Сокуоҥҥа туох уларыйыы киириэҕэй?

Бу дьыл балаҕан ыйын 1 күнүттэн саҕалаан, Арассыыйа Федерациятын сорох сокуонугар уларыйыы-тэлэрийии эбиллибитэ этиллэр. Дьэ, ол ханныктарга чопчу киирбитин, киирээри сылдьарын http://duma.gov.ru тирэҕирэн билиһиннэрэбит.

Элэктэриэн докумуон

Ол курдук, бу дьыл балаҕан ыйыттан саҕалаан, илэ тиийэ сатаабакка, “Госуслуги” нөҥүө каадыр докумуоннарын ылсар-бэрсэр кыах бэриллиэ. Ол аата, үлэнэн хааччыйааччы (үлэҥ тэрилтэтэ), үлэһит уонна үлэ көрдөнөөччү каадыр докумуоннарын электрон илии баттааһыны туһанан, “Госуслуги” нөҥүө ыытыһаллара сокуонунан көҥүллэнэр.

Ол гынан баран, онуоха элэктэриэн докумуон эргииригэр көһөр туһунан быһаарыыны үлэнэн хааччыйааччы, ол эбэтэр тэрилтэ, ылынар. Ону таһынан чопчу ханнык докумуоннары уонна үлэһит ханнык көрүҥнэрин саҥа формакка көһөрөрү эмиэ тэрилтэ быһаарар эбит.

Тус чахчы көмүскэлэ

Төрүт тылынан быһаардахха, персональнай дааннай көмүс­кэлигэр сыһыаннаах бэлиэ уларыйыы күүтэр. Ол курдук, сорох өттүгэр, холобур, араас өҥөнү оҥорооччулар, маҕаһыыннар дьонтон персональнай дааннайдарын көрдөөччүлэр.

Тус чахчыга туох киирсэрий? Эн толору аатыҥ-суолуҥ, олорор аадырыһыҥ, төлөпүөнүҥ нүөмэрэ, элэктириэн почтаҥ аадырыһа, бааҥҥа арыйбыт каартаҥ нүөмэрэ, идэҥ-үөрэҕиҥ уо.д.а., бэл, сорохтор пааспар дааннайын кытта көрдөөн соһутааччылар. Холобур, тө­рөө­бүт күннээхтэргэ чэпчэтии баар диэн манчыыктаан.

Ол да буоллар тус чахчыны көрдөөһүн ордук онлайн-маҕаһыыннарга, интэриниэт маҕаһыыннарга үгүстүк көстөр.

Мантан инньэ, ол аата, балаҕан ыйыттан, сокуон ирдээбэт түгэннэригэр, өскөтүн бэйэҥ бу тус чахчыларгын үллэстиэххитин баҕарбат буоллаххытына, ону биэрбэтигит диэн матыыптаан, эһиэхэ өҥө оҥорортон, табаар атыылыыртан батынар кыахтара тохтуур. Ол эбэтэр, булгуччулаах ирдэбил суох түгэнигэр, персональнай дааннайгытын биэрбэтигит диэн, туһанааччыны кытта дуогабары түһэрсэртэн аккаастанар эбэтэр ону толорууну толорбот түгэннэригэр юридическай сирэйдэр 50 тыһ. солк. диэри ыстараап төлүүргэ күһэллиэхтэрин сөп.

*Аны, сокуоннай саастарын туола илик оҕолор биометрическай дааннайдарын ылыы көҥүллэммэтин анаан бэлиэтээбиттэр.

*Персональнай дааннайы түмэр тэрилтэлэр гражданнар тус дааннайдара аһаҕас көрүүгэ алҕас тахсан хаалбыт түгэнигэр, ол туһунан 24 чаас иһинэн хайаан да туһааннаах былаас уорганнарыгар иһитиннэриэх тустаахтар. Бу – булгуччулаах буолбут.

Туһанааччы быраабыгар эбии көмүскэл

Дойду сокуонугар суруллубуттан атын, туһанааччы (потребитель) быраабын күөмчү­лүүр эбии быраабыланы айан-тутан таһаарыы – бэйэтэ сокуону кэһии.

*Холобур, табаары атыылааччы, ылла да бэйэтин баҕа­тынан түһэрсибит эбэ­һээ­тэ­лис­тибэтиттэн аккаастанар эбэтэр баҕарда да, эбэһээтэлистибэ усулуобуйатын уларытар бырааба суох.

