Үөһээ Бүлүү улууһун планеркатыгар ТХУ начаалынньыга С.И. Иванов 2022 сылга үүт соҕотуопкатын тэрийии механизмыгар уларытыы киллэрэр былааннааҕын эттэ.
Ол курдук, ТХМ-тан кэлэр үүт субсидиятын үүт тутар соҕотуопка тэрилтэтин счетугар ыыппакка, быһа үүт туттарар бааһынайдары уонна тэрээһиннээх хаһаайыстыбалары кытта дуогабардаһан, счеттарыгар ыытар механизм олоххо киириэхтээҕин иһитиннэрдэ.
Үөһээ Бүлүү УСХ-та 2012-2015 сылларга маннык мэхэниисими киллэрэн үлэлэппитэ үчүгэй түмүктэрдээх этэ. Ол эрээри, ити мэхэниисими ТХМ кэмигэр өйөөбөтөҕө.
Ил Дархан Айсен Николаев 2021 с. тыа хаһаайыстыбатын сүөһү иитиитин салаатыгар урут ыанар ынаҕа үгүһүн да саҕана көрүллүбэтэх элбэх үбүлээһини, ол эбэтэр 4 млрд солк. көрбүтэ. Итинтэн 2 млрд. 800 мөл. солк. Саха сирин тэрээһиннээх хаһаайыстыбалара туттарар 1 киилэ үүттэригэр 50 солкуобай субсидия биэрэн, барыта 57 тыһ. т. үүт тутарга бэрдэрбитэ. Атына кэтэх ыал ыанар ынаҕын төбөтүгэр 35-тии тыһ. солк. бэриллибитэ.
ТХМ 2021 сылтан улуустарга тыа хаһаайыстыбатын боломуочуйатын толору биэрэн туран, үүт субсидиятын ханна, хайдах ыытарга көҥүл биэрдэ. Итинэн сибээстээн, Сергей Иванович үүт субсидиятын үүт туттарааччыларга быһа ыытар былааннаммыта сиэрдээх быһаарыы буолар.
Ити мэхэниисим олоххо киирдэҕинэ, 2022 сылтан үүт тутар тэрилтэ соҕотуопкаҕа киилэ үүтү 10 солкуобайга эбэтэр онтон үөһэ сыанаҕа тутар кыахтаах. Онон, үүт тутан переработкалаан үлэлиир баҕалаах, бэлэмнээх эрэ тэрилтэ куонкуруска кыттан, үүт тутар быраабы ылар буолар.
Урукку курдук ТХМ-тэ биэрэр "Возмещение затрат сырой части молока" диэн биэрэр үүт субсидиятын ылан, харчытын эргитэн үлэлиэм диэн суоттанар тэрилтэ кыттыбат буолар. Онон, дьиҥнээх дьон туһугар үлэлиир соҕотуопка тэрилтэлэрэ үөскээн тахсыахтара. Үүт субсидията быһа үүт туттарааччыга бардаҕына, харчыта хойутаабат буолар. Ол эрээри, көрүллүбүт үүт субсидиятын кини чахчы үүт туттардаҕына эрэ ылар кыахтанар, ол эбэтэр үүтү туттарарга интэриэһэ, эппиэтинэһэ үрдүөҕэ.
Онтон үүт тутааччы тутар сыанатын үрдэтэн, элбэҕи тутан, бородууксуйа оҥорон атыылаатаҕына эрэ тэрилтэтин сайыннарар кыахтаах буолуоҕа. Ол оннугар ТХМ соҕотуопка тэрилтэтэ үүт астыыр тэрилин саҥардарыгар үбүлээһини көрөрө көмөлөөх буолуо этэ .
2022 сылга кэтэх ыалы өйүүр мэхэниисим үбүлээһинэ оннунан хааларын таһынан үрдүөн наада. Үүт субсидиятын 80 солк., үүт тутааччы соҕотуопка сыанатын 20 солкуобайга тиэртэҕинэ, киилэ үүт сыаната барыта холбоон 100 солкуобай буоллаҕына, кырдьык, үүт туттарыыта элбиэҕэ. Өскөтүн үүт субсидията быһа бэйэлэригэр кэлэр буоллаҕына тоҕо дьон туттарыа суоҕай.
Онтон билигин “10 солк. ким да туттарбат, соҕотуопка систиэмэтэ эстэр кутталлаах” диэн Айсен Сергеевич кэтэх ыалы өйүүр мэхэниисимин утарар биир кэлим соҕотуопсуктар аны соҕотуопка сыанатыгар эрэ үүт тутан үлэлээн барыахтара.
Онно Үөһээ Бүлүү УСХ-та 2012-2015 сс. киллэрбит, үчүгэйдик үлэлээбит мэхэниисимэ төрүөт буолар.
Степан Дмитриев, Үөһээ Бүлүү улууһун Балаҕаннаах нэһилиэгин баһылыга.
