2023 сыллаахха Хаҥалас улууһун Булгунньахтааҕар “Аврора” килииньикэ иһинэн “Утум” көхтөөх уһун үйэлэнии киинэ арыллыбыта. Киин сүрүн соругунан аҕам саастаах уонна доруобуйаларынан хааччахтаах дьоммут доруобуйаларын тупсарарга усулуобуйаны тэрийии буолбута. Онтон ыла социальнай туризм сайдан, хаҥаластарга өрөспүүбүлүкэ араас муннугуттан сүүстэн тахса киһи сырытта.
Ити барыта Хаҥалас улууһун кылаабынай бырааһа Артур Протодьяконов, бырайыак салайааччыта Мария Христофорова уонна “1-кы Малдьаҕар нэһилиэгэ” МТ баһылыга Айталина Васильева социальнай партнёр быһыытынан бииргэ үлэлэһэргэ сүбэлэспиттэриттэн ыла саҕаламмыта.
Биир көрсүһүүгэ: “Саха сирэ Уһук Илиҥҥэ дьон олоҕо уһунунан бастакы миэстэлээх. Онон биһиги бу хайысхаҕа өссө дьаныардаахтык үлэлиирбитигэр күүһү саҕар. Тыйыс килиимэппит, уларыта тутуу кэмнэригэр улахан уларыйыылар, хамсык – маны барытын биһиги аҕам саастаах дьоммут туораабыттара. Онон биһиги ытык иэспит – кинилэр олохторо дьоһуннаах, уһун уонна дьоллоох буоларын ситиһиэхтээхпит”, – диэн “Көхтөөх уһун үйэлэнии” киинин төрүттээччи Мария Христофорова бэлиэтээбитэ.
Быйыл Кыайыы 80 сылын бэлиэтээри олорон, аҕам саастаах дьоммутун, сэрии уонна тыыл бэтэрээннэрин, сэрии оҕолорун өйүүрбүтүгэр туһуламмыт үлэ өссө дириҥ суолталанна.
Күн бүгүн Саха сиригэр бастакы “Көхтөөх уһун үйэлэнии” киинин Булгунньахтааҕы филиала толору күүһүнэн үлэлии турар. Мантан сайын “Уһун үйэлэнии турдара” диэн саҕаланыахтара. Ол эбэтэр, бастаан Дьокуускайга биэс күннээх мэдиссиинэ көрүүтүн уонна эмтэниини ааһан баран, салгыы Хаҥалас улууһугар сынньана тахсыахтара.
Бүгүн биһиги 1-кы Малдьаҕар нэһилиэгин баһылыга Айталина Ивановна Васильеваны кытары Саха сиригэр ханна да суох уопут хайдах саҕаламмытын санатан кэпсэттибит.
Айталина Васильева, 1-кы Малдьаҕар нэһилиэгин баһылыга:
– Бастаан баһылыгынан талыллааппын кытары, биир бастакынан олохтоохтор миигиттэн сытар балыыһаҕа хонуктаах стационарнай куойка-миэстэлэри төнүннэрэргэ туруорсубуттара. Федеральнай ыстандаартар итинник кыаҕы кыайан биэрбэтэхтэрэ, ол иһин биһиги балыыһабыт нэһилиэнньэ туһугар мэдиссиинэ өҥөтүн оҥорууга үлэлиэхтээх диэн быһаарыммыппыт.
Быһааран эттэххэ, аҕыйах сыллааҕыта олохтоохтор туруорсууларынан сабыс-саҥа балыыһа тутуллубута. Онтон доруобуйа харыстабылын систиэмэтигэр улахан оптимизация ыытыллан, бу улахан балыыһабытыттан 350 кв.м эрэ туһаныллар буолбута, хаалбыт 450 кв.м тус сыалынан туһаныллыбат буолбута. Туох кистэлэ кэлиэй, кэнники сылларга иччитэхсийэн, ыскылаат эрэ курдук турбута. Дьон онтон сүрдээҕин хараастар этэ.
