Роман Михайлович Обутов киһи уонна байыаннай сулууспалаахтар бырааптарын көмүскээччи быһыытынан Арассыыйа араас регионнарыгар киэҥник биллэр. Кини элбэх уустук дьыаланы ытык иэс оҥостон тиһэҕэр тиэрдибит дириҥ билиилээх уонна хорсун санаалаах уопсастыбанньык.
Анал юрист идэтэ суох тыа сирин олохтооҕо аармыйаҕа сылдьан улахан кыһалҕаламмыт, суорума суолламмыт эдэр дьон уонна кинилэр дьиэ кэргэттэрин бырааптарын хайа да албакааттааҕар мындырдык көмүскүүрүн олус сөҕөбүт-махтайабыт.
Бу сыл ыам ыйыгар Роман Обутов саамай уустук ылсыбыт дьыалаларын ымпыгын-чымпыгын уонна биллибэт чахчыларын кэпсиир «Защита и отстаивание интересов потерпевших» диэн үһүс кинигэтин бэлэмнээн киэҥ эйгэҕэ таһаарда.
Манна даҕатан этэр буоллахха, ааптар 2010 сыллаахха «Права и обязанности военнослужащего» диэн нууччалыы-сахалыы тылынан бастакы хомуруунньугун, 2012 сыллаахха «Бэйэҥ быраапкын уонна сокуону бил» диэн иккис хомуруунньугун таһаарбыта.
Роман Михайлович дьон үксүгэр сокуону уонна бэйэтин быраабын билбэтиттэн эмсэҕэлиир диэн сонньуйар. Кини билиҥҥи уустук быһыылаах-майгылаах олоххо ордук ыччат дьон сокуон уонна быраап өттүгэр билиилээх-көрүүлээх буолуохтарын баҕарар, ол да иһин бу хайысхаҕа сырдатар үлэтин тиһигин быспакка ыытар.
«Кыым» хаһыат ыам ыйын 12 күнүнээҕи нүөмэригэр ааптар буола турар байыаннай дьайыыларга сыһыаннаах анал быһаарыыта тахсыбыта. Ону эһиги туһаҕытыгар аан ситиммитигэр хатылыыбыт.
Сэриигэ сылдьааччы статуһа
Билигин нэһилиэнньэ үгүс өттө Украинаҕа байыаннай эпэрээссийэҕэ сылдьааччылар араас статустаахтарын билбэт. Онтон сылтаан, “Харчы ылаары сэриигэ баран өллүлэр” диэн курдук түҥ-таҥ тыллаһыы эмиэ көстөн-биллэн ааһар. Ити толоос уонна сиэргэ баппат алҕас! Итинник тыллаһыы – сэриигэ өлбүт уолаттар төрөппүттэригэр уодаһыннаах уонна атаҕастабыллаах быһыы.
Дьон ити курдук мээнэ тылласпатын диэн, бу быһаарыы суруйан эрэбин.
Бастатан туран, Украинаҕа сэриилэһэ сылдьан өлбүт 21 Саха сирин уолаттарын төрөппүттэригэр дириҥ кутурҕаммын биллэрэбин...
Саха сириттэн Вагнер чааһынай байыаннай хампаанньатын ыҥырыытынан харчы өлөрө барбыт сахалартан билигин 1 эрэ киһи тыыннаах сэриилэһэ сылдьар. Сорохтор онно тиийэ дьиҥ балаһыанньаны билэн-көрөн баран, аккаастанан төннөн кэллилэр. Вагнер 7-с ротата Попаснай куоракка чааһынай дьон дьиэлэригэр, араас тутууларга уонна тимир суол ыстаансыйатын депотугар (пуойастары өрөмүөннүүр сүүнэ улахан тэрилтэ дьиэлэригэр) хорҕойбут, саспыт Украина сэрииһиттэрин ылгыыр, “ыраастыыр” эпэрээссийэҕэ сылдьан улахан сүтүктэннилэр. Элбэх киһилэрэ өллө. Вагнер сэрииһиттэрэ – дьиҥнээх харчыга наймыламмыт дьон, ол эбэтэр “наемниктар”, Арассыыйа Оборуонатын уонна Ис дьыалатын министиэристибэтин сулууспалаахтара буолбатахтар. Онон ким да, наадалааҕынан ааҕан, кинилэр өлүктэрин дойдуларыгар тиэйэн-таһан эрэйдэммэт. Өллөхтөрүнэ-сүттэхтэринэ дьиэ кэргэннэригэр ханнык да страховка, оҕолоругар иитээччилэрин сүтэрбиттэринэн босуобуйа төлөммөт.
