Мин иннибэр саас ортолоох, ыар аһыыга ылларбыт киһи олорор. Баар-суох соҕотох уолчаанын байыаннай дьайыы кырыктаах кыргыһыытыгар былдьаппыт. Кэпсэтэргэ ыарахан... Икки өттүттэн харах уулаах, уйадыйыылаах, нүһэр кэпсэтии буолла.
Лазарька, Лазик диэн таптаан ааттыырбыт
Баар-суох соҕотох уолбут Лазарь Афанасьев кыргыһыы толоонугар кырыктаах НАТО сэриитин сэбиттэн 2025 сыл кулун тутар 15 күнүгэр охтубута. Бүгүн, муус устар 24 күнүгэр, Орто дойду олоҕуттан букатыннаахтык барбыта 40 хонуга буолар.
Лазарь 1990 сыл бэс ыйын 30 күнүгэр Аммаҕа төрөөбүтэ. Биһиги дьиэ кэргэҥҥэ бастакы оҕобут этэ. Бастакы уол сиэн, оҕо төрөөн, эһэтин аатын толору ылбыта – Лазарь Афанасьевич Афанасьев диэн. Эһэтэ Л.А. Афанасьев сэбиэскэй кэмҥэ Саха АССР Үрдүкү Сэбиэтин дьокутаата этэ.
Оҕо эрдэҕиттэн чыычаахпытын Лазик, Лазарька диэн таптаан ааттыырбыт. Лазик Дьокуускай куорат “Солнышко”, онтон салгыы Бөтүҥ оҕо уһуйааныгар сылдьыбыта. Дьокуускай куорат 29-с №-дээх, Бөтүҥ, Дьааҥы Баатаҕайын оскуолаларыгар үөрэммитэ. Төрөөбүт Амматын кэрэ айылҕатыгар күөлэһийэн улааппыта. Сороҕор ийэтин дойдутугар Өймөкөөн Томторугар сайылаан кэлэрэ. Ийэ, аҕа, эбэ, эһэ, хос эбэ, хос эһэ – барыта бааллара. Бары Лазигы наһаа таптыыллара. Оҕо сааһа дьоллоохтук ааспыта.
Бөтүҥҥэ чугас убайбыт Афанасий Петрович Давыдов оҕолоро Петяны, Андрейы, Сэргэйи, Замираны кытта бары тэҥҥэ улааппыттара. Ордук Сэргэйдиин истиҥ сыһыаннаахтара. Оскуолаҕа үөрэнэ сылдьан эбэтэ, Учууталлар учууталлара Марина Семеновна Афанасьева көмөтүнэн, “Шаг в будущее” өрөспүүбүлүкэ кэмпириэнсийэтигэр кыттан, гирудотерапия туһатын туһунан сырдатан, бастакы истиэпэннээх дьупулуомунан наҕараадаламмыта. Кэлин мэдисиинэ институтугар киирэргэ ыҥыра сылдьыбыттара.
Манна быһа түһэн эттэххэ, төһө да медик идэтэ суох да буоллар, АБДь-га инники кирбиигэ быстах кэмҥэ биэлсэринэн сылдьыбыт, оннооҕор хохуол дьахтарын кытта төрөппүт этэ... Бүтэһик сырыытыгар кэлэн барарыгар “наада буолуо” диэн бэйэтин кытта мэдиссиинэ тэриллэрин – эрбиититтэн, скальпелыгар тиийэ – илдьэ барбыта. Мэдиссиинэҕэ сыстаҕас буолуох курдуга...
ЛАЗАРЬ АФАНАСЬЕВ – эписиэр, мотострелковай взвод хамандыыра, “Лингвист-преподаватель китайского языка” уонна байыаннай тылбаасчыт идэлээҕэ.
