Глобализация ааҥнаабыт, сүрүн сыаннастар кыраныыссалара суураллан-сайҕанан эрэр кэмигэр олоробут. Онон сорох дьон “патриотизм диэн өйдөбүл эргэрдэ, ону акаары эрэ дьон итэҕэйэр” диэн аһаҕастык этэллэр. Холобур, бу ыйытыкпын биэрбиппэр, биир сааһырбыт киһи кыбдьырынан эрэ кэбистэ, “таҥнарыахсыттар кими “патриот” дииллэрэ миэхэ наадата суох!” диэн. Онон, бу тыл ис хоһооно тугуй-хайдаҕый? Кими патриот диэххэ сөбүй?
Судургута суох тиэмэ
Егор Михайлов, ИДьМ бэтэрээнэ, полковник:
– “Патриотизм” диэн, эн санааҕар, тугуй?
– Дьиҥинэн, эппиэтэ судургу буолуо дии саныыгын да, быһаарарга уустук эбит. Ордук билигин. Оттон суолтата, дьиҥинэн, дириҥ уонна киэҥ буоллаҕа. Дьон үксэ билигин “патриот”, “патриотизм” диэн өйдөбүллэри байыаннай тиэмэҕэ чугаhатан эрэ өйдүүр. Мин итини “сыыhа” дии саныыбын. Ити гректии “аҕа дойду” диэнтэн үөскээбит тыл. Онон, “төрөөбүт дойдуга дьиҥнээх уонна күүстээх таптал” диэн өйдөбүллээх. Оттон ханнык баҕарар киhиэхэ төрөөбүт дойдута төрөөбүт алаһа дьиэтиттэн, алааhыттан, нэhилиэгиттэн саҕаланар буоллаҕа. Үөрэммит оскуолата, ытыктыыр учууталлара, оонньообут тэлгэһэтэ, бастакы таптала, оҕо сааhын дьоллоох түгэннэрэ ааспыт сирэ киһиэхэ сүрэҕэр-быарыгар үйэтин тухары олорсо сылдьар. Оттон ким эрэ улууhун дуу, өрөспүүбүлүкэтин дуу чиэһин араас күрэхтэhиилэргэ, куонкурустарга көмүскүүрэ эмиэ дойдутугар тапталын күүһүгэр олоҕурара буолуо.
Дьиҥ патриоттуу санаалаах, төрөөбүт дойдутугар бэриниилээх киhи, өстөөх саба түстэҕинэ, олоҕун да толук ууран туран көмүскүүргэ бэлэм. Ол эрээри, “патриотизм” диэн өйдөбүл булгуччу байыаннай тиэмэҕэ эрэ буолбакка, олох араас эйгэтигэр барытыгар сыhыаннаах. Холобур, учууталлар оҕолору уопсастыбаҕа, норуоттарыгар туhалаах дьон буолалларыгар үөрэтэллэрэ, эмчиттэр бэйэлэрин харыстаммакка араас ыарыыны эмтииллэрэ, учуонайдар сүҥкэн арыйыылары оҥороллоро, тыа хаhаайыстыбатын үлэhиттэрэ аһы-үөлү дэлэтэр туһугар түүннэри-күннэри үлэлииллэрэ, “дойдубут сайыннын” диэн санааттан оҥоhуллар буоллаҕына, бу эмиэ патриотизм буолбакка тугуй?
– Урукку (сэбиэскэй кэмнээҕи) уонна билиҥҥи патриотизм атын-атын өйдөбүллэр дуо? Уопсайынан, патриотизмы идеологиянан салайыахха сөп дуу?
– Патриотизм уопсай тирэх өйдөбүлэ аан дойду бары норуотугар, судаарыстыбатыгар биир буоллаҕа. Ол гынан баран, судаарыстыбалар бэлитиичэскэй тутуллара атын-атын, идеологиялара, олорон кэлбит устуоруйалара да, өйдөрө-санаалара эмиэ уратылаах, онон патриотизм да атын-атын өйдөбүллээх буолуон сөп. Арассыыйа устуоруйатын да ылан көрдөххө, Өктөөп өрөбөлүүссүйэтин кэнниттэн биэрбит бирисээгэлэрин толорон дойдуларын, ыраахтааҕыны, баар тутулу көмүскээбит үрүҥ эписиэрдэри, саллааттары “контра недобитая” диэбиттэрэ дии... Оттон, дьиҥинэн, онтуларыҥ эмиэ Ийэ дойдуларын туһугар, кини сайдыытын туһугар кииристэхтэрэ дии. Арыый атын суолунан да буоллар.
