрэллээх буолуохтаах. Оттон өрөспүүбүлүкэбит инникилээх буоларыгар ити этэн ааспыт сайдыылаах, киэҥ билиигэ тардыһыылаах дьоммут тас дойдуларга көһөн хаалбакка, манна дойдуларын туһугар үлэлииллэрэ-хамныыллара буоллар, тэтимнээх ситиһиилэр өссө кэлэн иһиэхтэр этэ. Онуоха киһи дойдутугар бэриниилээх буоларын өйдөтөр, иҥэрэр үлэни оҕоҕо кыра сааһыттан ыытыахха наада. Оччотугар өрөспүүбүлүкэбитигэр бэриниилээх дьон элбиэхтэрэ, үлэ-хамнас таһаарыылаах буолуоҕа дии саныыбын.
– Сайаана Куо, интэриэһинэй кэпсээниҥ иһин махтал! Бу курдук ситиһиилэр кэлэн истиннэр, мэтээллэр үксүү турдуннар.
– Оскуолаҕа үөрэммит кэрэ сылларым түмүктэннилэр. Мин оскуолаҕа үөрэнэ сылдьан элбэх эрэллээх доҕоттордоннум, үтүө санаалаах, киэҥ билиилээх уһуйааччыларга үөрэнним, бастакы улахан кыайыылары ситистим, онон үөрүү-көтүү үрдүк. Уон биир сыллаах билиим-көрүүм улахан олоххо көмөлөһүө, суолдьут сулус буолуо диэн эрэллээхпин. Бука барыгытыгар ситиһиини, доруобуйаны, табыллыыны баҕарабын!
– Махтал!
Сэһэргэстэ
Екатерина АФАНАСЬЕВА.
