Өр сыллар ааспыттарын кэннэ Муомабыт улууһун дьоно биһиги дьиэ кэргэн киэн туттар киһибит, ытыктыыр аҕабыт, эһэккэбит, “Искра” сопхуоска өр сылларга дириэктэринэн үлэлээбит РФ тыатын хаһаайыстыбатын үтүөлээх үлэһитэ, “Ленин”, “Знак Почета” уордьаннар кавалердара Николай Ильич Слепцов 90 сааһын кэриэстээн уонна Муома оройуонун Улахан Чыыстай национальнай нэһилиэгэ төрүттэммитэ 90 сылынан, Табаһыттар слеттарын чэрчитинэн, муус устар 1-2 күннэригэр бэрт кэрэ бырааһынньыгы тэрийбиттэрэ.
Биһиги аҕабыт төрөөбүт кыраайын кыһалҕатыттан үүнэн тахсыбыт, дьонун-сэргэтин бары үчүгэйин, кэскиллээх санаатын иҥэриммит дьонтон биирдэстэрэ.
Муома улууһа Саха сирин хоту сытар улуустарыттан биирдэстэрэ буолар. Манна урут атынан, табанан ыйы-ыйынан айаннаан тиийэллэрэ. Онон киин сирдэртэн үөрэх-сайдыы, култуура, тыа хаһаайыстыбатын өттүнэн хаалыылара улахан этэ. Сүрүн олохтоохтор таба иитиитинэн, булдунан дьарыктанар буоланнар, сылы-сыллаан ыстаадаларын кытта тэҥҥэ көсүһэ сылдьаллара.
Сыыйа олох сайдан, үөрэх-билии тэнийэн, олохтоох каадырдар төрөөбүт үөскээбит оройуоннарын оскуолаларыгар үлэлии хаалаллара.
1976 сыллаахха саҥа тэриллибит “Искра” сопхуос дириэктэринэн биһиги аҕабыт ананан 20 сыл үлэлээбитэ. Кинини салайар дьоҕурдаах, дьон санаатын түмэр кэпсэтиилээх, үлэни сатаан аттарар, былааннаан ыытар, ырааҕы өтө көрөн үлэлиир салайааччы быһыытынан сыаналаабыттар.
Аҕам суол боппуруоһун туруорсан Хонуу - Улахан Чыыстай - Зырянка суоллара аһыллыбыттара. Салгыы бэрт элбэх туруорсуунан, сыралаһан, кыра пуорду улаатыннаран, улахан самолеттар түһэр пуортарын бэйэтин күүһүнэн оҥотторон, Дьокуускай – Сааһыыр – Зырянка салгын суола аһыллыбыта.
Табаһыттар олохторунан-дьаһахтарынан күннэтэ дьарыктанар буолан, ыстаадаҕа олорор дьиэлэри, баанньыктары туттарары таһынан, оскуолалары аһан үлэлэппитэ улахан ситиһиитэ буолар. Ыстаадаларга сөмөлүөт түһэр былаһааккаларын, харааллары оҥорторбута.
Тыа сиригэр үөскээбит киһи быһыытынан, хаһаайыстыбаннай үлэни таба тэрийэн, “Искра” сопхуос сылтан сыл ахсын материальнай туруга бөҕөргөөн иһиитигэр улахан тирэх буолбута. Сопхуос кыаҕыран, оройуоҥҥа эрэ буолбакка, өрөспүүбүлүкэҕэ тиийэ биллибитэ.
Муус устар 1 күнүгэр өр сылларга сопхуос дириэктэринэн үлэлээбит аҕабын Слепцов Николай Ильиһы кэриэстээн, дойдутун дьонун туһугар элбэх үтүөнү оҥорбутун бэлиэтээн ахтыы киэһэтин оҥордулар. Бу истиҥ көрсүһүүгэ кини элбэх бииргэ үлэлээн ааспыт доҕотторо, аймах-билэ дьоно, бастыҥ табаһыттар, атын улуус дьоно-сэргэтэ сырыттылар.
Манна ыалдьыттаатылар: 1956-59 сс. учууталынан кэлэн үлэлээбит Данилов Михаил Костантинович, кэргэнэ, фельдшерынан үлэлээбит Данилова Клавдия Никифоровна уонна кинилэр оҕолоро, Чурапчы киин балыыһатын сэбиэдиссэйэ, СӨ доруобуйа харыстабылын туйгуна, Чурапчы нэһилиэгин Бочуоттаах олохтооҕо, «Гражданскай килбиэн» бэлиэ хаһаайына, Григорьева Любовь Михайловна, Хотугу норуоттар дьыалаларын миниистирин солбуйааччыта Неустров С.А., Хотугу аҕыйах ахсааннаах төрүт омуктар бырааптарын боломуочунайа Роббек К.В., Ил Түмэн норуодунай дьокутаата Ябловская Л.Л., оройуоммут аҕа баһылыга Аммосов Д.В., оройуон сэбиэтин дьокутаата Мараказов С. Н. Кинилэр аҕабыт үлэлээбит сылларын үтүө тылынан ахтан аастылар.