– Оттон, холобур, кэккэ төрүөтүнэн дойдуларыттан ыраах тэлэһийэ сылдьар, төрөөбүт төрүт буордарын ахтар-саныыр эрэ кыахтаммыт көннөрү дьону “патриоттар” диэххэ сөп дуо?
– Кинилэр дойдуларын туһунан үтүө өйдөбүлү илдьэ сылдьар, ону бэйэлэрин эргимтэлэригэр тарҕатар буоллахтарына – сөп бөҕө буоллаҕа. Ити – мин санаам.
Сиэри сүрүннээһин
Анатолий Слепцов, Ростов байыаннай госпиталыгар үлэлии сылдьар хирург, суруйааччы:
– Патриотизм диэн өйдөбүл хара үөскүөҕүттэн ыла күн бүгүнүгэр диэри хаста-сүүстэ уларыйан кэллэ. Араас “ураа-патриотизмҥа” кубулуйуор диэри. Онон “урукку (түҥ былыргы) уонна аныгы патриотизм атын-атын таһымҥа тураллар” диэххэ сөп.
“Сэбиэскэй кэмнээҕи уонна билиҥҥи патриотизм атын атыттар” дии саныыбын. Сэбиэскэй кэмҥэ бары биир халыыпка иитиллэн кэлбиппит. Онно патриотизм, мин саныахпар, киһини тургутан көрүү курдук этэ. “Эн иитииҥ уопсай халыыпка төһө сөп түбэһэрий?” – диэн курдук.
Билигин оннук буолбатах. Тус бэйэм “норуоппутугар патриотизм диэн букатын суох буолла” дии саныырым. “Олигархтар баайдарын-дуолларын көмүскээри, ама, ким сэриигэ барыай?” – диирим. Ону баара, Аҕа, Ийэ дойду диэн ытык өйдөбүл үгүс дьоҥҥо этигэр-хааныгар бигэтик иҥэн сылдьар эбит.
Холобур, бу Ростов куорат байыаннай госпиталыгар бааһырбыттары эмтии сылдьан көрөбүн: Москуба куорат "ЦУМ" маҕаһыынын менеджерэ (үлэтин "центр унижения малоимущих" диэн күлэн ааттыыр) бэйэтин баҕа өттүнэн СВОҕа кэлэ сылдьар эбит. Санкт-Петербург оптуобуһун суоппара эмиэ оннук кэлбит. “Суоппардар наадалар диэбиттэрэ, ол иһин барбытым”, – диир. Плиточник идэлээх киһи эмиэ баҕа өттүнэн сылдьар, онтун “дьоҥҥо көмөлөһөөрү” диир.
Кистэлэҥ буолбатах, госпиталга бэйэлэрин соруйан эчэтиммит, буолар-буолбат ыарыыны була сатыы-сатыы сымыйанан эмтэнэ кэлбит дьон эмиэ бааллар. Ол эрээри, кинилэри “патриотизмҥыт суох” диэн буруйдуур кыаҕыҥ суох. Кинилэр эмиэ сылаас дьиэлэригэр дьыбааҥҥа тиэрэ түһэн сыппакка, үгүстэрэ бэйэлэрин баҕаларынан, манна кэлэ сылдьар дьон буоллахтара. Хорсун эр санаа, куттал диэн атын-атын өйдөбүллэр буоллахтара.
Манна алтыһар дьонум сүрүн санаалара: “Дойдубутун көмүскүүбүт, биһиги иннибитигэр ол эрэ сорук турар! Оттон ким дьону албыннаан байан олигарх буолбутун, ким таҥнарыахсытын – кэлин аахсыахпыт, кэмэ кэллэҕинэ”, – диэн. Мобилизацияттан кыраныысса таһыгар куоппут дьону сүөргүлүүртэн эмиэ тардынабын. Баҕар, кинилэр ортолоругар кимнээҕэр да улуу патриоттар бааллара буолуо.
Онон, патриотизм диэн хорсун быһыыга сатаан тэҥнэммэт, дойду туһугар хайаан да ууга-уокка түһүү диэн буолбат, киилэнэн-миэтэрэнэн кээмэйдэммэт өйдөбүл диэххэ сөп. Сиэри сүрүннээһин диэм этэ. Тус бэйэҕэ. Хайа табылларынан.
