СӨ Үүнэр көлүөнэ пуондата уонна АЛРОСА өйөбүлүнэн «КиноМАНиЯ» үөрэтэр хабааннаах симиэнэтин чэрчитинэн номнуо үһүс төгүлүн Оҕо кылгас метражтаах киинэтин бэстибээлэ буолла. Саха сирин үөрэнээччилэригэр эмиэ интэриэһинэй айар сорук турбута – бэйэ кылгас метражтаах киинэтин оҥоруу. Иһиттэххэ судургу курдук эрээри, дьиҥэр, оннук буолбатах. Үлэни олус кылгас кэм иһигэр, буолаары буолан, сонно кинематография диэн тугун дьэ үөрэтэн иһэн толорбуттара.
Уон күн иһигэр – идиэйэттэн премьераҕа диэри – өрөспүүбүлүкэ араас улууһуттан 68 үөрэнээччи киинэ ускуустубатын умсулҕаннаах эйгэтигэр кытынна. Профессиональнай тиэхиньикэ, күүстээх көмпүүтэр – биир өттүттэн; устар бөлөхтөр, режиссёр тэрийэр-туруорар былаана – иккис өттүттэн. Барыта улахан киинэ курдук. «КиноМАНиЯ» үөрэтэр симиэнэтин кыттыылаахтара педагогтар, эспиэрдэр салалталарынан 9–10 киһилээх сэттэ хамаандаҕа хайдан, бэйэлэрэ режиссёр, таҥааччы, эпэрээтэр, сценарист уонна актёр идэтигэр холоннулар. Уопсайынан, устууга хамаанда чилиэннэрэ бары кытталлар. Ону таһынан иккис режиссёр, худуоһунньук-туруорааччы, звукорежиссёр уонна гримёр эмиэ буоллулар. Бу идэлэргэ үөрэтэр үһүс симиэнэ кыттыылаахтара аан бастаан холоммуттара. Үөрэнээччилэр маны таһынан реквизитор, декоратор оруолун толорбуттара, өссө афиша дизайныгар бэйэлэринэн дьарыктаммыттара. Аны көннөрү киһи хаһан да истибэтэх идэлэрэ кытта бааллара: фокус-пуллер, бум-эпэрээтэр, гафер, композер диэннэр. Ити барыта – үөрэтэр ыгым бырагыраама иһинэн. Түөрүйэ быраактыканы кытта сибээһэ, синопсис сынаарыйга кубулуйуута, оттон устубут каадырдара киинэ утум-ситим тахсар сюжета.
“Саха сиригэр талааннаах оҕо элбэх”
Бэстибээли тэрийээччи, СӨ Аччыгый академиятын креативнай индустрияҕа настаабынньыга Сергей Захлинюк Калининград уобалаһыгар Талааннаах оҕолору сайыннарар кииҥҥэ научнай-мэтэдьиичэскэй үлэҕэ дириэктэри солбуйааччы этэ. Кини бастаан үөрэтэр симиэнэҕэ онлайн ньыманан кыттыбыта. Ол гынан баран былырыын Саха сиригэр кэлэ сылдьан, “Аччыгый академияҕа үлэҕэ кэл” диэбиттэригэр үөрүүнү кытта сөбүлэспитэ. Оҕолор креативнай индустрияҕа умсугуйаллара олус күүстээҕин тута биһирээбитэ оччо этэ. Эспиэр бэлиэтииринэн, Саха сиригэр талааннаах оҕо элбэх. Сырыы аайы маннык оҕолору дьарыктыырыттан олус астынарын этэр.
“«КиноМАНиЯ» үөрэтэр симиэнэ – айар талааннаах оҕолорго бэртээхэй саҕалааһын. Кинилэри кытта номнуо араас бырайыагы оҥоробут. Кылгас метражтаах киинэни оҥоруу куонкуруһугар “Лучшее игровое кино”диэн номинацияҕа бастаабыт холобурдаахпыт. Бу кылгас метражтаах «Многогранная эпоха» диэн историческай киинэ куонкуруһа «Герои Отечества» диэн ыччат Петербурдааҕы III пуорумугар буолбута. Ити “Платформа” диэн айар бөлөххө түмсүбүт симиэнэ выпускниктара Бороҕон улууһун кулубата Алексей Аржаков (Сэһэн Ардьакыап) туһунан историческай киинэ-дырааманы устубуттара. Бу – киһи төһө саастааҕыттан иҥнибэккэ, кимиэхэ баҕарар, чахчы, наадалааҕын туоһута”, – диир Сергей Захлинюк.