Ол кэнниттэн олохтоох “һэку” эбэннии фольклорнай ансаамбыл бэртээхэй кэнсиэр бэлэхтээтилэр. Кыратыттан улахан дьон бары кыттан сүрдээх кэрэ кэнсиэр буолла. Биһиги дьиэ кэргэн саамай кыра киһибит, аҕам 4 саастаах хос сиэнэ София Слепцова таба үҥкүүтүн үҥкүүлээн дьоҥҥо-сэргэҕэ кэрэхсэннэ. Ахтыы киэһэтигэр аҕабыт оҕолоро, сиэннэрэ, аймахтара бары кытыннылар.
Иккис күн табаһыттар слеттарынан саҕаланна, дойдубут дьоно бары кэрэ көстүүмнээх, төрүт омук таҥастаах, табаларын киэргэтэн, сэлэлии хааман киирэн ыалдьыттары сүрдээҕин үөртүлэр. Оҕолор бары эбэннии таҥнан «сээдьэ» этэн, ырыа-үҥкүү эгэлгэтэ таҕыста. Табаһыттар уонна чуум үлэһиттэрэ, дьону-сэргэни, ыалдьыттары балааккаларга ыҥыран, минньигэс ас арааһынан күндүлээтилэр. Онтон салгыы олохтоох табаһыттар, чуум үлэһиттэрэ, община бастыҥнара, кинилэр оҕолоро араас күрэхтэһиилэри көрдөрдүлэр.
Бу бырааһынньыкка дойдубут табаһыттара урут үлэлээн ааспыт төрөппүттэрин, аймахтарын, Саха сиригэр, Арассыыйаҕа биллибит элбэх наҕараадалаах табаһыт дьоннорун ааттарын өрө туттулар, кинилэр ыйбыт суолларын, үлэлээбит сылларын кэпсээтилэр, кинилэр ааттарын үөһэ көтөҕөн киэн тутуннуллар. Манна аатырбыт чулуу табаһыттар династиялара - Громовтар, Дьячковтар, Корякиннар, Соловьевтар, Слепцовтар, Тарковтар уонна да атыттар бааллар.
Тыҥааһыннаах күрэхтэһии түмүгүнэн, Худи-Харючи аатынан община бастаан Муома улууһун аҕа Д.В. Аммосов туруорбут “Буран” снегоходу ылыан ылла.
Бу киэһэ икки күн устатыгар буолбут бырааһынньык түмүгүнэн, норуот сөбүлүүр уораҕайыгар кыайыылаахтары чиэстиир кэрэ киэһэ буолан ааста. Манна өр сылларга үлэлээбит элбэх табаһыт бочуот грамотатын уонна бэлиэ туттулар.
Табаһыттар слеттарыгар Худи-Харючи аатынан КРО, бэрэссэдээтэл председатель Громов Ариан Валерьевич, 8-с ыстаада биригэдьиирэ Громов Иван Валерьевич, 9-с ыстаада биригэдьиирэ Соловьев Николай Викторович, “Магир” КРО, бэрэссэдээтэл Дьячков Христофор Дмитриевич, С.Г. Слепцов аатынан КРО, бэрэссэдээтэл Соловьев Василий Викторович, “Кукуна” КРО, бэрэссэдээтэл Слепцов Аркадий Прокопьевич – чулуу табаһыттар оҕолоро удьуор утумнаан ыстаадалары салайан үлэлии сылдьаллар.
Муома оройуонун аҕа баһылыга Д.В.Аммосов, Улахан Чыыстай аҕа баһылыга П.М.Мараказов, Слепцов Николай Ильич дьиэ кэргэнин аатыттан Попова М.Н. уонна Наумова Н.Н. бу тэриллибит бырааһынньыкка кыттыбыт бары Улахан Чыыстай олохтоохторугар, табаһыттарга махтанан, барыларыгар бириистэри, грамоталары биэрдилэр, сыаналаах бэлэхтэри туттардылар. Саҥа үүнэн эрэр ыччат, оскуола оҕолоро эмиэ наҕараада ылан үөрүү чыпчаалыгар тигистилэр. Кинилэр биһиги киэн туттар, инникигэ эрэнэр дьоммут буолаллар.
