Биһиги бүгүн АЛРОСА хампаанньаҕа дьиэ кэргэнинэн, удьуордаан үлэ үтүө үгэскэ кубулуйуутун кэрэһилиир өссө биир ыал историятын билиһиннэриэхпит. Маннык биир эйгэҕэ үлэ идэҕэ сыстар, үөрүйэхтэнии уонна сатабыл үөскүүр кэмин, үлэһит сайдарын тэтимирдэр. Ону тэҥэ оҕо эрдэхтэн истэ, билэ, убаастыы үөрэммит хампаанньаҥ сайдарыгар тус кылааты киллэрэрэ баҕаны күүһүрдэн биэрэр.
Билигин Саха сиринээҕи алмаас хампаанньатын хас онус үлэһитэ тустаах тэрилтэҕэ үлэлээбитэ хайыы үйэ 25 сылтан тахсыбыт. Оттон тэрилтэ үлэһитин 40 бырыһыана уон сылтан уһун кэм үлэлээбитэ элбэҕи этэр. Өрөспүүбүлүкэ үлэнэн хааччыйар бөдөҥ хампаанньата үлэһиттэрин дьулуурун үрдүктүк сыаналыыр, кинилэри бары өттүттэн өйүүргэ дьулуһар.
“Биһиэхэ үйэ аҥаарыттан уһун кэм үлэлээбиттэр уонна бүтүн династиянан үлэлээччилэр бааллар. Уопсайынан да, атын бырамыысыланнас тэрилтэлэригэр тэҥнээн эттэххэ, АЛРОСА-ҕа каадыр кэлиитэ-барыыта лаппа аҕыйах. Бу – хампаанньа бигэ, бөҕөх туруктааҕын туоһута. Биһиэхэ хайа оҥорон таһаарыыта атыттартан бэлиэ уратылаах, ол быһыытынан хайа идэлээхтэригэр наадыйыы хаһан баҕарар улахан буолар”, – диэн АЛРОСА каадыры салайар сулууспатын начаалынньыга Алина Пацианская быһаарар.
АЛРОСА хампаанньаҕа 100-тэн тахса сыл
Сунтаар сэлиэнньэтиттэн төрүттээх Александра уонна Константин Прокопьевтар АЛРОСА-ҕа үлэлээбит, үлэлиир сыллара холбоон аахтахха, 104 сыл буолбут удьуор үлэһит дьиэ кэргэни төрүттээбит ытыктанар дьон. Күн бүгүн Прокопьевтартан АЛРОСА-ҕа үс киһи үлэлии сылдьар. Буолан баран, этэргэ дылы, бары тутуспутунан Удачнай куорат 12-с №-дээх баабырыкатыгар бааллар.
Константин уонна Александра Прокопьевтар
Александра Николаевна маннык үлэни эдэр эрдэҕиттэн ыралаабытын бэлиэтиир. Ол курдук, АЛРОСА-ҕа бэлиэр 42-с сылын үлэлии сылдьар. Үлэтин олус таптыыр. “1981 сыллаахха бу 12-с баабырыкаҕа үлэбин аан бастаан флотатор идэтиттэн саҕалаабытым. Ол иннинэ Мииринэй 14 №-дээх ПТУ-тугар үөрэммитим. Бу училищеҕа үөрэххэ ылыы туһунан биллэриини хаһыакка булан аахпыппын өйдүүбүн. Кэтэмэҕэйдии барбакка, тута туттарсан көрөргө быһаарыммытым. “Киэҥ хайысхалаах байытааччы” (“Обогатитель широкого профиля”) диэн хайысханы ордук сэргээн, онно барбытым. Олус интэриэһинэй идэ буолан, чуо маннык үлэни букатын эдэр эрдэхпиттэн баҕарар этим. Ол ыра санаабар сыыстарбатахпын, оҥорон таһаарыыга олохтоохтук сыстан, үлэм миэхэ сөбүлүүр дьарыгым буолбута”, – диир кини.
Училище кэнниттэн ахсыа буолан ананан, Удачнайга кэлбиттэр. Кинилэр ортолоругар кэлин Александра тапталлаах кэргэнэ, үлэһит дьиэ кэргэн аҕа баһылыга буолбут Константин Прокопьев баар эбит. Интэриэһинэйэ, балачча кэм буолан баран, кыыстара Елена, төрөппүттэрин үүт-маас дьылҕатын хатылаан, кэргэнэ буолуохтаах киһитин 12-с баабырыкаҕа көрсүбүт.
Ити тиийбит оҕолортон үгүстэр тыҥааһыннаах үлэни тулуйумуна, ким эрэ икки симиэнэ үлэлээт, ким эрэ икки-үс ый буолан баран, уурайан барбыттар. Оттон Александра кэргэнэ Константинныын салгыы үлэлии хаалбыттар. Константин Афанасьевич үйэ чиэппэрэ, о.э. 25 сыл устата, носуостуур установка массыньыыһынан, өрөмүөн оҥорор силиэсэринэн уонна худуоһунньук-оформителинэн үлэлээбит.