Аангылыйа тылын бэйэтэ дьарыктанан холкутук баһылаабыта
Лазик оскуолаҕа сылдьан аангылыйа кэпсэтэр тылын бэйэтэ баһылаабыта. Биһиги, төрөппүттэрэ, оҕобут сайыннын диэн, үгүс куоратынан, дойдунан сырытыннарарбыт, күүлэйдэтэрбит. Ол курдук, Москуба, Питер, Хотугу Кавказ, Сибиир, о.д.а. дойдуларынан сылдьыбыта, ону ааҕан сиппэккин. Хас сылдьыбыт сиригэр, дойдутугар араас түмэли, быыстапканы, зоопарканы көрөрүн наһаа сөбүлүүрэ. 2007 сыллаахха орто оскуоланы Амма Бөтүҥэр үөрэнэн бүтэрбитэ уонна баара-суоҕа 17 эрэ саастаах уол бэйэтэ сөмөлүөккэ олорон, Кытай Шанхай куоратыгар үөрэнэ көппүтэ. Ситиһиилээхтик туттарсан, университекка үөрэнэ киирбитэ. Үөрэнэр кэмигэр олорор кампуһугар араас омук ыччатын кытта алтыһан, аангылыйа, ньиэмэс тылынан холкутук кэпсэтэр буолбута. Биэс сылынан “Лингвист-преподаватель китайского языка” идэлээх кыһыл дьупулуому ылан кэлбитигэр, бары наһаа үөрбүппүт-дьолломмуппут, оҕобутунан киэн туттубуппут.
Шанхай университетыгар үөрэнэр кэмигэр бэйэтэ баҕаран, тибет мэдиссиинэтигэр үөрэммитэ, илбийэр, массаастыыр этэ. Аны, үөрэҕин быыһыгар аангылыйа-кытай, кытай-аангылыйа, нуучча-кытай тылын тылбаасчытынан араас судаарыстыбаларга бизнесменнэри кытта сылдьыспыта. Эмиэ бэйэтин баҕатынан дьоппуон, араап тылларын үөрэтэрэ.
Кинигэ – арахсыспат аргыһа этэ
Уолбут аармыйаҕа ытык иэһин Чуумпу байҕал флотун байыаннай разведкатыгар төлөөбүтэ. Байыаннай тылбаасчыт идэтин баһылаабыта.
Аармыйаҕа сырыттаҕына, хамандыырын кытары мэлдьи сибээстэһэр этим.
Лазик араас эйгэҕэ дьоҕурдаах, талааннаах этэ. Ол курдук, үчүгэйдик уруһуйдуура, сэлии муоһуттан арааһы барытын кыһан оҥороро. Дьиэни дизайынныырын сөбүлүүрэ. “Аҕаа, дьиэбитигэр түмэл оҥоруохпут” диэн ыраланара. Миэхэ саабылатыттан саҕалаан папахатыгар тиийэ барыта баара. Инникитин архитектура идэтигэр үөрэнэн, дьиэлэри тутар ыра санаалааҕа. Маны сэргэ араас биисинэс бырайыактардааҕа.
“А вы знаете, что Лазарь хотел стать архитектором? Делился со мной... У него в планах было построить дом”
Москубаттан доҕоро суруйбут ахтыыта.
Уолбутун оҕо эрдэҕиттэн дьону кытта сатаан кэпсэтэргэ, уопсай тылы буларга мэлдьи үөрэтэр-такайар этибит. Онон оҕобут барахсан сүрдээх сытыы-хотуу, булугас өйдөөх буола улааппыта. Олох, дьон сыһыанын туһунан ураты толкуйдааҕа, көрүүлээҕэ.
Кинигэни наһаа сөбүлээн ааҕара, дириҥ билиилээҕэ. Булгаков “Мастер и Маргарита”, Гете “Фауст”, Толстой “Война и Мир”, Сун Цзы “Искусство войны”, Н.Лугинов “Чыҥыс Хаан ыйааҕынан” айымньыларын ааҕара уонна ону ырытар буоларбыт. Миэхэ ньиэмэстии “Фауст” айымньыны булан бэлэхтээбитэ. Онтон наһаа үөрбүтэ. Норуодунай суруйааччы Николай Лугинов айымньытын ааҕан баран, “Улуу суруйааччы, дьиҥнээх полководец эбит” диэн сүрдээҕин сөхпүтэ. Николай Лугинов уолбутун кыра эрдэҕиттэн билэрэ. Кистиирбитигэр кэлэ сылдьан: “Афоня, оҕоҥ дьиҥнээх эр киһи, буойун киэбигэр киирэн, сирдээҕи иэһин толорон, кыргыһыы хонуутугар дьиҥ чахчы дьоруойдуу оҕуннаҕа. Дьиҥнээх бойобуой эписиэр аҕатаҕын” диэбитэ.
