ССРС кэнниттэн М.Е. Николаев саҥа Саха сирин оройуоннарын бастакы салайааччыларын анаабыт испииһэгэ тугу санатарый?
Оройуоннар салайааччылара бары үөһэттэн анаммыттара. Кинилэр, эдэр саастарыгар ананан, сэбиэскэй каадыры үүннэрэр ситиминэн улахан салайааччы буола үүммүттэрэ. Бары араас оройуоҥҥа салайар үлэҕэ уһаарыллан тахсыбыттара.
Ити испииһэккэ баар салайааччылартан элбэх киһи, Абыйга Варвара Петроваттан саҕалаан, олохтоох дьон буолбатахтар – кэлии дьон.
Мин суоттуурбунан, 65–70% – атын сиргэ төрөөбүт дьон.
Өрөспүүбүлүкэ сэрии кэннинээҕи саха салайааччылара бары оннук этилэр.
Илья Винокуров 3 атын оройуоҥҥа үлэлээбитэ. Семён Борисов, Гавриил Чиряев, Юрий Прокопьев, Михаил Николаев эмиэ салайар үлэ алын таһымын араас оройуоҥҥа ананан ааспыттара.
Оттон олохтоох салайыныы киирбитин кэннэ, быыбардааһын киириэҕиттэн улуустаһыы, трайбализм (тастан кэлбити киллэрбэт буолуу, абааһы көрүү) наһаа күүһүрдэ.
Салайааччыны кыаҕынан көрөн буолбакка, олохтоох дуу, туора киһи дуу диэн эрэ сыаналаан талар үгэс күүскэ иҥэн хаалла. Атын улууска, нэһилиэккэ тиийэн быыбарга Омуков эҥин курдук кыайбыт киһи тарбахха баттанар сэдэх.
Сайдыыларыгар ымсыырар татаардарбыт, өйдөрө бэрт буолан, бэйэ-бэйэлэрин быыбарынан сиэспэккэ, билиҥҥэ диэри оройуоннарын баһылыктарын үөһэттэн аныы олороллор.
Онон хайа баҕарар оройуоҥҥа туора киһини ыытан үлэлэтии быраактыката кинилэргэ сүтэ илик. Ол түмүгэр үлэ-хамнас көхтөөх, сайда олороллор.
Трайбализм, кланнаһыы – хоруупсуйа элбиир тирэҕэ уонна улугурууга барыы олуга.
Сайдыы мөлтүүр, өскөтүн биир киһи, холобура, В.С. Поскачин курдук сүүрбэччэ сыл биир улууһу салайара туох аанньа буолуой?!
Демагогтар, популистар күннүүллэр.
Улуустар баһылыктарын 90–95%-на кыра ычалаах, өрөспүүбүлүкэ таһымыгар өрө тахсан үлэлиир кыахтара олох суох эбэтэр сылайан сэниэлэрэ эстибит дьон буолбуттарын бары көрө-билэ, өйдүү сылдьабыт дии!
Итинник улугуруу барбытын оннунан хааллара сатаан, эҥин араас кыра ычалаах эбэтэр, төттөрүтүн, улаҕалаах өйдөөх дуу дьон норуот санаатын бутуйа сатыыллар.
Соторутааҕыта Хаҥаласка килиэп собуотун дириэктэринэн олорон нэһирбит Гребнев оннугар, чахчы, кыахтаах, эрчимнээх салайааччы өрөспүүбүлүкэттэн ананан кэлбитэ быдан ордук буолуо этэ. Улуус дьэ сайдыа этэ. Оттон Гребнев туох эмэ улахан хамсааһыны оҥоруо диэн, бэл, киниэхэ куоластаабыт да дьон үксэ итэҕэйбэт.
Оттон Өлөөҥҥө баһылы-гынан талыллыбыт биэнсийэлээх Саввинов оннугар киин сиртэн кэскиллээх эдэр уолу ыыппыттара ордук буолуо этэ дии санаабаккыт дуо?
“Онон улуустар салайааччыларын анааһын быраактыката олоҕуран, кэҥээн бардаҕына, күүстээх элбэх салайааччы иитиллиэ” диэн эрэл үөскүө этэ. Улуустарга, нэһилиэктэргэ сэргэхсийии киириэҕэ.
ХХ үйэни сахалар каадыры анаан үлэлэтэн үүннэрэр систиэмэбит кыаҕынан улахан сайдыыны ситиспиппит. Оттон быыбарга албыннатан, олох таҥнары барыахпыт сөбүн улуустарбыт дьиҥнээх туруктара көрдөрөр буолбатах дуо?
Иван Николаев.