*“Бу табаары эбэтэр өҥөнү таһынан өссө биир атын табаары ыллаххына (биитэр эбии атын өҥөнү туһаннаххына) эрэ ылар, туһанар кыахтааххын” диэн усулуобуйаны туруоруу табыллыбат.

*Атыылаһааччыттан (өҥө­нү туһанааччыттан) сөбүлэҥ ылбакка эрэ, ким да эбии тө­лө­бүрдээх өҥөнү күүһүнэн соҥ­нуур уонна онтун иһин төлөтөр быраап суох.

Онлайн-счету арыйыы

Универсальнай лиссиэнсийэлээх бааннар физическэй сирэйдэргэ, ол аата, биирдиилээн дьоҥҥо, идентификацияны ааһан баран, бааҥҥа сирэй тиийэ сатаабакка эрэ, ыраахтан олорон эрэ бааҥҥа солкуобайынан счету (уурунууну) астар эбэтэр кирэдьиит ылар кыахтаналларын хааччыйар усулуобуйаны тэрийэр эбээһинэстээхтэр. Идентификацияны килийиэн тустаах баан мобильнай сыһыарыытыгар уонна баан официальнай саайтыгар киирэн, ааһыан, өҥөҕө холкутук сайаапкалаһыан сөп.

Суоппардары үөрэтиигэ – уларыйыы

Суоппар буолуохтаах дьону үөрэтэр автооскуолалар бырагыраамаларыгар уларыйыылары киллэрэн, саҥардан биэрбиттэр. Холобур, В категорияҕа үөрэтиигэ уулуссаҕа барыллыахтаах практическай бэлэмнэнии чааһа эбиллибит. “Былаһааккаҕа” эрчиллэр кэм 18 чаас буолбут. Ол оннугар “куорат” бириэмэтэ 24 чаастан уһаан, 32 чааска тэҥнэспит.

*Ону таһынан эбии бэлэм­нээһин (переподготовка) саҥа бырагыраамалара баар буолуохтара. Холобур, бэлиэр матасыыкылы ыытар бырааптаах дьон, массыына ыытар быраабы ылалларыгар кылгатыллыбыт бырагырааманан үөрэнэр кыахтаныахтара.

Тутууну үлэҕэ киллэриигэ көҥүл

Бу – чуолаан тутуу тэрилтэлэригэр сыһыаннаах иһитиннэрии. Кинилэр тутан үлэҕэ киллэрэр, бэлэм буолбут хапытаалынай тутууларын туһанарга сөптөөх диэн көҥүл ылалларыгар туох ирдэнэрин саҥа сокуон чопчулаан биэрбит. Ол курдук, судаарыстыбаннай пошлина туһунан сибидиэнньэ, бэйэ бас билиитигэр ылыыга судаарыстыбаннай регистрацияны ааһарга бэриллэр сөбүлэҥ уонна элэктэриэн почта туһунан онно этиллэр диэбиттэр.

Хамсаабат хапытаал эбийиэктэригэр быраап

Дьон олороругар анаммыт уонна дьон олорбот тутууларын эргииригэр кэлим быраабыла баар буолар. Онно дьиэҕэ, араас тутууга, ситэриллэ илик тутууларга, массыына турар миэстэлэригэр бэриллэр быраап ол тутуулар турар сирдэрин учаастагар баар быраабы кытта сыһыаннаах буолара чопчуламмыт.

Тутуу эйгэтигэр сыһыаннаах билии бэрэбиэркэлэнэр

Мантан инньэ инженернэй үлэ уонна архитектура-тутууну бырайыактыыр эйгэ исписэлиистэрэ идэ ыстандаардыгар төһө эппиэттэһэллэрин көрөр тутулуга суох квалификация сыанабылын ааһаллара булгуччулаахтык ирдэниэ.

