Украинаны кытта сэрии буолуо дуо диэн дьиксинии хоруона хамсыгын кутталын баһыйан иһэр. Бу күннэргэ балаһыанньа, чахчы, муҥутуур тыҥаата.
...Ахсынньы ортотугар Арассыыйа салалтата “НАТО тоҕо биһиги кыраныыссабытыгар ыган, чугаһаан иһэрий” диэн дьиксинэн, НАТО дойдуларыгар: “ССРС ыһылларын, Варшавскай дуогабар тохтуурун саҕана, НАТО илин диэки барыа суоҕа диэн тылынан эрэннэрбиккит. Ол эрээри, илиҥҥи Европа урукку социалистическай дойдуларын, Прибалтика судаарыстыбаларын НАТО-ҕа ылбыккыт. Бүгүн НАТО Арассыыйаны кытта ыкса кыраныыссалаһар урукку ССРС дойдулары чилиэнинэн ылаары гынар. Ити Арассыыйаҕа улахан кутталы үөскэтэр. Онон, аны кими да ылыахпыт суоҕа диэн суругунан мэктиэтэ аҕалыҥ, андаҕайыҥ” диэн суругунан туруорсубута.
НАТО-ҕа Украина, Грузия киирэ сатыы сылдьаллар, Молдавия да киирэбин диэн сөп. Бэрэсидьиэн В. Путин тоҕо суругунан мэктиэ көрдүүрүн: “Украина НАТО-ҕа киирэн баран, Кырыымы былдьыыр сэриини тоҕо тардыан сөп. Оччоҕо НАТО бэйэтин чилиэнин көмүскээн, Арассыыйаны кытта сэриилэһэргэ күһэллиэ. Биһиги Европаны, АХШ кытта сэриилэһиэхпитин баҕарбаппыт. Ол эрээри, биһиги этиибитин ылыммакка, ол-бу таҕыстаҕына, бэйэбитин туох баар кыахпытынан көмүскэниэхпит”, - диэн быһаарар.
Грузия НАТО-га киирдэҕинэ, эмиэ Соҕуруу Осетиятын, Абхазиятын сэриинэн төннөрө сатыан сөп. 2008 с. Грузия, били Саакашвили хаалтыһын сииригэр, Соҕуруу Осетияҕа соҕотоҕун сэриинэн саба түспүтэ. Арассыыйа биэс хонугунан Грузия сэриитин үлтүрүтэн, “эйэлэһэргэ” күһэйбитэ.
Билигин 2014 с. кэннэ, Украинаттан арахсабыт диэн референдумнаабыт Донбасс Донецкай уонна Луганскай өрөспүүбүлүкэлэрэ (ЛНР, ДНР) салгыы хайдах буолар боппуруостара сытыытык турда. Кинилэр 8-с сылларын сэрии усулуобуйатыгар олороллор.
В. Путины “ура-патриоттар” ити төрүт нуучча сирдэрин Арассыыйаҕа холбоо, биир хааннаах нуучча дьоно эрэйи көрө олороллорун тохтот диэн хаайаллар. Путин баччааҥҥа диэри Арассыыйа ССРС нэһилиэнньигэ буоларынан, ССРС өрөспүүбүүлүкэлэрин кыраныыссалара тулхадыйбат диэн баттаммыт аан дойдутааҕы дуогабардары кэһиэн баҕарбакка олорбута. Кини Украина федерализацияҕа баран, ити икки региоҥҥа автономия биэриэхтээх диэн 2014 с. Минскэйгэ баттаммыт сөбүлэһиилэри толортороору гынар. Оттон Украина ити сөбүлэһиини толорбот.
Донбасс боппуруоһа итинник сир-халлаан икки ардыгар ыйанан хаалан иһэрэ, билигин ордук сытыырхайда. Украина уонна арҕаа дойдулар Арассыыйа Донбаһы сэриилээн ылаары гынна, сэрии бөҕөтүн Украина кыраныыссатыгар муста диэн айдаан бөҕөнү тарда олороллор. Биһиэннэрэ төттөрүтүн Украина Донбаһы күүс өттүнэн бас бэриннэрээри, 100-тэн тахса тыһ. сэриини кыраныыссаҕа муста дииллэр.
