Биһиги бүгүҥҥү дьоруойбут Юрий Хоноёхов Култуура уонна ускуустуба Арктикатааҕы судаарыстыбаннай институтугар тэрээһин режиссера салаатыгар бастакы кууруска үөрэнэр. Кини бу үөрэххэ туттарсан киирэригэр АЛРОСА хампаанньа үбүлээһининэн тэриллэр “КиноМАНиЯ-2023” үөрэх тиһигэ уонна баҕа санаата күүс-тирэх буолбуттара.
Юрий Томпо улууһугар Е.П. Неймохов аатынан Мэҥэ Алдан орто оскуолатын үөрэнэн бүтэрбитэ. 11-с кылааска тахсыар диэри, оскуола атын үөрэнээччилэриттэн туох да уратыта суоҕа, атыттар курдук, араас тэрээһиҥҥэ эмиэ көхтөөхтүк кыттара, оттон 2022 сыллаахха, бэл, “Юный труженик села” диэн өрөспүүбүлүкэтээҕи куонкурус биир анал аатын ситиспитэ. Ол гынан баран, кини олоҕу көрүүтэ “КиноМАНиЯ” үөрэх тиһигэр кыттааччылары сүүмэрдиир туһунан биллэриини көрүөҕүттэн тосту уларыйбыта.
– Юра, Үүнэр көлүөнэ тус сыаллаах пуондата ыытар тэрээһиннэригэр кыттар оҕолору көрдөххө, бары олус көхтөөх буолаллар, үгүстэр айар-тутар (креативнай) индустрия араас көрүҥүнэн умсугуйан дьарыктаналлар.
Эн оскуолаҕа сылдьан тугунан дьарыктанар этигиний?
– Билигин элбэх киһи социальнай ситимҥэ “хатанан” олорор, араас кылгас биидьийэлэри, көрү-күлүүнү, вайннары көрөллөр. Хаһан эрэ оннук биидьийэлэри көрө олорон, “балары бэйэ тылынан саҥардан (озвучка) көрбүт киһи” дии санаан кэлбитим. Суох, дьиҥнээх дубляж, үрдүк таһымнаах тылбаас буолбакка, чугас дьоммор, доҕотторбор анаан көр-күлүү таһымынан.
– Ол аата “КиноМАНиЯ-ҕа” ити санааҥ сирдээн аҕаллаҕа?
– Оннук. Туох эрэ биидьийэлэри оҥорорбун ийэм таба көрөн, “КиноМАНиЯ” үөрэх тиһигин биллэриитэ тахсыбытыгар, “Кыттан көрбөккүн дуо?” диэбитэ. Мин хас даҕаны күнү быһа сыта-тура толкуйдаан баран, “тоҕо кыттыа суохтаахпыный?” диэн, сөбүлэспитим.
Тута доҕорбор эрийбитим, кыттыһан биидьийэ устуох буолбуппут. Көрсөн хайдах, туохтан саҕалыырбытын балачча сүбэлэспиппит эрээри, тугу да билбэт буоламмыт, саллыбыппытын өйдүүбүн. Ол да буоллар, бастакы харгыстары этэҥҥэ туораан, кутталлаах эрээри көрдөөх-күлүүлээх кылгас киинэни устан таһаарбыппыт. Сайаапканы ыыппыппыт кэннэ хоруйа өр күүттэрбэҕэ, мин сүүмэрдиир түһүмэҕи ааспытым туһунан биллэрии кэлбитэ.
– “КиноМАНиЯ-ҕа” хайдах кыттыбыккын кэпсээ эрэ.
– Мин “Киинэ бөлөҕө” хамаандаҕа артыыс быһыытынан сылдьыбытым. Ити үөрэх тиһигэр сылдьыбытым түмүгэр ханнык үөрэххэ киирэрбин, медиа индустрия эйгэтин ханнык хайысхатыгар үлэлиэхпин баҕарарбын быһаарыммытым. “КиноМАНиЯ-ҕа” үөрэнэр кэммэр “Саха” НКИХ тэлэбиидэнньэтигэр тахсар сэрийээллэри устар режиссеру, “Мин үрдүбэр күн хаһан да киирбэт” киинэ артыыһа Иван Константиновы, “Бэйбэрикээн” режиссера Константин Тимофеевы кытта билсибитим. Атын кэмҥэ, атын сиргэ кинилэри кытта сирэй көрсөрүм уонна билсэрим саарбах этэ.