Депутатскайга үлэлиир кэммэр, 2014 сыллар эргин быһыылааҕа, Саха тэлэбиидэнньэтигэр үлэлии сылдьыбыта. Онно бииргэ үөрэммит кыыһым Елизавета Егорова үлэлиирэ. Киниэхэ наһаа махталлаахпын. Елизавета Эдуардовна АБДь-га сылдьар кэмигэр кэһии бөҕөнү бэлэмнээн ыытара. Кэнники ыыппыт баһыылкаларын кыайан туппатаҕа. Кини суох буолбутун кэннэ Амма уола А.Филипповка “переадресация” оҥорон, киниэхэ тиксэрбиттэрэ. Ол уолу кытта бүгүн кэпсэтэ сырыттым (17.04.25). Баһыылка тутан үөрээхтээбит аҕай, “Убайбар махтал” диэхтиир.
“Саамай чугас доҕорум – аҕам Эн буолаҕын...”
Лазик.
“Эһигини көмүскээбэтэхпитинэ, ким көмүскүөй?”
Анал байыаннай дьайыы саҕаламмытыгар: “Эһигини көмүскээбэтэхпитинэ, ким көмүскүөй?” – диэн, “мобилизациянан” туох да саарбахтааһына суох, 2022 сыл алтынньы 12 күнүгэр Анал байыаннай дьайыы (АБДь) толоонугар аттаммыта. Тиийээт, икки нэдиэлэ Ростов куоракка үөрэҕи ааспыттара. “ЯкутZa” диэн позывнойдааҕа. Ааспыт 2024 сылга инники кирбииттэн тахсан, Москубатааҕы үрдүкү общекоманднай байыаннай училищеҕа үөрэнэн эписиэр буолбута. “Генералга тылбын биэрбитим, ону кэспэтим, хамандыыр буоллум” диэн киэн туттара.
“Хайа да түгэҥҥэ Ийэ дойдуну үөҕэр сатаммат”.
Лазарь.
Оҕобут, Лазикпыт бу сиргэ 34 сыл олорбут кылгас олоҕор олох үөрүүтүн-хомолтотун, түһүүтүн-тахсыытын барытын билбитэ. Миигин кытта, оҕом барахсан, сыһыана олус чугаһа, истиҥэ. Барыны-бары кэпсэтэрбит. Биирдэ балта: “Тоҕо атын дойдуларга олоро, үлэлии барбаккыный?” – диэн ыйыппытыгар, “Саха үгэһинэн уол оҕо ийэлээх аҕатын көрө сылдьыахтаах”, – диэн эппиэттээбит этэ. Биһиэхэ наһаа аламаҕай сыһыаннааҕа. Биһигини харыстаан буолуо, хайдах, туох сылдьарын туһунан олох кэпсээбэтэ.
“Киирэн-тахсан уол оҕото. Улахан тойоттор саллаллар этэ. Кинини убаастыыллара, санаатын истэллэрэ”.
Доҕорун бассаапка суругуттан.
Өлүөн чаас иннинэ “Папоо...” диэн бүтэһик тылын суруйбута
Бүтэһик сырыытыгар дойдутугар хомондьуруопкаҕа аҕыйах хонукка кэлэн баран, балаҕан ыйын 3 күнүгэр төннүбүтэ.
