Бэҕэһээ фроннарга улахан уларыйыы суох. Арассыыйа байыаннай күүстэрин (АБК) Соҕурууҥҥу бөлөҕө Николаевы эргийэн баран Энергодарга тиийэн, Соҕуруу Украинатааҕы АЭС хонтуруолга ылбыттар. Херсон куораты ыраастааһын бүппүт. АБК Украина сирин барытын ылар санаата суох, улахана бэрт. Байыаннай интэриэстээх эрэ сиринэн, хоту, илин, соҕуруу өттүгэр эрэ киирэн турар. Эспиэрдэр Донбасска баар сэриилэр улахан бөлөхтөрүн төгүрүйэр сүрүн соруктаах эбиттэр диэн этэллэр.
Ол иһин көмө ол диэки барбат гына куораттар төгүрүтүллэн тураллар. Украиналар провокациялаан ытыалаабатахтарына, барыларыгар киирбэттэр. Күүстээх ытыалаһыылаах ыраастааһын нацистар полкалара баар Мариупольга, стратегическай суолталаах Харьковка салҕанар. Киев тула өттүттэн төгүтүллүбүт. Арай арҕаа барарга гражданскай дьоҥҥо куораттан тахсар көрүдүөр хаалларбыттар, поезд сылдьар. Майдаан элбэх деятеллэрэ, биллэр дьоно үксэ куоппуттар.
Украина байыаннайдара куораттарга түбэһиэх дьоҥҥо сэрии сэбин түҥэтэн, криминал элбээбит, самооборона дьоно аптамааттарынан бэйэ-бэйэлэрин кытта ытыалаһар түбэлтэлэрэ тахсар. Киевы штурмалыы иликтэр да, куорат иһэ “туспа сэрии” дииллэр.
Бүгүн кулун тутар 2 күнүгэр тупсуу кэпсэтиитэ салҕаныахтаах. Зеленскэй ураты усулуобуйалаахпын диэн түгэнинэн туһанан, Евросойууска киирэ сатыыр, сайабылыанньатын ыллылар. Турция 2005 с. киирэ сатыырын чугаһаппаттар. Күнүүлүүр буоллаҕа. Син өр көрөллөрө буолуо. Евросойуус НАТО буолбатах, онон Евросойууска киирбититтэн улахан сэрии тоҕо тардыллыбата буолуо.
***
Информационнай сэрии фронугар маассабай психоз ииригирииттэн ураты икки санаа иһилиннэ. Эмиэрикэ тэлэбиисэринэн Дуглас Макгрегор диэн полковник “Путин арҕаалар, ол аата биһиги, кэлиҥҥи 15 сыл РФ кыраныыссатын таһыгар оҥорорбутун сөбүлээбэт. Холобур, Путин Кубаҕа ракеталары туруорара буоллар, биһиги айдаан тардыа этибит. Ол курдук. Күүтэ сатаан баран күүһүнэн көннөрө киирдэ. Кыргыһыы бүтэн эрэр, Донбаска улахан бөлөх төгүрүтүлүннэ, бэриммэтэҕинэ үлтүрүтүллүө” диэтэ. Кини Украина икки аҥыы барыаҕа диэн сабаҕалыыр. Арҕаа Украина демилитизированнай зона, илиҥҥи туспа өрөспүүбүүлүкэ дуу, эбэтэр Арассыыйаҕа дуу киириэ диир. Путҥҥа Арҕаа Украина нейтральнай статуһа наада диир. Путины арҕаа демон курдук көрөллөр да, Украина бүгүн аан дойдуга саамай улахан хоруупсуйалаах нацистар дойдулара, либеральнай демократия суох. Санкцияны тохтотуҥ” диир.
Скотт Риттер диэн ХНТ урукку байыаннай эспиэрэ, разведчик “Украина ультрауһа национализм түүнүгэр курдары сиэппит дойду диир. Ити дьон босхолооччулар пааматынньыктарын сууллара-сууллара эсэсовецтарга туруораллар. Биһиги урут Путины күлүү гынарбыт, киһибит ону аармыйатын күүһүн көрдөрдө. НАТО-лар Украинаны Арассыыйаны утары сэриигэ бэлэмнииллэрэ. НАТО Эмиэрикэни кытта сылдьан, 30 сыл атын судаарыстыбалары тэбиэлээн кэллилэр. НАТО Арассыыйаҕа утарсар күүһэ суох” диэбит.