Саха сиригэр киинэ индустриятын туһунан интэриэһинэй лиэксийэлэри аахпыттара. Холобур, настаабынньыктарынан киинэ режиссера, “Сахафильм” национальнай хампаанньа уус-уран салайааччыта Алексей Романов, режиссер, сценарист, продюсер, “Мин үрдүбэр күн хаһан да киирбэт”, “Кэрэни көрбүт” киинэлэри устубут Любовь Борисова үлэлээбиттэрэ. Маастар-кылаастары режиссер, “Лоокуут уонна Ньургуһун” киинэни устубут Константин Тимофеев, “Саха” НКИХ сэрийээл сулууспатын режиссера Елена Эверстова, сэрийээл сулууспатын салайааччыта Марфа Пермякова, “Мин үрдүбэр күн хаһан да киирбэт”, “Холодное сердце” киинэлэргэ уһуллубут артыыс Иван Константинов уо.д.а. маастар-кылаастарын көрдүбүт.
Итини таһынан, биллэн турар, олус интэриэһинэй оҕолору, дьону кытта билсибитим. Атын үөрэх тиһигэ хайдах ааспытын билбит суох эрээри, биһиги үөрэнэр кэммитигэр “КиноМАНиЯ-ҕа” олус дьоҕурдаах, үлэһит, чаҕылхай оҕолор мустубуттар этэ.
– “КиноМАНиЯ-ҕа” үөрэнэр кэмҥэр артыыс маастарыстыбатын уһуйааччыта Светлана Яковлеваттан анал бириис ылбытыҥ. Ол идэҕин таларгар дьайбыта дуо?
– Кырдьык, Светлана Семеновнаҕа үөрэммиппин олус сөбүлээбитим эрээри, быһаарынарбар онно үөрэммитим, билбитим-көрбүтүм барыта дьайбыта. Баһаатайдарбыт АГИКИ устудьуоннара этилэр. Кинилэр миэхэ үөрэхтэрин уонна устудьуон көхтөөх олоҕун туһунан сиһилии кэпсээбиттэрэ. Ол эрээри, бастаан артыыс ускуустубатын салаатыгар туттарсан киирэн баран, кэлин “Социальнай-култуурунай үлэҕэ бырайыактыыр менеджер” диэн хайысхалаах “Социальнай-култуурунай үлэ” идэтигэр көспүтүм. Үөрэҕим сүнньүнэн билигин тэрээһин режиссеругар үөрэнэбин.
“Артыыс буолан тыйаатырга үлэлиэхпин баҕарбат эбиппин” диэн өйдөөн, атын таһымҥа тахсарга быһаарыммытым. Тоҕо диэтэххэ, уобарастаан эттэххэ, киһи хороон иһигэр киирдэҕинэ, өссө дириҥник киириэн уонна онтон тахсын баҕарбат буолар. Мин санаабар, өскөтүн киһи олоҕун уларытыан, саҥа эйгэҕэ күүһүн-кыаҕын холонон көрүөн баҕарар буоллаҕына – суол барыта арыллар. Ыл да оҥор, баҕарбат, санааҥ сыппат үөрэҕэр киирэн бэйэҕин эрэйдээмэ. Үгүс киһи ити курдук ким эрэ сүбэтинэн эбэтэр эппитинэн баҕарбат үөрэҕэр киирэн эрэйдэнэр, бэйэтин сүрэҕэ тугу этэрин истибэт.
– Тэрээһин кэмигэр эйигин таба көрөн, дьоҕургун сыаналаан, кэлин киинэҕэ уһулларга ыҥырбыттара. Сэрийээлгэ кыттыыҥ туһунан кэпсээ эрэ.