Ааспыт сыл күһүнүгэр “икки сыл толору Анал байыаннай дьайыыга сырыттыҥ, атын сиргэ көһүөҥ дуо?” диэн кэпсэтии, сүбэлэһии тахсыбыта. Онно араас барыйаан баара даҕаны “мин хамандыырбын, ротабын кытта бииргэ буолуохтаахпын” диэн кытаанах, булгуруйбат санаалаах буолан биэрбитэ. Онон табаарыстарын, ротатын түһэн биэрбэккэ, олоҕун тиһэх күнүгэр тиийэ, доҕотторо этэллэрин курдук, Ийэ дойдутун туһугар табаарыстарын кытта бииргэ сырытта. Бойобуой хамандыырынан сылдьан суох буолла. Оҕом норуотун харыстыы, ол туһугар охсуһа сылдьан дьоруойдуу оҕунна диэн тус бэйэм саныыбын. Орто дойду олоҕуттан барыар диэри дойдутун кытта мэлдьи бииргэ этэ.
Кулун тутар 15 күнүгэр, өлүөн биир чаас иннинэ, миэхэ бассаабынан “Папоо” диэн бүтэһик тылын суруйбута. Ол кэнниттэн тыына быстыбыт...
15.03.2025. Баар-суох мохсоҕолум – Лазик – кыргыһыы толоонугар суорума суолланна. Уолум барахсан, бырастыы гын, барытын...
Сахаҕа кыраһыабай, төрөл көрүҥнээҕэ
Саха киһитигэр сүрдээх улахан (уһуна 193), халыҥ, киппэ, бытык үүннэрэрин сөбүлүүр, кырасыабай, киһи көрөн астынар эр хоһууна буолбута. Доруобуйата эмиэ үчүгэйэ, эппиккэ дылы, 32 тииһэ барыта баара. Киһи быһыытынан наһаа үчүгэй майгылааҕа, үтүө санаалааҕа. Күҥҥэ көрбүтэ – 8 саастаах кыыстаах, кинини наһаа таптыыра, кыһаллара.
Өлүөн нэдиэлэ иннинэ, кулун тутар 8 күнүгэр, ийэтигэр уонна кыыһыгар сибэкки дьөрбөтө бэлэҕи курьерынан сакаастаан эҕэрдэлээбитэ. Онно ийэтэ наһаа да үөрбүтэ, дьолломмута. Хантан билиэ, сэрэйиэ баарай, оҕото барахсан бүтэһик сибэккитэ буоларын... Кэргэним Венера Анатольевна идэтинэн юрист. Оҕотун наһаа таптыыра, мэлдьи көмүскэһэрэ. Бэйэбин эмиэ даҕаны буруйданар курдукпун – кытаанахтык ииппиппэр. Биһиги тылбытыттан хаһан да тахсыбата, утарсыбата. Таайа Анатолий Винокуров ыраах Өймөкөөн-Муома быыстарыттан артыалтан кэлэн бырастыылаһан барда.
Күндү оҕобут Лазик, биһиги эйигин суохтуохпут, эйигин наһаа таптыыбыт, ахтабыт. Эн биһиэхэ Айыылартан айдарыллан, бэлэх буолан, кылгас да кэмҥэ кэлэн барбыккар, барҕа махтал буоллун.
– “Лазик, бирибиэт! Суруйууй, сыллыый...
– Суруй, Лазик.
– ... Лазик?”
Аҕата уола суох буолбутун кэнниттэн күн аайы бассаапка суруйбут суруга...
“Баҕар уолбут, Лазикпыт, иһэрэ буолаарай” диэн дьиэбит болкуонугар тахсан уолбутун сэмээр кэтэһэбит, кэтэһэбит... Чэ, сити курдук, бүгүн кэпсээн, санаам сайҕанан, чэпчээбиккэ дылы буоллум...
Бары чугас аймахтарбытыгар, доҕотторбутугар, биһиги ыал ыарахан кэммитигэр күүс-көмө буолбуттарыгар БАР¡А МАХТАЛБЫТЫН тиэрдэбит.
Уолбут, бойобуой хамандыыр Лазарь Афанасьевич Афанасьев Дьокуускай куоракка Птицефабрика аттыгар буойуннар кылабыыһаларыгар, бойобуой доҕотторун таһыгар, кистэннэ...
Саргылаана БАГЫНАНОВА.