“Бастакы кыбартыырабытын 1985 сыллаахха ылбыппыт, ол сыл уолбут Илья төрөөбүтэ, – Александра Николаевна кэпсиир. – Үлэбитигэр тус-туһунан симиэнэҕэ сылдьарбыт, оҕолорбут иккилии чаас кэриҥэ бэйэлэрэ эрэ хаалаллара, ол эрээри санаабытын түһэрбэт этибит. Үлэбитин сөбүлүүрбүт, үлэбит өттүттэн өрүү да өйөбүл баара”.
Прокопьевтар икки улахан оҕолоро улааталларын саҕана, анаабыт курдук, Удачнайга Мииринэйдээҕи ГПТУ салаата аһыллар. Төрөппүттэр үөрүүнү кытта оҕолоругар онно киирэргэ, идэ ылан баран, үлэлии-үлэлии, салгыы кэтэхтэн үөрэнэргэ сүбэлииллэр. Инньэ гынан, уолаттар Александр уонна Илья элиэктирик идэтин ылбыттар, оттон кыыстара – байытааччы (сөҥөрдөөччү, обогатитель) киэнин. Кинилэр бары үөрэхтэрин кэнниттэн Удачнайдааҕы ХБК-ҕа киирбиттэр.
Александра Николаевна бу сыллар тухары толору баһылаабыт, сөбүлүүр үлэтин туһунан бүтүн лиэксийэни да ааҕыахпын сөп диир. Билигин кини доводка учаастагар сепараторщиктыыр.
Александра Николаевна сиэннэрин кытта
“Байытыы (обогащение) хаамыыта-дьайыыта (процесс) айылҕа чопчу ханнык матырыйаалын сөҥөрдөртөн тутулуктаах. Алмааһы кимберлиттээх уруудаттан арааран ылыллар. Байытыы (сөҥөрдүү) хайдах барара ити күндү минерал физико-тэхиниичэскэй уратытыттан тирэхтэнэр: олус кытаанах миньэрээл, рентгенолюминесцентнай уотунан сырдаттахха, сырдыыр, убаҕаска суураллыбат (бу маннык уратылааҕын иһин флотация ньымата туттуллара). Ити олус интэриэһинэй. Бэйэм 23 сыл флотаторынан үлэлээбитим. Билиҥҥи үлэбэр, туох хайа иннинэ тэриллэр тутулларын, хайдах үлэлииллэрин, ону хайдах үлэлэтэри билии суолталаах”, – диир кини.
Оттон, дьэ, ити үлэҕэ биир бастакынан ханнык хаачыстыба үлэһиттэн ирдэнэрий диэн ыйытыыга эттэ: “Бастатан туран, байытыы саҥа схематын үөрэтэр, баһылыыр интэриэс. Дьиссипилиинэ хайаан да баар буолуохтаах уонна ис сүрэхтэн кыһаллан үлэлиир дьүккүөр наада, ымпыгар-чымпыгар тиийэ толоруохтааххын”.
Кырдьыга да, Александра Николаевна атыттарга – үтүө холобур, сүбэһит. Кини 2012 сыллаахха идэтигэр бастыҥ ааты ылбыта. Дьаһалтаттан, Идэлээх сойууһуттан элбэх Махтал суруктаах, эдэр үлэһиттэргэ баай уопутун ис сүрэҕиттэн кыһамньылаахтык үллэстэр. Ону таһынан “Идиэйэ баабырыката” диэн, үлэһиттэр оҥорон таһаарыыга сонун этиилэри, рационализатордыы арыйыылары хомуйар хампаанньа бырайыагын чилиэнэ.
Уоллара Александр АЛРОСА 12-с №-дээх баабырыкатыгар электро-силиэсэрдээбитэ. Билигин “Ростелеком” Өлөөннөөҕү салаатын начаалынньыга. Тустаах улууска оптоволокно интэриниэтин тардыбыта. Иккис уол – Илья, Удачнайга электриктиир.
Уоллара Александр кэргэнин кытта
Кыыстара Елена Константиновна, ийэтин аттыгар, эмиэ 12-с баабырыкаҕа, сепараторщиктыыр. Арай үлэлиир симиэнэтэ атын. Кини ийэтин суолунан оскуола кэнниттэн Удачнай 28-с №-дээх ПТУ-тугар киирэн, идэ ылан, үлэтин эмиэ флотатортан саҕалаабыт. Эмиэ ийэтин курдук, үлэтигэр бастыҥ. 2018 сыллаахха АЛРОСА идэҕэ маастарыстыба куонкуруһугар уонна рационализатордыы этиилээхтэр күрэхтэригэр ситиһиилээхтик кыттыбыта. 2022 сылтан симиэнэ маастарын эбээһинэһин толорор.