Савва МИХАЙЛОВ, СВО кыттыылааҕа, РФКП чилиэнэ, Дьокуускай к. горкомун салайааччыта:
– Патриотизм диэн тылы билигин күлүү-элэк гынан туттар курдук буоллулар. Ити либэрээллэр дьайыылара, кинилэр бэлиитикэлэрин содула.
Дьиҥинэн дойдуга таптал, бэриниилээх буолуу диэн саамай үрдүк өйдөбүллээх тыллар буоллаҕа.
Манна сылдьар уолаттары сорох-сорох гражданкаҕа олорор уонна либэрээллии көрүүлээх блогердар “харчы туһуттан сэриилэһэ сылдьаллар” дииллэр. Саха сиригэр вахтаҕа мантан элбэҕи ылаҕын ээ. Баҕарбыттара буоллар, уолаттар онно барбакка, тоҕо бу уоттаах сэрии толоонугар, өлөр өлүү манаан турар сиригэр кэлиэ этилэрий? Ити сыыһа өйдөбүлү төрдүттэн сотуохха наада. Манна сылдьар саха уолаттара бука бары дойдуну көмүскүүр санаалаах кэлбиттэрин мин олох саарбахтаабаппын. Кинилэр бары да “биһиги оҕолорбут хаһан да сэриини көрбөтүннэр” дииллэр. Ол эрэ иһин, фашистары дьаһайыахха диэн санаалаахтар.
Оттон ити күрээбит дьон туһунан дьиҥинэн, туох да диэхпин баҕарбат этим эрээри, “Кыымҥа” этиниэх санаам кэллэ. Биллэн турар, мөлтөх, куттас дьон диэн мэлдьи баар – ону хайыыр да кыах суох. Ол эрээри, дойду ыарахан кэмигэр куоппут уонна эбиитин биһигини тас дойдуларга олорон эрэ үөҕэ олорооччулары хаһан да өйдүөм суоҕа. Баҕар, өһүргэниэхтэрэ да буоллар, баары этэбин... Барыгытын кэлэн иһэр Аҕа дойдуну көмүскээччилэр күннэринэн!
Патриот: тас хах уонна ис киэп
Алтан Түһүнэй, устуоруйа түмэлин үлэһитэ:
– “Патриотизм” диэн, мин санаабар, төрөөбүт дойдуга үчүгэйи баҕарыы, киниэхэ туһаны аҕалыы. “Патриот” диэн ханна баҕарар, үөдэн түгэҕэр да олорор эрээри төрөөбүт төрүт дойдутугар төһө күүһэ-кыаҕа баарынан көмөлөһө сатыыр дьону этиэххэ сөп.
Билигин сорох дьон “патриотизм” диэтэххэ бырааһынньыкка тахсан параадтаан ньиргитиини, “ураа!” хаһыылаах былаахтаах хаамыыны, төрүт таҥаһы таҥныыны эрэ өйдүүллэр. Оттон ол – хах, тас көстүү эрэ. Патриотизм диэн, тас өттө хайдах да буоллун, оттон ис хоһооно биир: төрөөбүт дойдуга туох эрэ туһалааҕы оҥоруу. Харчы туһугар буолбакка. Киһи дьиҥнээх дуу, сымыйа дуу патриот буолара онно көстөр.
Патриотизм “урукку” уонна “билиҥҥи” диэҥҥэ арахсыбат, урут да, билигин да халбаҥнаабат өйдөбүллээх. Идеологияны уонна патриотизмы булкуйар сатаммат.
Ыалдьыбыт ийэҕэ таптал
Н.Григорьев, урбаанньыт:
– “Эн патриоккун дуо?” диэн ыйыттахтарына – тугу хоруйдуохпун билбэппин, мунабын. Тоҕо диэтэххэ, мин ... чэ, туох кистэлэ кэлиэй, бүгүн буола турарга үгүһү өйдөөбөппүн, дойдубут салалтата ыытар бэлиитикэтигэр сөбүлээбэтим элбэх. Ол эрээри, мин дойдум ол кимнээх эрэ ыытар үчүгэй–куһаҕан бэлиитикэлэриттэн сылтаан төрөөбүт дойдум буолан бүппэт буоллаҕа. Ол дойдум, баҕар, төһө да хаалынньаҥ, баҕар, сайдыыта суох буоллун.