Онтон 2023 сыллаахха киин балыыһа салайааччыта, улуус дьокутаата Артур Павлович Протодьяконовтыын Мария Николаевна Христофорованы кытары көрсөн кэпсэппиппит уонна сүбэлэһэн баран, өрөспүүбүлүкэҕэ бастакы тыа сиригэр “Көхтөөх уһун үйэлэнии” киинин тэрийэргэ быһаарыммыппыт. Бастакы сезоммут номнуо 2023 сыллаахха, туристыыр сезон үгэннээн турдаҕына – от ыйыгар – аһыллыбыта. Манна аҕам саастаах дьон сэдэх идэлээх быраастарга (кардиолог, невролог, окулист уо.д.а.) тута көрдөрөр кыахтаммыттара. Сүрүн болҕомто сынньанааччылар психо-эмоциональнай туруктарыгар ууруллубута, уйулҕаһыттар, саастаах дьоҥҥо анаммыт трениннэр тиһигин быспакка ыытыллаллар. Аны сынньалаҥы бэркэ аттаран тэрийэллэр: араас маастар кылаастар, дьарыктар, ырыаҕа, үҥкүүгэ үөрэтии, биһиги кэрэ-бэлиэ миэстэлэрбитинэн: Тукулааннарга, бизонарийга, Өлүөнэ очуостарыгар экскурсиялар, өрүскэ сынньаныы. Маныаха биһиги нэһилиэкпит инфраструктурата: ППМИ бырагырааматынан туттарбыт бэртээхэй сынньалаҥ пааркабыт, киэҥ-куоҥ, сырдык Арчы дьиэтэ, тренажёрдаах былаһаакка, ыалдьытымсах нэһилиэк олохтоохторо дьон биһиэхэ кэлэн сынньанарыгар төһүү буолбуттара.
Күн бүгүн Булгунньахтаах киинэ 14 куойка-миэстэлээх, олортон 1 куойка хайаан да биһиги нэһилиэкпит олохтоохторугар бэриллэр. Онон хас уон күн буола-буола, бэйэбит дьоммут буор-босхо эмтэнэн, сынньанан тахсаллар. Түгэни туһанан, Хаҥалас улууһун нэһилиэнньэ социальнай харалтатын управлениетын салайааччыта Светлана Николаевнаҕа уонна кини хамаандатыгар социальнай өҥөнү тэрийиигэ ылсан, бииргэ үлэлэспиттэригэр махталбын биллэрэбин.
Маннык быраактыканы улуус олохтоохторо олус сэҥээрбиттэрэ, инньэ гынан былырыын 2-с Малдьаҕар нэһилиэгин баһылыга Александр Степанович Алексеев, “Бөртө” сылгы собуотун дириэктэрэ Александр Васильевич Павлов көмөлөрүнэн Улахан Ааҥҥа өссө биир филиал арыллыбыта.
Быйыл Хаҥалас улууһа СӨ Үлэҕэ уонна социальнай сайдыыга министиэристибэтиттэн Булгунньахтаахха көхтөөх уһун үйэлэнии бырагырааматын олоххо киллэриигэ субсидияны ылла.
Түөлбэлэр икки ардыларыгар билигин “Мой фитнес” сыһыарыы нөҥүө күрэхтэһии ыыта сылдьабыт. Ити сыһыарыыга бэлиэтэммит 55 саастарыттан үөһэ саастаах дьоммут күҥҥэ хас хардыыны оҥорбуттарын көрөбүт. Күрэхпит бэс ыйын 21 күнүгэр диэри буолуоҕа. Маны таһынан физкультураҕа чэбдигирдэр дьарыктары саҕалаатыбыт. Түөлбэлэртэн төһө киһи кыттыбытын сыаналыыбыт. Бэс ыйын 21 күнүгэр диэри хас киһи кэлэринэн, соччо баалы туруоран иһэбит. Маннык хардыылары дириҥэтэн, биһиги аҕам саастаах дьоммут олохторун хаачыстыбата, уйгулара улаатарыгар, доруобай, көхтөөх, уһун үйэлээх буолалларыгар үлэлэһэбит.