Кыыстара Елена дьиэ кэргэнин кытта
Елена Константиновна: “АЛРОСА-ҕа үлэ сарсыҥҥы күҥҥэ эрэлээх оҥорор, эрдэттэн былааннанар кыаҕы биэрэр”, – диир. “Ыччаты туруктаах олоҕу, социальнай өттүнэн кэскиллээх буолууну сэргиир. Иллэҥ кэмҥэ сылдьыахха, аралдьыйыахха, успуордунан дьарыктаныахха диэтэххэ, сөптөөх сир барыта баар – муустаах арыана, бассыайын”, – диэн санаатын үллэстэр.
Манна, бу 12-с баабырыкаҕа, Елена кэргэнин, аармыйа кэнниттэн АЛРОСА-ҕа үлэҕэ киирбит Евгений Плотниковы көрсүбүт. Оттон Евгенийгэ алмаас хампаанньатыгар киир диэн, аҕата Геннадий Михайлович сүбэлээбит. Уоллаах аҕа иккиэн үрдүк кылаастаах электро-сыбаарсыктар. Евгений – оҥорон таһаарыы инники күөҥҥэ сылдьааччыта уонна идэтигэр бастыҥ. Колледж устудьуоннара быраактыкаланалларыгар настаабынньыктаан, бэйэтин маастарыстыбатын үллэстэр. Хайа байытар кэмбинээт, УХБК дириэктэрдэрин уонна Идэлээх сойууһун бочуотунай кырааматата, Махтал суруга киниэхэ элбэх.
Оттон аҕата, Геннадий Михайлович Плотников, билигин Удачнайга, бочуоттаах сынньалаҥҥа олорор. Кини Удачнайдааҕы анал өрөмүөннүүр-тутар управлениеҕа (билигин өрөмүөннүүр анал сыах диэн ааттанар) электрогазосварщигынан үлэлээбитэ.
Плотниковтар икки кыыстара туох идэни талалларын билиҥҥитэ чопчу быһаарына иликтэр. Ол эрээри ийэлэрэ Елена кыргыттарбыт биһигини солбуйар дьон буолан тахсыахтара диэн эрэмньи санаалаах. Оҕолор бэлиэр билигин бары холбоон 100-тэн тахса сыл АЛРОСА-ҕа үлэлээбит төрөппүттэрин уонна эһэлээх-эбэлэрин туйаҕын хатаран, алмаас салаатын талар түгэннэригэр Прокопьевтар-Плотниковтар династияларын чиэстээхтик салҕыахтара, кэҥэтиэхтэрэ турдаҕа.
АЛРОСА киэн туттуута
Ыаллар династиялара – хампаанньа бигэ тирэҕэ, утумнааһын уонна иннин диэки сайдыы чиҥ бэлиэтэ буолар. Хампаанньа үлэһиттэрин, ону тэҥэ кинилэр оҕолорун кытта, араас өттүттэн күүскэ өйүүр буолан, АЛРОСА үлэһиттэрэ сарсыҥҥы күннэригэр эрэллээхтэр.
АЛРОСА үлэһиттэрин социальнай бакыата – Арассыыйа үрдүнэн биир бастыҥҥа киирсэр. Бу манна араас эгэлгэ чэпчэтии, кэмпэнсээссийэ киирэр. Ол иһигэр баҕа өттүнэн мэдиссиинэ страховката, уоппуска кэмигэр айан төлөбүрэ, босхо аһылык, фитнес, хотугу надбавка, ипэтиэкэ бырыһыаныгар көрүллэр кэмпэнсээссийэ уо.д.а. баар. Тэрилтэ Идэлээх сойууһун кытта үлэһит быраабын уонна интэриэһин көмүскүүр үстүү сыл болдьохтоох кэлэктиибинэй дуогабара тустаах кэмигэр саҥардыллан иһэр. Аҥаардас былырыын бу дуогабары олоххо киллэриигэ хампаанньа 7 млрд солк. тахса үбү анаабыта. Оттон бу үп аҥаара сокуонунан көрүллүбүт чэпчэтиини уонна кэмпэнсээссийэни тас өттүнэн оҥоһулларын санатар тоҕоостоох.
“Биһиги үлэһиттэрбитинэн киэн туттабыт, кинилэр алмаас хостуур бырамыысыланнаска киллэрбит кылааттарын үрдүктүк сыаналыыбыт. Хампаанньа бэтэрээннэри эрэ өйөөбөт, тэрилтэ каадырын кыаҕын улаатыннарар, күүһүрдэр туһугар, саҥа үлэһиттэри, эдэр исписэлиистэри сэҥээрдэр гына, бэтэрээннэрбит курдук уһуннук үлэлииргэ баҕаралларыгар эрэнэн туран, үлэһиттэри көҕүлүүр араас суол ньымалары олоххо киллэрэр, – диэн АЛРОСА генеральнай дириэктэрин солбуйааччы Ольга Макарова бэлиэтээн эттэ.