«Свет. Камера. Мотор!»
Бу тыллары үөрэтэр симиэнэ кыттыылаахтара бары билэллэр. Ол эрээри “оҕолор киинэ араас идэтигэр күүстэрин холоммуттара” диир арыый сыыһа буолуо. Бэйэлэрин көрдөрөллөрүгэр бэртээхэй кыах бэрилиннэ. Аныгы ыччат кыһалҕатын арыйарга айар үлэ күөдьүйэригэр. Кинилэргэ ким даҕаны: “Сынаарый бу баар, устубутунан барыҥ”, – диэбэтэҕэ. Олоххо-дьаһахха, чахчы, балачча сыһыаннаах сынаарыйдарын бэйэлэрэ айбыттара. Ону ааһан араас саҥаны-иҥэни хаста эмэ биир сүбэнэн суруйбуттара. Хамаандаҕа сатаан үлэлиэххэ, сонуннук, мындырдык толкуйдуохха наада. Эдэр кинематографистар Наука Аччыгый академиятын профильнай симиэнэтигэр сылдьан итинник араас үөрүйэҕи баһылаабыттара. Симиэнэ кэмигэр киинэ оҥоруу хайдаҕын билэн, холобур, устуу тэрээһинин, хаамыытын көрөн-истэн, кэнэҕэс олохторун киинэни кытта ситимниэхтэрин сөп. Бу өттүгэр оҕолорго ыҥырыылаах ыалдьыттар: режиссёр Любовь Борисова, продюсер Сардана Саввина уонна Саха сирин «Hits prod» биллэр-көстөр блогердара көмөлөспүттэрэ. “Мин худуоһунньук-туруорааччы, реквизитор тугу гыналларын, былаһааккаҕа хайдах үлэлиири, бөлөҕү кытта үлэни, бутафория, декорация диэн тугун кэпсээбитим. Оҕолор ону бэркэ туһаммыттара буолуо, киинэлэригэр туттуохтара диэн эрэнэбин. Биллэн турар, оҕолор айар дьоҕурдаахтар, идиэйэлэрэ толору, онон кинилэри кытары үлэлиир олус интэриэһинэй. Барыларыгар туохтан да чаҕыйбакка, эспэримиэннээн иһиҥ диэн сүбэлиибин. Дьэ, бу – бэйэ сыыһатыттан үөрэнэргэ, холонон көрөргө бэртээхэй түгэн”, – диир үөрэтэр симиэнэ худуоһунньук-туруорааччыта Алексей Ратков (Калининград куорат).
Наҕараада тустаах дьоруойдарын булла
Киинэ бэстибээлигэр үөрэнээччилэр 14 номинацияҕа бастыыр иһин кииристилэр. Холобур, “Бастыҥ киинэ”, “Бастыҥ таҥыы”, “Бастыҥ афиша”, о.д.а. бааллар. Сүрүн идиэйэни, суолталаах санааны 10 мүнүүтэ иһигэр киллэриэххэ наада. Бу – ирдэбил биир эрэ көрүҥэ. Кыттааччылары итинэн сыаналаабыттара. Бэстибээл айар куонкуруһугар оҕолор араас жанрга сэттэ киинэни көрдөрүүгэ таһаарбыттара. Ол түмүгүнэн биллэр-көстөр эспиэрдэр сүбэлэрин ылбыттара. Киинэ бириэмийэтин туттарыы сиэринэн оҕолор, кылгас метражтаах киинэ бэстибээлин финалыгар кыайыылааҕы ааттыахтарын иннинэ, кыһыл доруосканан хаампыттара. Бастыҥ киинэ аатын «Скованные сердца» диэн «PURITY» («Чистота») хамаанда үлэтэ ылла. Манна оҕо саас бастакы тапталыгар туох уустук баара сырдатыллар.