Улуу Кыайыыны көрсөөрү олорон, биһиги уопсастыбанньыктарбытын – бэтэрээннэр сэбиэттэрин, түөлбэ салайааччыларын – бэлиэтиэхпин баҕарабын. Кинилэр наһаа көхтөөхтөр, араас саҥа, сонун саҕалааһыны ыыталлар. Холобур, бэтэрээннэр сэбиэттэриттэн Николай Николаевич Егоров икки сыллааҕыта миэхэ кэлэн, үөлээннээхтэрэ үҥкүүлүөхтэрин баҕараллар, онон вальска, пааранан үҥкүүгэ дьарыктары тэрийиэххэ диэн кэлбитэ. Кини идиэйэтин өйөөн, олохтоохторго ыҥырыы таһаарбыппыт, инньэ гынан бастакы сылбытыгар 3 пара баар буолбута, онтон быйыл өрөспүүбүлүкэтээҕи куонкуруска 5 паара кыттан бары бириистээх миэстэҕэ тигистилэр.
Мин саастаах дьоммут олус көхтөөхтөрүн киэн туттабын, кинилэр ыччакка холобур буолаллар. Хас биирдии гражданскай көҕүлээһин кэмигэр өйөнүөхтээх дии саныыбын, оччоҕуна эрэ үтүө түмүктэри аҕалар. Онон нэһилиэнньэбэр куруук тэҥҥэ араас этиини өйөөн олоххо киллэрэллэрин иһин махтанабын.
Онтон кынаттанан, быйылгы үбүлүөйдээх Кыайыы күнүгэр, ыам ыйын 9 күнүгэр, биһиги нэһилиэктэн 80 паара Кыайыы вальсын үҥкүүлүүллэр диэн быһаарынныбыт. Оҕолор, төрөппүттэр кыттыахтара. Маны сэргэ тиэхиньикэ параата, устуруойдаан хаамыы уонна ырыа күрэҕэ буолуоҕа.
Сыллааҕы былаан быһыытынан, биһиги нэһилиэккэ хас биирдии тэрилтэ сэрии оҕолорун хонноҕун анныгар ылбыта. Кинилэр субуотунньук тэрийэллэр, аадырыстаах көмөнү оҥороллор. Ыам ыйын 9 күнүгэр тэрилтэлэр бэлэх туттарыахтара.
Булгунньахтаахха суос-соҕотох Аҕа дойду Улуу сэриитин огдообото – Нина Петровна Ноева ордон олорор. Биһиги кини дьиэтигэр благоустройствоны киллэриэхтээхпит. Бу сайын бүтэриэхпит.
Үүнэр көлүөнэҕэ төрөөбүт нэһилиэктэригэр, улууска ыытыллар бары тэрээһиннэргэ сүрүн кыттааччы буолалларын туһугар элбэх дьаһалы ыытабыт. Кинилэр оҕо эрдэхтэриттэн биир дойдулаахтара дьоллоох, эйэлээх олох туһугар киллэрсибит сүдү кылааттарын, эһэлэрин, эбэлэрин дьоруойдуу быһыыларын, ыарахан кэмнэргэ эр санааларын, дойдуга бэриниилээх буолалларын өйдүү, сыаналыы сылдьалларын туһугар кыһаллабыт.
Кэлэн иһэр Өрөспүүбүлүкэ күнүнэн, Күөх Маайынан уонна Улуу Кыайыы 80 сыллаах үбүлүөйүнэн эҕэрдэлиибин! Доруобай буолуҥ, хас биирдии дьиэҕэ ил, эйэ эрэ тосхойдун!
Көхтөөх уһун үйэлэниигэ аҕа көлүөнэ дьоммут-сэргэбит туһугар туруулаһар баһылык Айталина Васильевнаҕа бары үтүөнү, ситиһиилэри баҕарабыт.
Майя АКИМОВА сэһэргэстэ.