УК-ны талыыга – саҥа быраабыла

Элбэх кыбартыыралаах дьиэлэрбит Салайар хампаан­ньаҕа (“Управляюшие компании”, кылгатыыта – УК – Л.) сыһыарыллалларын бары да удумаҕалатан билэбит. Билэрбитин ааһан, үгүстэр олорор дьиэбит УКтын таларга кыттыбыт уопуттаах буолуохпутун сөп. Арай уларыйыыта диэн, мантан инньэ – элбэх кыбартыыралаах дьиэҕэ олорор кыбартыыраны бас билээччилэр уопсай ахсааннарыттан 50-тан тахса бырыһыана чопчу биир УК-ны талар түгэнигэр эрэ быһаарыы сокуоннайынан ааҕыллар буолбут. Бу иннинэ кыбартыыраны бас билээччилэр 25 %-нарыгар эбии биир куолас баар буолла да, УК ылара. Онон, бу ирдэнэр кээмэйи улаатыннарыы – саҥа киллэрии мөккүөрдээх түгэннэри уонна сымыйанан толорууну (фальсификацияны) суох оҥоруоҕа диэн буолар. Ол аата, билигин эһиги дьиэҕитин хааччыйар УК өҥөтүн астыммат түгэҥҥитигэр, атын УКны таларга дьиэни бас билээччи 50-тан тахса бырыһыана эһиги быһаарыныыгытын өйүөн наада. Эмиэ да моһуоктаах курдук буолсу.

Муҥутаан кыра иэни быһаарбыттар

Биир быыкаа дьиэҕэ олус элбэх дьон бэрэпиискэлээх, бас билээччи буолуута – ханна да тэнийбит көстүү. Оттон дьиэни атыылаары гыннахха, ол – туһунан төбө ыарыыта буолара. Онон, сокуону оҥорооччулар кыбартыыраҕа тиксэр бэйэ бас билэр өлүүскэтэ хас киһи аайы 6 кв миэтэрэттэн кыччыа суохтаах диэн, чопчулаан биэрбиттэр. Сыала-соруга – гражданнары “хара риелтордартан” уонна түөкүннэртэн көмүскээһин диэбиттэр.

• Ону таһынан кэргэнниилэртэн биирдэстэрэ уопсай баайдарын-дуолларын (имущество) иккис аҥаартан көҥүлэ суох, анараа өрүккэ ночооттоох гына атыылаабыт түбэлтэтигэр, кэргэнниилэр хамсаабат хапытаалга тиксэр өлүүскэлэрин кээмэйин суут уларытар толору бырааптаммыт.

Арассыыйа мобильнай сыһыарыыта

Кэккэ көрүҥ уустук тэхиниичэскэй табаардарга (ол иһигэр, смартфоҥҥа) мантан инньэ хайаан да Арассыыйа Сыһыарыытын маҕаһыыннарын (Российский магазин приложений) хачайдаан баран, атыылыыр буолуохтара.

Бу сонун киллэрии Арассыыйаны утары биллэриллибит сааҥсыйалартан сэдиптээн бэлэмнэммитин сэрэйэргит чахчы. Бу иннинэ сорох омук платформалара Арассыыйа туһанааччыларыгар бэйэлэрин сыһыарыыларын хачайдыырга кэккэ хааччахтары олохтообуттара. Ол кыһалҕаны маннык быһаарбыттар.

Силии дуонардарын кэлим реестрэ олохтонор

Арассыыйаҕа Силии (костный мозг) дуонардарын биир кэлим реестрэ баар буолуоҕа. Ону тэҥэ бэйэ көҥүл өттүнэн трансплантацияҕа сөбүлэҥ биэрэр дуонардарга мэдиссиинэ чинчийиитин ыытар, кинилэри эмтиир уонна доруобуйаларын туругун чөлүгэр түһэрэр буолуохтара.

Бу иннинэ клиникалар дуо­нар­дары көрдөөн, дойду үр­дүнэн тарҕаммыт элбэх регистрдары кытта сибээстэһэ, ыйыталаһа сатыырга хаарыан кэми, сыраны барыыллара. Кэлим реестр киириитэ ону судургутутуо. Бу туһунан Госдуума спикерэ Вячеслав Володин тоһоҕолоон бэлиэтиир.

Инбэлиит бырааба

*Доруобуйаларын туругунан хааччахтаах оскуолаҕа уонна орто анал идэҕэ үөрэнэр, ол эрээри ол тэрилтэҕэ олорбот да инбэлиит оҕолор күҥҥэ иккитэ босхо аһылыгынан хааччыллаллара сокуонунан мэктиэлэнэр буолла.