Аҕыйах хонуктааҕыта, биллиилээх байыаннай начаалынньык, астаапкаҕа олорор генерал полковник Л.Г. Ивашов Путиҥҥа суруйбут аһаҕас суруга дойдуга улахан кэпсэтиини таһаарда. Сурукка, кылгастык эттэххэ: “ДНР, ЛНР көмүскүүр буоллахха, бастаан статустарын быһаарыаххын наада. Өскө билигин сэриилэрбитин киллэрдэхпитинэ, атын дойдуга саба түспүт агрессор буолан, аан дойду барыта утары туруо. Ол иһин бастаан кинилэр тутулуга суохтарын билиниллиэхтээх, ол кэннэ көмүскүүр дуогабар түһэрсиэххэ, оччоҕо көмүскүүр кыахтанабыт, оннук буолбатаҕына, былаас астаапкаҕа барыахтаах” диэн этиллэр.
Ол иһин эбитэ дуу, ааспыт нэдиэлэ бүтүүтэ Г. Зюганов Госдуума сэбиэтигэр ДНР, ЛНР тутулуга суохтарын билинии боппуруоһа бу нэдиэлэҕэ көрүллэрин эппитэ. Онтон Госдуума скиперэ В. Володин боппуруос олунньу 14 күнүгэр көрүллэр диэн бигэргэппитэ.
Украинаҕа балаһыанньа тыҥаабытын, аан дойду барыта дьиксиммитин, арҕаа уонна атын дойдулар дипломаттарын, гражданнарын куоттарыыны саҕалаабыттара туоһулуур. Арассыыйа дипломатическай үлэһиттэрин сорохторун эмиэ таһаарда. Аны арҕаа дойдулар Украина үрдүнэн сөмөлүөттэр көтөллөрүн бобон, салгын блокадатын оҥорон, паниканы өссө күүһүртүлэр.
АХШ бэрэсидьиэнэ Д. Байден, билэрэ да бэрт, Арассыыйа Украинаҕа олунньу 16 чыыһылатыгар саба түһэр диэн болдьох быһан олорор. Кини билигин Украина кыраныыссатын чугаһыгар ыытылла турар “Союзная нерушимость” диэн Арассыыйа уонна Белоруссия улахан далааһыннаах байыаннай үөрэхтэригэр мустубут сэриилэр саба түһүөхтэрэ дии саныыр быһыылаах.
Биһиэннэрэ Украинаҕа саба түспэппит дииллэрин, ким да итэҕэйбэт курдук. Украина баай дьоно бары хайы-үйэҕэ кыраныысса таһыгар куоппуттар. Аны Верховнай Радаларын дьокутааттара, дуоһунастаах чунуобунньуктар эмиэ куотан эрэллэрин, бэрэсидьиэннэрин дьаһалтатыттан кими да таһаарбаккыт диэн пограничниктарга бирикээс бэриллибит. Радаларыгар туох эрэ быһаарыы ылаары гыннахтарына, куорум суох буолуон сөбүттэн эрдэттэн сэрэннэхтэрэ.
Бүгүн Госдуума сэбиэтэ Донбасс өрөспүүбүлүкэлэрин тутулуга суохтарынан билинии уурааҕын бырайыагын Дуума мунньаҕар көрөргө быһаардахтарына, салгыы туох буолуон ким да билбэт.
Билиҥҥитин көрдөххө, Арассыыйа кими да сэриилээбэккэ, байыаннай үөрэҕи эрэ ыыппыта аан дойдуну барытын аймаан, сүүйүүлээх балаһыанньалаах олорор.
Оттон Джо Байден олунньу 16 күнүгэр сэрии буолуо диэн билгэлээн, улахан моһуокка ылларда. Арассыыйа сэриини саҕалаабатаҕына, АХШ бэрэсидьиэнэ паникаһыт, сымыйаччы диэн үөҕүллүөн сөп. Эбэтэр кини сэрии буолбатаҕына, “мин Путины куттааммын саба түспэтилэр” диэн, аан дойду үһүс сэриитин тохтоппут дьоруой буолуом дии саныыра дуу?
Бүгүн Госдуума сэбиэтэ тугу быһаарбытын, Украина тула өссө туох буолбутун сарсын салгыы билиһиннэриэхпит.
Владимир Степанов.