Бу киэһэни Корякина Саргылана Егоровна, Соркомова Нина Геннадьевна, Прокопьева Анфиса Семеновна туруорбут кэнсиэртэрэ, кэрэ көстүүмнээх үҥкүүлэрэ дьон хайҕалын ыллылар. Маны таһынан, табаһыттарга, олохтоохторго, ыалдьыттарга анаан ырыа кэһиилээх кэлбит Саха тыйаатырын инники кэскиллэрэ Егор Громов уонна Роман Данилов дьон биһирэбилин ыллылар. Олохтоохтор кинилэри дьүкээбил үҥкүүлүүр дойдутугар өссө да кэлэн ырыа киэһэтин бэлэхтииллэригэр ыҥырдылар.
Ити курдук төрөөбүт дойдубут 90 сылыгар уонна “Искра” сопхуоска 20 сыл дириэктэринэн үлэлээбит Слепцов Николай Ильич 90 сааһыгар анаммыт табаһыттар слеттара дьону түмэн, сынньатан, үөрдэн, үлэҕэ, ситиһиигэ кынаттаан, баҕа санаа бастыҥын анаан, өрө көтөҕүллүүлээхтик түмүктэннэ.
Маннык кэрэ мааны быраһынньыгы тэрийбит күндү убаастыыр дьоммутугар, аҕабыт бииргэ үлэлээн ааспыт дойдутун дьонугар, аймахтарыгар Мараказов Павел Марковичка, Корякина Саргылана Егоровнаҕа, Соркомова Нина Геннадьевнаҕа, Прокопьева Анфиса Семеновнаҕа, Громова Любовь Петровнаҕа, Серафим Николаевич Мараказовка, Баишева Вера Александровнаҕа, Алексеева Саргылана Афанасьевнаҕа, Садовникова Зоя Степановнаҕа, Таркова Раиса Степановнаҕа, Валерий Николаевич уонна Мария Ивановна Громовтарга, Иван уонна Оксана Громовтарга, Семен уонна Айыына Слепцовтарга улахан махталбытын тириэрдэбит.
Табаһыттарга, община бастыҥ дьонугар Екатерина Егоровна, Дмитрий Христофорович Дьячковтарга, кинилэр оҕолоругар, сиэннэригэр, Громовтар Ариан Валерьевич, Туйаара Гаврильевнаҕа, кинилэр оҕолоругар Иван Валерьевич уонна Оксана Громовтарга, кинилэр оҕолоругар, сиэннэригэр, Василий уонна Елена Соловьевтарга, кинилэр дьиэ кэргэттэригэр, Николай уонна Евдокия Соловьевтарга, кинилэр дьиэ кэргэттэригэр кэрэ бырааһынньыгы тэрийэн, көхтөөхтүк бары кыттан, билиигитин, уопуккутун туһанан, үрдүк көрдөрүүнү ситиһэн, дьоҥҥо-сэргэҕэ үөрүүнү бэлэхтээбиккитигэр сүрдээҕин үөрэн туран, улахан махтал тылын этэбит. Биһиги дьиэ кэргэн өссө улахан махталы тиэрдиэ этибит Любовь Петровна уонна Владимир Егорович Громовтарга. Кинилэр уоллара Егор Владимирович биһигини дойдубутугар бэйэтин массыынатынан илдьэн, бу күндү бырааһынньыгы көрөн, кыттан, дойдубут кэрэ айылҕатын көрөн, дуоһуйа сынньанан кэлэрбитигэр сүрдээҕин көмөлөстө. Суолбут устатын тухары кини кэрэ куолаһа, биһигини убаастаан итии-сылаас, эйэҕэс сыһыана, кэпсээнэ биһиги сүргэбитин олус көтөхтө, үөртэ-көтүттэ.
Оттон Любовь Петровна Громоваҕа куруук биһигини кытта бииргэ буолан, кэрэ куоласкынан ырыа бэлэхтээн, ийэлии сүбэҕинэн арыаллаан, үөрүүбүтүн тэҥҥэ үллэстэн күүс-көмө буолбуккар махтал истиҥ тылларын өрө уунабыт. Истиҥ сыһыаҥҥынан биһиэхэ ытыктыыр, ийэ тэҥэ саныыр таптаан эбээ Маайа диэн ааттыыр киһибитин, бэйэҥ ийэҕин санаттыҥ.
Уонна түмүккэ аҕабыт биһиэхэ кыһамньытын, муударай сүбэтин, аҕалыы истиҥ сыһыанын, уурбут үтүөтүн-өҥөтүн олохпут тиһэх күнүгэр диэри өрүү аргыс оҥостуохпут, умнуохпут суоҕа диэн этэбит. Кини ахсаабат төлөннөөх сүрэҕин сылааһа үйэ-саас тухары биһигини кытта бииргэ тэбиэҕэ, сырдык мөссүөнэ биһигини инники диэки сирдиэҕэ.