«Кыым» хаһыакка СӨ Үүнэр көлүөнэ тэрээһиннэригэр кыттар оҕолор тустарынан суруйбуппут. Ол оҕолортон биирдэстэрэ Дьокуускай 5-с №-дээх оскуолатын 9 кылааһын үөрэнээччитэ Вячеслав Оптов буолар. Кини 2023, 2024 сс. «Skills Camp» диэн үөрэтэр лааҕырга сылдьан кыттыбыта. Онно «КиноМАНиЯ» бэстибээлгэ киирэр баҕалааҕын кэпсээбитэ.
“Урут Үүнэр көлүөнэ пуондатын тэрээһиннэригэр анимация уонна киинэ эйгэтэ баарын билбитим. “КиноМАНиЯ” бэстибээл өссө актёр талаанын арыйарбар көмөлөспүтэ. Ол иннинэ ханна да уһуллубатаҕым, актёр буолар санаа төрүт да суоҕа. Билигин киинэ ускуустубатын бары салаатын сэргиир буоллум”, – диир Дьокуускай 5-с №-дээх оскуолатын 9-с кылааһын үөрэнээччитэ Вячеслав Оптов. Кини – «Следующая точка» хамаанда актёра («Сквозь страницы» киинэ).
Слава барытыгар сыстаҕас, олус дьоҕурдаах эбит, нейро-интерфейскэ дьарыктанар. Доруобуйаларынан хааччахтаах дьоҥҥо манипулятор оҥорбута олус табыллыбыт. Ити курдук дьаныардаах үлэтин түмүгэр киинэ бэстибээлигэр киирбитэ хайҕаллаах. Киинэ бэстибээлигэр кыттыбытын туһунан Мэҥэ Хаҥалас Майа орто оскуолатын 10-с кылааһын үөрэнээччитэ Максим Эверстов кэпсиир. Кини – “Бастыҥ режиссёр” уонна “Иккис былаан бастыҥ актёра” диэн икки номинация кыайыылааҕа.
“Түүнү быһа таҥааччыны кытта үлэлээбиппит. Онно сылдьан бастыҥ режиссёр буолуом диэн санаабат да этим. Наҕараада туттарбыттарыгар олус уйадыйан, ытамньыйан ылбытым. Олус күндү наҕараада буоллаҕа дии. Хамаандабар табыллыбытым, оҕолорум эмиэ кыахтарын сүүс бырыһыан туһаммыттара. Дьаныарбыт, үлэбитин өссө тупсарбыт киһи диэн дьулуһуубут маннык үрдэлгэ таһаардаҕа”, – диир Максим Эверстов.
Дьокуускай 1-кы №-дээх оскуолатын 8-с кылааһын үөрэнээччитэ Ермолай Урсулян санаатын үллэстэр. Кини – бэстибээлгэ үс номинацияны ылбыт «Number one production» хамаанда кылаабынай актёра. “Маннык симиэнэ тэриллибитэ олус үчүгэй. Киинэни устарбыт таһынан араас тэрээһин, ол иһигэр оонньуу элбэхтик ыытыллыбыта. Медиа-эйгэ биллиилээх дьоно кэлбиттэрэ. Биһиэхэ олус туһалаах сүбэ-ама биэрбиттэрэ, үлэлэрин кэпсээбиттэрэ”, – диир Ермолай Урсулян. Креативнай индустрияҕа уонна чуо звукорежиссураҕа тус уопутун Мииринэй куорат 26-с №-дээх оскуолатын үөрэнээччитэ Лиза Рожина билиһиннэрдэ. Кини – «TYMNYY O5US PROD.» хамаандаҕа звукорежиссёр («Сияй» киинэ).
“Урут тыастаах тэрили сатаабат этим. Арай манна кэлэн үөрэнним. Мантан инньэ звукорежиссёр идэтигэр үөрэммит киһи диэн санаталаатым”, – диир Лиза Рожина.