– “КиноМАНиЯ” кэмигэр “тэлэбиидэнньэҕэ анкыата толорон ыытыахха сөп” диэбиттэрэ. Мин инньэ гыммытым. Өтөр кастиҥҥа ыҥырбыттара, ол сарсыныгар киинэҕэ уһуллар буолбутум. Онон, “Саха” НКИХ “Аламай таас” сэрийээлигэр антагонист оруолун оонньообутум. Билигин сэрийээл тэлэбиидэнньэҕэ көстө турар.
– АГИКИ устудьуоннара бастакы куурустан олус көхтөөх буолаллар. Номнуо ханна эмэ кытынныҥ дуо?
– Үөрэхпит хас биирдии күнэ тэтимнээхтик ааһар, тэрээһиммит-дьарыкпыт элбэх. Эбиитин мин институт актыбыыһабын. Араас тэрээһини оҥоробут да, кыттабыт да. Былатыан Ойуунускайга аналлаах тэрээһиҥҥэ Таатта улууһун сыанатыгар тахса сылдьыбытым. Соторутааҕыта “Өрөгөй” успуорт комплексыгар буолбут тэрээһиҥҥэ саҥата суох сыаҥкаҕа оонньообутум.
Төһө да иллэҥ кэмим суох курдук буоллар, быыс буллахпына электро-гитараҕа оонньуубун, доҕотторбун кытта страйкболлуубун.
– Үүнэр көлүөнэ тус сыаллаах пуондата ыытар тэрээһиннэригэр кыттыан баҕарар, ол гынан баран, билигин да быһаарыммакка сылдьар оҕолорго тугу сүбэлиэҥ этэй?
– Бастатан туран, буолар тэрээһиҥҥэ барытыгар кытта сатааҥ, кэлин ол олус көмөлөһөр. Оттон өскөтүн ким эмэ “КиноМАНиЯ” курдук тэрээһиҥҥэ кыттарга санаммыт буоллаҕына, уһуйааччылары, эспиэрдэри, баһаатайдары уонна тэрийээччилэри болҕойон, өйдөөн-төйдөөн истиэн наада.
“Киһи бэйэтэ санаммыт, быһаарбыт олоҕор олорор” диэн этии баар. Өскөтүн икки киһиэхэ биир хартыынаны көрдөрдөххө, кинилэр ону тус-тупса ойуулуохтара. Оттон хартыынаҕа туох ойууламмытын кэпсээтэххэ, букатын атын харахтарынан көрүөхтэрэ. Онон, төһө даҕаны биһиги бары биир куорат биир уулуссаларынан хаама сырыттарбыт, күннэтэ биир дьиэлэри көрдөрбүт, хас биирдии киһи тугу көрүөн баҕарарын эрэ көрөр. Ол иһин киһи туох эрэ атыны көрүөн баҕарар буоллаҕына, бастатан туран, бэйэтэ уларыйыахтаах. Элбэх киһи “дьиэ – үлэ – дьиэ” диэн үөрүйэх тэтиминэн олорорун ордорор. Мин санаабар, оннук дьон олохторун уларытыахтарын куттанар, саллар курдуктар. Дьиҥэр, билигин киһи үүнэр-сайдар кыаҕа олус элбэх, киһи арааһы дьарыктаныан уонна ол сөбүлүүр дьарыгын үлэҕэ кубулутан, хамнастаныан сөп. Мин санаабар, оскуола оҕолоругар аналлаах айар-тутар индустрия тэрээһиннэрэ оҕолорго оннук кыах баарын көрдөрөллөр. Мин “КиноМАНиЯ” туһунан кэпсээбитигэр ийэбэр, тэрийэн ыыппыт Үүнэр көлүөнэ тус сыаллаах пуондатыгар, Үүнэр көлүөнэ пааркатыгар уонна АЛРОСА хампаанньаҕа үтүө тэрээһиҥҥэ кыттар кыаҕы биэрбиттэригэр махтанабын.
Ити тэрээһинтэн мин олоҕум улахан суола саҕаланна.
kyym.ru