Донецкайга, Луганскайга бэйэлэрин баҕаларынан сэриилэһэ барбыт “доброволецтар” (ол иһигэр Дьокуускай казактара) РФ Оборуонатын да, ИДь да министиэристибэтин сэрииһиттэрин ахсааныгар киирбэттэр. Кинилэр ЛНР уонна ДНР норуодунай ополчениетын, милииссийэтин састаабыгар киирэллэр. Кинилэр эмиэ “харчы өлөрө” сылдьар дьон буолбатахтар.
“Резервистэр” – урут аармыйаҕа сулууспалаабыт, байыаннай анал идэлээх, 45-тэригэр диэри саастаах, байаҥкамаат сүүмэрдээн ылбыт дьоно. Кинилэр Хабаровскайга эбии байыаннай кылгас болдьохтоох үөрэҕи ааһан баран Украинаҕа бараллар. Кинилэргэ балай эмэ обургу хамнас төлөнөр.
“Срочниктар” – 18 саастарын туолбут, байаҥкамаат ыҥырыгынан байыаннай сулууспаҕа барбыт эдэр уолаттар. Ирдэбил быһыытынан, бу саллааттары Арассыыйа сирин тас өттүгэр байыаннай дьайыыларга ыытар бобуулаах. Кинилэр ыйдааҕы хамнастара – 2 тыһ. солк.
“Контрактник”. Аармыйаҕа ыҥырыллан тиийэн баран 6 ый сулууспалаабыт саллаат Арассыыйа Оборуонатын министиэристибэтин кытта байыаннай сулууспатын салгыырга хантараак түһэрсэрэ көҥүллэнэр. Бастакы хантараак болдьоҕо – 3 сыл, бу болдьоххо кини ыҥырыынан сулууспалаабыт кэмэ эмиэ ааҕыллар. Ол эбэтэр, саллаат 6 ый сулууспалаан баран 3 сылга хантараак түһэристэҕинэ, өссө 2 аҥаар сыл аармыйа кэккэтигэр сылдьар. Хантараагынан хаалбыт дьону эмиэ “харчы өлөрө сылдьааччылар” диир кыаҕыҥ суох. Дуоһунастарыттан, званиеларыттан көрөн, хамнастара ыйга ортотунан 16-27 тыһ. солк. эрэ буолар. Бэрт элбэх мунаах түгэн бу “контрактниктартан” сылтаан тахсар.
Бу дуогабарга күһэйэн илии баттатыы 2014 сылтан ыла саҕаламмыта. Дьиҥинэн, дуоһунаһынан өттөйөн, куттаан, күһэйэн туран саллааты кытта маннык дуогабары түһэрсии – холуобунай буруй. Хантарааҕынан байыаннай сулууспа баҕа өттүнэн (добровольно) оҥоһуллар. Баҕарбат саллааты албыннаан, күһэйэн маннык дуогабары түһэрсии – РФ Оборуонатын миниистирин 733 ¹-дээх бирикээһин инструкциятын 15-с, 19-с пууннарын уонна РФ Төрүт сокуонун 37-с ыстатыйатын толоос кэһии.
Санаттахха, сэриигэ сылдьааччылар болдьохторугар 1 күннэрэ 2 күнүнэн ааҕыллар.