***
Билигин ылыллар санкциялар судаарыстыбалар таһымнарынан ылылла иликтэр. Көрөҕүт дии, барыта аан дойду чааһынай биисинэһин тэрилтэлэрэ чип, микросхемалары, технологияны, массыынаны, атын да табаары биэрбэппит дииллэр. Мультиктары Эмиэрикэ судаарыстыбата көрдөөбөт, “Уолт Дисней” ыла сатыыр. “Эйрбас” сөмөлүөттэри Шотландия чааһынай хампаанньата төттөрү ылаары гынар. “Боинг” эмиэ чааһынай хампаанньа. Санкция киллэрэр бааннар эмиэ чааһынайдар.
Айдаан элбэх да, кытаанах, судаарыстыба таһымнаах санкциялар биир да, бакаа ылылла иликтэр. Ол да үрдүнэн, чэпчэки буолуо суоҕа. Ол эрээри, үгүс дьон омуктар санкцияларыттан “бэйэбит производствобыт тиллиэ, үлэ тахсыа” диэн эрэнэр.
Бырабыыталыстыба эмсэҕэлээбит биисинэс тэрилтэлэригэр өйүүр миэрэлэри бэлэмниир. Онно туох көрүллэрин көрүөхпүт.
Арассыыйа иһигэр инбэстииссийэ угарга саамай улахан чэпчэтиилээх усулуобуйа тэрийиэхпит диэн Мишустин этэр.
Минфин “хапытаал амнистиятын” биллэрэр этии бэлэмниир. Омук биисинэһэ Арассыыйа хампаанньаларыттан актыыптарын таһааралларын боптулар.
***
Дуоллар атыылаһыыта ажиотаж буолбут кэмигэр Бэрэсидьиэн, ырыынагы уоскутарга хампаанньалар кыраныысса таһыттан киллэрэр валюталарын 80% атыылыахтаахтар. Валюта атыылаһыытынан үлүһүйэр дьоҥҥо Соломуон ыраахтааҕы биһилэҕэр “барыта ааһар, бу да ааһыаҕа” диэн суруктааҕын санатыаҕы баҕарыллар. Харчыгытын сүтэрбэт буола сатааҥ. Холобур, дуоллар үрдүүр диэн эккирэтэн 100-1120 солк. атыылаһаллар. Оттон Киин баан 90 солк. таһымынан тутар сорудахтаах. Уоскуйуу бардаҕына, дуоллары ыксаан үрдүккэ ылбыт ночооттоох хаалыа.
***
Санкцияҕа түбэспит бааннар хаарталара кыраныысса таһыгар үлэлээбэт, дойду иһигэр үлэлиир. СВИФТ араардахтарына даҕаны, дойду иһигэр харчы ыытыллар систиэмэлэрэ уруккуттан үлэлиир.
Бааннар килийиэннэрэ оҕустарбаттарын туһугар үлэлииллэр. ВТБ баантан бүгүн “мобильнай сыһыарыыбыт үлэлээбэтэҕинэ, интернет баан сыһыарыытыгар көс” диэн этии кэллэ. Киһи барыта масыанньыктартан дьиксинэр. Ол иһин бааҥҥа тахса сырыттым. Офистар, банкомат, терминал бары тохтообокко үлэлииллэр, хаарталарынан дойду иһигэр барытыгар төлөһүөххэ сөп диэтилэр. Чахчы санкциялартан iOS платформаҕа баар мобильнай сыһыарыы сүгүн үлэлээмиэн сөп, онон Android смартфоннаахтар ВТБ Онлайн сыһыарыыны туруорунуоххутун сөп диэтилэр. Ити курдук атын бааннар санкцияларга дьон оҕустарбатын туһугар үлэлииллэр. Онон бэйэҕит бааҥҥыт буоларын чуолкай билэн, сүбэлэрин туһаныҥ.
Түмүккэ, “Уолт Дисней” уо.д.а атын да киинэ көрдөрүүтүн бобобут диэбит хампаанньаларга РФ бырабыыталыстыбата төлөнүөхтээх суумаларын санкция бүттэҕинэ эрэ бэриллиэ диэн эппиэт бэлэмнии сылдьаллар. Дойду омуктарга бэринэр санаата суох.
Владимир Степанов.