«КИНОМАРКА.PICTURES» хамаанда чилиэннэрэ «Где все?» диэн киинэҕэ балачча сытыы тиэмэни туруордулар. Ол туһунан Удачнай куорат Л.А. Попугаева аатынан 19-с №-дээх оскуолатын 10-с кылааһын үөрэнээччитэ, хамаанда режиссёра Максим Клюев кэпсээтэ.
“Хамаанда режиссёра этим. Маҥнай синопсис оҥорбуппут. Киинэбит дьоҕус сынаарыйын. Ол кэнниттэн оруолларынан үлэлээбитинэн барбыппыт. Киинэбитигэр буллинг диэн, хомойуох иһин, оскуола аайы тэнийбит кыһалҕаны туруорбуппут. Бу кыһалҕа биһиэхэ хайдах курдук сабыдыаллыырын уонна маны кытта хайдах охсуһуллуохтааҕын көрдөрбүппүт. Биһиэхэ бэртээхэй эспиэрдэр: режиссёрдар, таҥааччылар, ыҥырыылаах настаабынньыктар кэлэн барытын өйдөнөр гына быһаараллар”, – диэн Максим Клюев кэпсээтэ.
Түмүктүүр тэрээһиҥҥэ “Үүнэр көлүөнэ паарката” кэмиэрчэскэйэ суох автономнай тэрилтэ дириэктэрэ Вадим Яковлев эһиил маннык бэстибээл Уһук Илин таһымыгар тахсыа диэн иһитиннэрдэ. Бырайыак СӨ Ил Дарханын граныгар кыайбытын санатабыт. Бу граҥҥа тирэҕирэн 2025 сыл сайыныгар кылгас метражтаах киинэ Уһук Илиннээҕи Оҕо бэстибээлэ тэриллиэҕэ. Онно «КиноМАНиЯ» үөрэтэр симиэнэ урукку сыллардааҕы выпускниктара кыттыахтарын сөп. Вадим Яковлев оҕо айымньытын бырааһынньыга саҥа үктэлгэ тахсарыгар СӨ Үүнэр көлүөнэ пуондата уонна АЛРОСА хампаанньа бигэ өйөбүл буолбутун бэлиэтээтэ.
Номинация кыайыылаахтара:Бастыҥ афиша – «КИНОМАРКА.PICTURES» хамаанда «Где все?» киинэтэ;Бастыҥ худуоһунньук-туруорааччы – Регина Ефимова, «TYMNYY O5US PROD.» хамаанда «Сияй» киинэтэ;Бастыҥ гример – Гордея Гуливец, «7 чудес света» хамаанда «Кэрэх мас» киинэтэ;Бастыҥ звукорежиссёр – Диана Парникова, «7 чудес света» хамаанда «Кэрэх мас» киинэтэ;Таҥыы бастыҥ режиссёра – Айсен Устинов, 7 чудес света» хамаанда «Кэрэх мас» киинэтэ;Бастыҥ эпэрээтэр – Марк Кокорин, «Number one production» хамаанда «Два берега надежды» киинэтэ;Бастыҥ сценарист – Светлана Сидорова, «PURITY» хамаанда «Скованные сердца» киинэтэ:Иккис былаан бастыҥ актёра – Максим Эверстов, «Number oneproduction» хамаанда «Два берега надежды» киинэтэ;Бастыҥ актриса – Айыына Степанова, «PURITY» хамаанда «Скованные сердца» киинэтэ;Бастыҥ актёр – Саргылаан Афанасьев, «КОМАНА» хамаанда «Ключик дружбы» киинэтэ;Бастыҥ иккис режиссёр – Софья Никишина, «TYMNYY O5US PROD.» хамаанда «Сияй» киинэтэ;Бастыҥ режиссёр – Максим Эверстов, «Number one production» хамаанда «Два берега надежды» киинэтэ;Көрөөччүлэр симпатиялара бириис – «7 чудес света» хамаанда «Кэрэх мас» киинэтэ.
Геннадий ГУРЬЕВ тылбааһа.
