Израиль Ираны салгынынан сэриилииригэр икки нэдиэлэнэн кыайабын диэн киһиргээбэтэх курдук. Израиль байыаннай сөмөлүөттэрэ Иран халлаанынан көҥүл сылдьан буомбалаан, байыаннай эбийиэк бөҕөтүн алдьаттылар. Иран эмиэ “биһиги аракыаталарбыт Израиль халлаанын супту сүүрэллэр” диэн киһиргиир этэ. Дьиктитэ диэн, Трамп “тохтооҥ” диэн ордоотон, Аан дойду үһүс сэриитин тоҕо тардыахтаах диэбит сэриилэрэ Ираннаах Израиль эйэлэһэр буолан бүтэн хаалла.
Санаттахха, бэс ыйын 13 күнүгэр Израиль Ираны утары байыаннай хампаанньаны саҕалаабыта.
Бу икки дойду икки ардыгар сиринэн кыраныысса суоҕунан, салгынынан сэриилэспиттэрэ. Израиль аатырар “Тимир куупал” диэн салгынтан көмүскэнэр систиэмэтэ Иран аракыаталарын барытын суулларбата. Израиль куораттарыгар улахан аракыаталар дэлбэритэ тэбэн, нэһилиэнньэ ортотугар улахан аймалҕаны таһаарбыттара.
Израиль хотуппатаҕар, Иран ядернай сэрии сэбин оҥорор бырагыраамата хайаан да суох оҥоһуллуохтаах диэн, бэс ыйын 22 күнүгэр аны сэриигэ Эмиэрикэ кыттыһан барар. Б-2 улахан стратегическай бомбардировщик көтөн тиийэн Иран Фордо, Натанз, Исфахан куораттарыгар баар үс эбийиэгэр сири дьөлө түһэн дэлби тэптэрэр, биирдиитэ 13-түү туонна ыйааһыннаах буомбалары бырахпыта.
Трамп үөрэ-көтө ити эбийиэктэр үлтүрүтүннүлэр, Иран ядернай сэрии сэбин оҥорор бырагырааматыгар “кириэс туруорулунна” диэн аан дойдуга иһитиннэрбитэ. Кэлин биллибитинэн, Иран эрдэттэн сэрэнэн, атомнай буомба оҥороору 60%-ҥа диэри байыппыт 400 кг уранын атын сиргэ куоттарбыт. Иран саҥа тэрил ылан, бу уранын кистээн байытан, кэлин буомба оҥоруон сөп курдук.
Иран Эмиэрикэ Израильга кыттыһан буомбалаабытыгар “ыар, нүһэр харданы биэриэхпит” диэн сааммыта. Аан дойду ньиэбэ-гааһа ааһар Ормузтааҕы силбэһиини сабарга диэн парламеннара быһаарыы ылбыта.
Дьэ, ол эрээри, итинтэн салгыы киһи өйдөөбөт дьайыылара тахсан барбыттара. Трамп бэс ыйын 23-гэр Тегеран бириэмэтинэн сарсыарда 4 чаастан саҕалаан 24 чаас устата Израиль уонна Иран сэриилэһэн бүтүөхтээхтэр, өрүттэр сөбүлэстилэр диэн биллэрэн, аан дойдуну соһутта.
Трамп биир да Эмиэрикэ байыаннайын өлүүтүн таһаарбакка, Иран ядернай бырагырааматын суох гыммытыгар дойдутугар хайҕанан эрэр. Өссө Украина сэриитин тохтотор түгэнигэр, быйылгы Нобель эйэҕэ бириэмийэтин таах ылара буолуо.
Трамп сэрии тохтообутун биллэрбитин кэннэ, Иран АХШ Катарга баар Аль-Удейд диэн улахан байыаннай базатын аракыатанан ытыалаата. Ол эрээри, тугу да алдьаппакка, холостуой ытыы буолла. Ираны ыкпыттара дуу, Эмиэрикэни базаҕытын ытан эрэбит, дьоҥҥутун, тиэхиньикэҕитин куоттарыҥ диэн эрдэ сэрэппиттэр. 14 аракыататтан 13-н Эмиэрикэ суулларбыт, биир кураанах сиргэ баран эстибит. Трамп Иран сэрэппитигэр уонна мөлтөх харданы биэрбитигэр махтаммыт, ити саба түһүүнү Иран абатын “паарын таһаарыннын” диир. Аны Иран тас дойдуларга миниистирэ Аббас Аракчи официальнай илии баттаспыт эйэлэһии дуогабара суох, ол да буоллар, Израиль ытыалаан бүттэҕинэ, биһиги эмиэ сэриилэһэн бүтэбит диэтэ. Трамп Израилы тохтотуом диир.
Билигин бу икки дойду бу 12 күннээх сэриигэ иккиэн кыайбыттарын бырааһынньыктаан бэлиэтээн эрэллэр. Кыһыты-һаллар, пиарданаллар.
1. Иран судаарыстыбаннай тэлэбиидэнньэтэ Тегераҥҥа өрөбөлүүссүйэ болуоссатыгар Израилы кыайыы бэлиэтэнэр диэн биллэрбит.
2. Израиль оборуонатын министиэристибэтигэр сарсыҥҥыттан сэриинэн киллэриллибит бары хааччахтары устарыгар этиилэри киллэрбиттэр.
Уопсайынан, Трампы психолог диэххэ сөп. Кини 2020 с. Ислам өрөбөлүүссүйэтин харабылларын куорпуһун анал сулууспатын хамандыырын Касем Сулейманины аракыатанан ытан өлөртөрбүтэ. Сааныы бөҕө этилэр да, Иран, Эмиэрикэттэн куттанан буоллаҕа, улахан сууһарыылаах эппиэти биэрбэтэҕэ. Ол кэнниттэн Израиль Хамас тойонун Исмаил Ханияны, бу сырыыга элбэх генералларын, физик-ядерщиктарын өлөртөөбүтүн тиһэҕэр диэри киирсэн иэстэспэтэ. Трамп онтон Ираны “кумааҕы хахай” эбит” диэн эрдийэн, сэрии биллэриитэ суох Иран ядернай эбийиэктэрин дэлби тэптэрдэҕэ.
Онон билиҥҥитэ Иран Израиллыын иллэһэн эрэр курдуктар. Израиль Ираҥҥа Али Хаменеи исламын былааһын уларытыахпар диэри сэриилэһэбин диирэ тохтоото. Көрөн иһиэхпит.
Владимир Степанов.