Урут биһиги бары дойдубут улуу сэриигэ кыайбытынан, космоска бастакынан көппүтүнэн, модун кыахтааҕынан-күүстээҕинэн, үчүгэй ситиһиилэринэн киэн туттарбыт. Оннук кыахтаах-күүстээх дойдунан, биллэн турар, киэн туттарга чэпчэки буоллаҕа. Оттон билигин сэнэммитин, тэпсиллибитин, ыалдьыбытын, бары үөҕэр буолбуттарын, бырахпыттарын кэннэ, хайдах киниттэн киэр эргийиэххиний? Син биир төрөппүт ийэҥ ыалдьыбытын кэннэ быраҕан барыы буолбатах дуо? Онон, мин төһө да тугу да улаханы туһалаабатаҕым, тугу да оҥорботоҕум иһин, ис санаабар, баҕар, патриот буолуом. Ол туһунан ыһа-тоҕо кэпсэммэппин да буоллар.
Уопсайынан, туох барыта чуумпуну сөбүлүүр. Онон дьиҥ патриот дьон, баар да буоллахтарына, ол туһунан санаабаттара уонна ахтыбаттара чахчы. Оннук дьон көрүнньүгү, күүгээни-айдааны сөбүлээбэттэр. Ол да буоллар, кинилэр бэйэлэригэр сыһыаннаах, туһааннаах дьыалаларын саҥата-иҥэтэ суох уонна үчүгэйдик оҥоро сылдьаллар. Дойдулара сайдарын-үүнэрин, дьон-сэргэ олоҕун уйгута тупсарын туһугар. Кинилэр ханнык да абстрактнай өйдөбүлгэ буолбакка, субу манна аттыларыгар баар дьоҥҥо көмөлөһөллөр. Ол баар – дьиҥ дьыала! Оттон “көрүнньүктэн, уруй-айхал хаһыыттан туох да туһа суох” дииллэрин... Буолуо, мин онно кими да буруйдуу санаабаппын. Биһиги олохпут көрүнньүккэ кубулуйбута ыраатта. Оттон тас да көрүҥү ис хоһоонун табан, толкуйдаан, суолталаан биэрдэххэ, үчүгэй буолбатах дуо...
Барытын аҥаар кырыытыттан кэлтэйдии буруйдууртан дуу, хооһурҕатартан дуу, уопсайынан, туттунар наада. “Эн патриоккун дуу, суох дуу?” диэн ыйытартан эмиэ.
Виталий Николаев, биэнсийэлээх, тыа сирин олохтооҕо:
– Билигин мин нэһилиэгим устуоруйатыгар сыһыаннаах докумуоннары хомуйан кинигэ бэлэмнии сылдьабын. Ол үлэбэр көрөрбүнэн, урут да, билигин да “патриоттар” диэн дойдуларын туһугар өлөллөрүн да кэрэйбэккэ сэриилэспит, тыыннарын биэрбит дьону, дойдулара чэчирии сайдарын туһугар доруобуйаларын харыстаабакка ыарахан үлэҕэ сылдьыбыт дьону этэллэр.
– Билигин оннук дьон баар дуо? “Урукку”, “хойукку патриоттар” диэннэр уратылаахтар дуо?
– Баар буолумуна? Оннук дьон СВОҕа баран кытта сылдьаллар буолбатах дуо?
Урукку, хойукку патриоттар диэннэр суохтар. Киһиэхэ төрөөбүт дойдута биирин тэҥэ, патриотизм өйдөбүлэ эмиэ биир. Холобур, гражданскай сэрии саҕана киирсибит үрүҥнэр патриот буолбатах үһүлэр дуо? Аны, сэбиэскэй тутул саҕана дьон бары Ленин, Сталин эрэ туһугар олохторун толук уурбатахтара буолуо, бука. Дьон үксэ дойдуларын туһугар охсустахтара.
Билигин ити өйдөбүл күлүү-элэк гыныллар курдук буолла. Биһиги ыччаппытын патриоттуу тыыҥҥа туһаайбатах буруйдаахпыт. Ким да бу Орто дойдуга бэлэм патриот буолан төрөөбөт. Патриоттары иитиэххэ наада. Дьэ билигин кэлэн өйдөнө сатыыбыт. Патриотизм аныгы дьон өйүгэр-санаатыгар тиийэрин, киирэрин курдук үлэ барыахтаах.
Билигин биһиэхэ бастакы бассабыыктар курдук чиэһинэй дьон тахсаллара буоллар... Билиҥҥи курдук, “кормушка” аттыгар сылдьааччылар буолбакка.
Бэйэ кэр.
