Аан дойдутааҕы Даун синдромнаах дьон күнүн Арассыыйаҕа аан бастаан 2011 сыллаахха бэлиэтээбиттэрэ. Хас да күн инниттэн аан дойду үрдүнэн араас аахсыйа, о.д.а. араас тэрээһин ыытыллар. Бу күн кинилэр чаҕылхай сырдык өҥнөөх таҥаһы таҥналлар, тэрээһиннэргэ кытталлар.
Дьокуускай куоракка “Харысхал” аһымал пуонда уонна СӨ Даун синдромнаах оҕолор сойуустарын тэрийиилэринэн “Солнечный день” аахсыйа тэрилиннэ. Аахсыйа сыала – Даун синдромнаах оҕолор дьиэ кэргэннэригэр өйөбүл, болҕомто ууруу.
2018 сылтан “Солнышки Якутии” уопсастыбаннай тэрилтэ үлэлиир. Кини сүрүн сыала-соруга – Даун синдромнаах оҕолору, улахан дьону өйүүр уонна бырааптарын көмүскээһин. Маннык диагнозтаах оҕо хайа да ыалга баар буолуон сөп. “Ол суох буолуо” диэн ким да кыайан мэктиэлэммэт.
Двадцать первый день третьего месяца был выбран, поскольку Синдром Дауна связан с 3 копиями 21-й хромосомы (трисомия по 21-й хромосоме).
Кулун тутар 20 күнүгэр Дьокуускай куорат Орджоникидзе уулусса 28А дьиэтигэр, “Самородокка” Адаптивнай физическэй култуура уонна успуорт өрөспүүбүлүкэтээҕи киинигэр СӨ уонна Арассыыйа Успуордун министиэристибэлэрин тэрийиилэринэн Даун синдромнаах оҕолор ГТО нуорматыгар тургутугу ааһар холонуулара буолан ааста. Дьокуускайтан уонна улуустан 12 оҕо кэлэн кытынна.
Тэрээһин сүрүн соруга – Даун синдромнаах оҕолор ГТО нуорматын тургутугун хайдах ааһыахтарын сөбүн бэрэбиэркэлээһин. Арассыыйаҕа билиҥҥэ диэри маннык дьоҥҥо сөптөөх ыстандаарт суох. Түмүгү Санкт-Петербург П.Ф. Лесгафт аатынан физическэй култуура, успуорт уонна доруобуйа университетыгар анал ыстандаарт ырытан оҥоруутугар ыыталлар. Тэрийээччилэр “Бу күрэх мэлдьи ыытылла туруо” диэн эрэнэллэр.
Барыта 10-тан тахса оҕо, чахчы даҕаны, ситиһиилээхтик кыттардыы, ох курдук оҥостон, төрөппүттэрин кытта кэлбиттэр. Барахсаттар күн курдук сырдаан, сып-сырдык аанньаллар. Ийэлэрин кууһан, сыллаан ылаллар, аттыгар баарын көрөн уоскуйаллар. Буолумуна, сорох-сорохтор, баҕар, уопсастыбаҕа элбэхтик сылдьыбат, дьиэ түөрт истиэнэтигэр хаайтаран олорор буолуохтарын эмиэ сөп. Манна бэйэлэрин тэҥнээхтэрин көрөн, тэбис-тэҥҥэ сүүрэллэр-көтөллөр, үөрэн мичийэллэр.
Сардаана Артемьева, Мэҥэ Хаҥалас Төҥүлүтүттэн сылдьар:
– Оҕобунуун ГТО нуорматын туттара кэллибит. 13 саастаах уолум Арсений – 4-с оҕом, 5-с кылааска үөрэнэр. Оҕо эрдэҕиттэн инбэлиит. Маннык оҕолор сүрдээх эйэҕэс буолаллар, барыларын таптыы сылдьаллар, дьоҥҥо-сэргэҕэ үчүгэйи баҕараллар. Күрэхтэргэ сылдьаллара кинилэр сайдалларыгар төһүү күүс буолар, сэргэхсийэллэр, оҕолору кытта билсэллэр. Успуорка үрүдүк ситиһии эрэ иһин кыттыы диэн буолбатах, тугу даҕаны ситиспэтэххэ да, биһиги тугу да ирдээбэппит. Бэйэбит улууска олорор буоламмыт, кэлэр-барар кыахпыт суох. Бүгүн бу ГТО нуорматыгар холонор буоланнар, киирэн кытта сылдьабыт. Манна оҕолор бэйэ-бэйэлэрин көрөн үөрэнэллэр.