* Аны, I, II уонна III курууппалаах инбэлииттэр иккис орто уонна үрдүк үөрэхтэригэр да буор босхо үөрэнэр кыахтаныахтара.

Учуутал “бурҕалдьыта” чэпчиир

Ханна да тиий, барыта отчуот айдаана. Мантан, бэл, учууталлар маппатахтара. Туох кистэлэй, ол – оҕону үөрэтии хаачыстыбатыгар охсубат этэ диир кыах суох. Онон, сокуо­ну оҥорооччулар булгуччу отчуоттанар докумуоннары аҕыйатан биэрбиттэр. Арассыыйа Үөрэҕин министиэристибэтэ (Минпросвещения) ол ханнык докумуоннар буолалларын чопчу испииһэгин бэлэмнээбит. Оскуолалар онтон сирдэтэн оҥостуохтаахтар.

Экология ыстарааба – экология туһатыгар

Быйылгыттан экологияны киртитии, экологияны алдьатыы иһин төлөнүүттэн киирэр ыстараап үбэ эрэгийиэннэр бүддьүөттэригэр чопчу тулалыыр эйгэҕэ мунньуллубут буортуну суох оҥорууга туһаайыллан, тус сыаллаах туттуллар буолуоҕа.

Эрэкэлээмэ кытаатар

Туох баар таргеттаах, эрэ­кэлээмэ ис хоһоонноох тиэкис, медиа-эрэкэлээмэ барыта “эрэкэлээмэ” диэн суруктаах эрэ тахсыахтааҕа ирдэниэ. Ырыынак кыттыылаахтара эрэ­кэлээмэ хампаанньатын туһу­нан сибидиэнньэни ону учуоттуур анал кэлим тиһиккэ ыытар эбэһээтэлистибэлэнэллэр. Ол иһигэр, эрэкэлээмэ ананар аудиториятын параметрын эмиэ булгуччу ыйыахтаахтар.

Өскөтүн тус дойду киһитэ (иностранное лицо) Арассыыйа сиригэр-уотугар интэриниэтинэн үлэлиир уонна эрэкэлээмэ туһунан иһитиннэриини биэрбэт түбэлтэтигэр, киниэхэ анал миэрэ соҥнонуон сөбүн сэрэппиттэр.

Элэктэриэн путёвка кэлим иһитиннэрэр тиһигэ

Туризм эпэрээтэрдэрэ турист путёвкатын дуогабарыгар киирэр сибидиэнньэлэри Элэктириэн путёвка кэлим иһи­тиннэрэр тиһигэр киллэрэллэрэ ирдэнэр буолла. Ол түмүгэр туристар ол тиһиккэ киирэн, путёвка, сынньалаҥ туһунан толору иһитиннэриини билсэр, быһаарынар кыахтаныахтара. Ол иһигэр бэйэ быраабын кө­мүс­кэлигэр сыһыаннааҕы булан, туһаналларыгар көмө­лөһүө.

Аренда дуогабарын тохтотуу

Балаҕан ыйын 13 күнүттэн саҕалаан, өскөтүн атыы-тутуу уонна уопсай ас (общепит) эйгэтигэр үлэлэһэр, онно анаан, тутууну арендаҕа ылан туһана сылдьыбыт, билигин доҕордуу сыһыана суохха киирсэр судаарыстыбаны кытта ситимнээх тас дойду бэрэстэбиитэлин хонтуруолугар сылдьар арендатор уларсык баайы-дуолу туһаныы ирдэбилин толорбот уонна аренда ыйдааҕы орто төлөбүрүн төлөспөт түгэнигэр, уларсыкка (арендаҕа) биэрээччи анараа өрүттэн тутулуга суох аренда дуогабарыттан аккаастанар бырааптанар.

Маннык анал быраабыла, дуогабар усулуобуйатынан аренда төлөбүрэ арыандалаһааччы хаһаайыстыбаннай үлэтиттэн тутулуктаах уонна ол баайы-дуолу туһаммат буолбут эбэтэр туһанарын тохтоппут түгэнигэр дьайар. Бу эбии киллэрии, сэрэйбиккит курдук, үлэлэрин Арассыыйаҕа тохтоппут омук тэрилтэлэригэр тутуу уларсыбыттарга сыһыаннаах.