“Дьон кыттыылаах былаас биир кэлим тиһигэр олохтоох салайыныыны тэрийии бүттүүн көрдөбүллэрин туһунан” федеральнай сокуон туһунан Саха сирин оройуоннарыгар дьүүллэстилэр.
Ол курдук, тохсунньу 10 күнүгэр Өлөөн эбэҥки төрүт оройуонугар, Хаҥалас, Ньурба, Нам, Амма, Мэҥэ-Хаҥалас улуустарыгар бу бырайыак кэнсиэпсийэлэрин туһунан ырытыстылар. Боппуруоһу быһаарсыыга Саха сирин бырабыыталыстыбатын уонна Ил Дархан дьаһалтатын бэйэни салайыныыга боппуруостарын департамена сүрүн спикеринэн буолла. Бу дьүүллэһиигэ олохтоох тэриллии баһылыктара уонна дьокутааттар кыттыыны ыллылар.
Санатар буоллахха, дьон кыттыылаах (публичнай) былаас тиһигэ биир кэлим буолуутун хааччыйар, олохтоох салайыныы уорганнарын көдьүүстэрин үрдэтэр уонна үп-харчы боппуруоһун бөҕөргөтөр соруктаах таҥыллыбыта.
Бүгүҥҥү туругунан, өрөспүүбүлүкэ олохтоох тэриллиитин дьокутааттарын уонна баһылыктарын федеральнай сокуон бырайыагын «переходнай» кэмин уонна саҥа тэриллэр олохтоох уокурукка саҥа баһылыгы талыы бэрээдэгин боппуруостара долгуталлар.
Департамент үлэһиттэрэ бэлиэтииллэринэн, «переходнай» кэм чэрчитинэн, 2023 сыл тохсунньу 1 күнүттэн саҥа баһылыктары, дьокутааттары талыы буолбат эбит.
Быыһык (переходнай) кэмҥэ оройуон (улуус) бэрэстэбиитэллээх уорганын боломуочуйата бүттэҕинэ, туһааннаах олохтоох тэриллии (оройуон) сиригэр муниципальнай уокурук тэриллэр. Быыһык кэмҥэ боломуочуйалара бүппүт сэлиэнньэлэрдээҕи (нэһилиэктэрдээҕи) олохтоох салайыныы уорганнарын боломуочуйаларын туһааннаах муниципальнай оройуоннар олохтоох салайыныытын уорганнара толороллор; олохтоох тэриллиилэр, нэһилиэктэр салайа уорганнара туһааннаах оройуоннар сирдэригэр, муниципальнай уокуруктар тэриллиэхтэригэр диэри 2003 сыл алтынньы 6 күнүнээҕи 131-с №-дээх Федеральнай сокуоҥҥа сөп түбэһиннэрэн, боломуочуйалары толороллор.
Департамен бэлиэтииринэн, салайар уорганнар боломуочуйаларын болдьоҕо бүтүөр диэри биир таһымнаах систиэмэҕэ көһүү олохтонуон сөп, маныаха, нэһилиэнньэ салайааччыларыттан сөбүлэҥ баар буоллаҕына, муниципальнай оройуон нэһилиэктэрин холбоон, ити олохтоох тэриллии кыраныыссатыгар муниципальнай уокурук тэриллэр. Ол аата, бу муниципальнай оройуоҥҥа баар нэһилиэнньэлэр биир кэлим түмсэллэр эрээри, суох буолаллар.
Бэлиэтээн эттэххэ, билигин баар олохтоох тэриллиилэр (улуустар, оройуоннар, өрөспүүбүлүкэтээҕи таһымнаах куорат, бөһүөлэк, нэһилиэк, сэлиэнньэ) оннуларыгар хаалаллар. Оттон ити көрүллэр федеральнай сокуону ыллахтарына, олохтоох салайыныы систиэмэтэ уларыйар – олохтоох тэриллии көрүҥэ уларыйар. Ол эрээри, бу сиргэ-уокка олорор гражданнарга көрүллүбүт гарантиялар уонна чэпчэтиилэр оннуларыгар хаалаллар.
Маны таһынан, олохтоох тэриллии уорганнарын саҥа тэриллибит муниципальнай уокурук олохтонноҕуна, куорат эбэтэр нэһилиэнньэ дьаһалтатын суох оҥордохторуна, саҥа салайар уорганнары олохтооһун боппуруоһа долгутар. Бу ыйытыыга хоруйдаабыттарынан, федеральнай сокуону олохтооччу өтө көрөн, быраабыла быһыытынан тэриллибит куорат уокуругун дьаһалтатын структуратыгар территория уорганнара киирэллэр. Маныаха, олохтоох дьаһалта салайааччылара муниципальнай дуоһунастарын солбуйаллар.
Дьүүллэһии түмүгүнэн, олохтоох тэриллии уорганнара уонна дьокутааттара маннык этиилэри киллэрдилэр:
— Федеральнай сокуон кэнсиэпсийэтин өйүүргэ;
— Өрөспүүбүлүкэ сокуонун бырайыагын таҥыыга саҥа тэриллэр муниципальнай уокуруктар баһылыктара муниципальнай быыбарга талыллалларын учуоттуохтаахтар;
— Муниципальнай үлэһиттэр билиҥҥи ахсааннарын хайдах баарынан хаалларыы.
Уопсайынан ыллахха, олохтоох тэриллиилэр баһылыктара уонна дьокутааттара бу көрүллэр көҕүлээһин актуальнаһын уонна кырдьыгын бэлиэтээтилэр.
Кинилэр этэллэринэн, саҥа сокуон эрэгийиэн уоннна олохтоох тэриллии икки ардыгар боломуочуйалары үллэриигэ көмө буолуоҕа. Маннык саҥа киллэрии соругун өйдөнүмтүө диэтилэр. Сыала-соруга – олохтоохтор иннилэригэр олохтоох салайыныы уорганнарын эппиэтинэстэрин үрдэтии уонна бэрээдэктээн биэрии.