– Арсений анал бырагырааманан 5-с кылааска дьиэҕэ олорон үөрэнэр. Кини ордук уруһуй, технология уруоктарын сөбүлүүр. Дорҕооннору саҥа баһылаан, ааҕар буолан эрэр.
Киһи ДНК килиэккэлэриттэн турарын бары билэбит. Доруобай киһи айылҕаттан 46 хромосомалаах, хас биирдии хромосоматыгар икки паара килиэккэлээх. Оттон Даун синдромнаах киһиэхэ 47 хромосома баар, ол эбэтэр 21 хромосомаҕа үс паара килиэккэ үөскүүр. Тоҕо уонна туохтан оннук килиэккэ үллэһиллэрин баччааҥҥа диэри быһаара иликтэр.
Люция Анисимова, Дьокуускай куорат:
– Оҕом Арсен 10 саастаах, 2-с кылаас үөрэнээччитэ. Бүгүн аан маҥнай ГТО нуорматын туттара кэллэ. Ирдэнэр 4 түһүмэхтэн үс түһүмэххэ кытынна.
Сардаана Павлова, элбэх оҕолоох ийэ, Дьокуускай куорат:
– Маннык ураты оҕолор атыттартан туох даҕаны ураты көрүүтэ-истиитэ суохтар. Кинилэри кытта элбэхтик дьарыктаныахха наада. Кинилэр тулууру уонна өйөбүлү эрэйэллэр. Маннык оҕолорго болҕомто уураннар, кэлэн күрэххэ кыттан, наһаа үөрдүбүт-көттүбүт, сэргэхсийдибит. Онон махталбытын тиэрдэбит.
Оҕо төрөөбүтүн кэнниттэн биирдэ “кариотип” анаалыһын ылаллар, диагноз туруораллар. Хомойуох иһин, үс килиэккэлээх хромосома эмтэммэт, икки килиэккэ буолан көммөт.
Анисия Яковлева, СӨ “Солнышки Якутии” Даун синдромнаах оҕолордоох төрөппүттэр уопсастыбаннай тэрилтэлэрин салайааччыта:
– Өрөспүүбүлүкэтээҕи адаптивнай киин тэрийиитинэн биһиги оҕолорбут ГТО нуорматын туттарарга холоннулар. Бу бырайыак Бүтүн Арассыыйа үрдүнэн ыытыллар. Саха сирэ пилотнай бырайыакка киирсэн, бу күрэх биһиги өрөспүүбүлүкэбитигэр ыытыллан эрэр. Бэрэсидьиэн В.В. Путин “адаптивнай успуорду сайыннарыахха” диэн анал ыйааҕынан, онно тирэҕирэн, бу Даун синдромнаах оҕолор ГТО нуорматын туттаралларыгар анаан бастакы тэрээһиммит буолла. Кулун тутар 21 күнүгэр аан дойду Даун синдромнаах дьон күннэригэр тэрээһиммит ананна. Төрөппүттэрин кытта кэлэн, уопсайа 12 оҕо кытта сылдьар. Маннык оҕону иитэн-үөрэтэн таһаарар, биллэн турар, чэпчэкитэ суох. Үксүн дьиэҕэ олороллор, улаханнык тугу да дьарыктамматтар. Ол иһин биһиги көрүүбүт маннык: оҕо успуордунан дьарыктаныан сөп. Киниэхэ успуорт олус туһалаах: дьарыктанар оҕолор үөрэхтэригэр да тупсаллар, дьиэҕэ көмө-ньыма буолаллар. Уопсайынан, социализация, ол эбэтэр оҕо үөрэнэр, саҥарар-иҥэрэр, бэйэтин көрүнэн, быдан сайдар.
“Солнышки Якутии” социальнай ситимҥэ Контакт страница: https://vk.com/syakutii
Перфилий Яковлев, “Солнышки Якутии” уопсастыбаннай тэрилтэ тиэннискэ тириэньэрэ:
– “Дохсун” успуорт комплексыгар оҕолору нэдиэлэҕэ иккитэ остуол тиэнниһигэр дьарыктыыбын. Биллэн турар, чэгиэн оҕолору кытта тэҥнээтэххэ, кинилэри дьарыктыыр ыарахан.
Эмилия Иванова, СӨ ВФСК РТО эрэгийиэннээҕи киинин инструктор-мэтэдьииһэ:
– Өрөспүүбүлүкэҕэ Даун синдромнаах оҕолорга холонуу быһыытынан аан бастаан ыытыллар. Бүгүн кыттыбыт оҕолор көрдөрүүлэрин Санкт-Петербург куоракка ыытабыт.
P.S. Хаартыскалар уонна видео көҥүлүнэн таҕыстылар.
Тэрээһиҥҥэ сырытта Саргылаана БАГЫНАНОВА.
