ААН ДЬААҺЫН КҮНЭ
Саха олус мындыр омук. Өбүгэлэрбит Күн-дьыл эргиирин үчгэйдик кэтээн көрөн, хаһан хаар-самыыр түһэрин, хаһыҥныырын, Күһүн-Кыһын-Саас-Сайын кэлэр кэмин ааҕан-суоттаан, эндэппэккэ билэн, бу тыйыс дойдуну баһылаан, Саха сирэ дэтэн, дойду оҥоһуннахтара. Ити этиллибит бэлиэ күннэр бэйэлэрэ сахалыы ааттаахтарын-суоллаахтарын киһи саарбахтаабат. Ол гынан күн бүгүн бэлиэ күннэрбит бары Ньукуола, Бөтүрүөп, Борокуоппайап, Илдьиин, Ыспааһап о.д.а. диэн нууччалыы ааттаахтар уонна Таҥара күннэрэ диэн ааттаналлар.
Таҥараианство, эбэтэр Айыы Тойон Таҥара итэҕэлэ, бэлиэ күннэри сахалыы ааттыырга этии киллэрэр уонна Эһиги этиилэргитин кэтэһэр.
Биһиги биир саха сиригэр кэтэһиллэр бэлиэ күнү – Илдьиини сахалыы Аан Дьааһын Айыы күнэ диэн эбэтэр судургутук Аан Дьааһын күнэ диэххэ диэн этии киллэрэбит.
Аан Дьааһын диэн Алтыс халаҥҥа олорор Айыы Тойон Таҥара биир тутаах Айыыта-үлэһитэ буолар. Аан Дьааһын сүрүн дьарыга Сиргэ мунньуллубут аньыыны-хараны ыраастааһын буолар.
Сир Ийэ бэйэтэ туох да аньыыта-харата суох ып-ыраас. Ону баара икки атахтаан иҥэн-батан сылдьыбакка аньыыны оҥороро элбэх, ол аньыытын сорҕотун Сир Иэйэбит барахсан бэйэтигэр ылынан киртийэр эбит. Үөрүүбүтүн эмиэ тэҥҥэ үллэстэр. Аньыы диэн Хара ньэгир (эниэргийэ), оттон Үөрүү – Үрүҥ ньэгир (эниэргийэ). Үрүҥ ньэгир Орто Дойдуну Үөһээ Айыылар диэки тардан өрө көтөҕөр, оттон Хара ньэгир төттөрүтүн Аллараа дойду диэки таҥнары тардар.
Аан Дьааһын Сиргэ мунньуллубут Хара ньэгири ыраастаан Сир ыйааһынын тэҥнээн, Үөһээ уонна Аллараа Дойдулар ыккардыларыгар ыйанан уста сылдьар Орто Дойду оҥорор эбит. Өскөтүн киһи аймах олус элбэх ыар аньыыны оҥорон, сэт-сэлээн туолан, ону Аан Дьааһын ыраастаан кыайбатаҕына, Сир бэйэтэ араас дьайыынан – сир хамсааһынынан, вулканнарынан, силлиэнэн-холоругунан о.д.а. ол аньыы ньэгириттэн ситэ босхоломмотоҕуна Орто Дойду ыйааһына наһаа ыараан Аллараа Дойдуга сууллан түһэр иэдээнэ күүтэр эбит.
Аллараа Дойду антиматерияттан, Орто Дойду материяттан турар диэбиппит. Дьэ ол Материя тутуллаах Сир Антиматерияттан турар Аллараа Дойдуга түстэҕинэ Аннигиляция баран алдьархайдааах дэлби тэбии, эстии буолар, Орто Дойду эрэ, киһи, кыыл-сүөл, үүнээйи эрэ, туох да орпот. Итини сахалыы Үйэ уларыйыыта, бэстилиэнэй тыһыынча туолуута дииллэр. Нууччалар Апокалипсис диэн ааттыыллар.
Дьэ, Аан Дьааһыммыт, Этиҥ диэн атын көлүйэн, Кыһыл көмүс хачыма тэлиэгэҕэ олорон, өрөһө былыт олбохтонон Аан дойдуну кэрийэр. Хараҥа ньэгир мустубут, Абааһы сөрүөстүбүт сирин буллаҕына Уот-Чаҕылган дапсыырынан быһыта биэртэлээн суох гынаттыыр эбит. Ол аайы Этиҥ-ат үөрэн иҥэрсийэ-иҥэрсийэ, өрүтэ тура-тура дьоруонан тэбинэр. Оччоҕо Орто Дойдуга этиҥ этэн ньиргийэрэ иһиллэр.
Хара ньэгир лаҥханан-муоҕунан бүрүллүбүт сиргэ бүгэр. Оннук сир түҥ ойуурга, өртөммөтөх дойду сиргэ баар буолар. Аан Дьааһын итинник сирдэри булан чаҕылганынан уоттаталыыр, хара дьайтан ыраастыыр. Лаҥхалаах, муохтаах, элбэх сэтиэнэхтээх сиргэ, хара ньэгирэ элбэх буолан, от-мас сиэмэтэ кыайан тыллыбат, онон от-мас үүнэрэ тохтуур, кыыл-сүөл, көтөр-сүүрэр төрүөҕэ буомурар.
Этиҥ ыраастаабыт баһаарын кэнниттэн, эбэтэр киһи өртөөтөҕүнэ, хара ньэгир сүтэн, ити сир чээлэй күөҕүнэн чэлгийэр, ньиирээйи ойуурунан бүрүллэр, чыычаах ырыата чугдаарар, кыыл-сүөл төрүөҕэ торолуйар.
Киһи айылҕа оҕото, онон син айылҕа курдук өр дуу өтөр дуу буолан баран мэйиитигэр урукку, ол иһигэр хаалынньаҥ өйдөбүллэр олохсуйаннар лаҥхараллар, мэйииини саба бүрүйэллэр. Дьэ ол мэйии лаҥхата саҥа билии сиэмэтэ тылларын, араскыланан, үүнэн сириэдийэрин мэһэйдииллэр. Оннук киһи уруккунан олорор, бөппүрүөк буолар, саҥаны барытын утарар, тиһэҕэр устунан түөһэйэр... Хомойуох иһин, лаҥханан бүрүллүбүт мэйиилээх дьон элбээн иһэр.
Кыһыҥҥы кэмҥэ Аан Дьааһын үлэтин тохтоппот. Кини Күн Күбэй Хотунтан Сир туһаайыытынан ньэгирдэ ыыт диэн көрдөһөр. Күн Күбэй Хотун Күҥҥэ сорудах биэрэр – Күн ол сорудаҕы толорон, кыынньа түһэр (актыыбынаһа үрдүүр диибит) уонна утаакы буолбат, уот-курбуу оноҕостор Сир хайысхатынан “Күн тыала” буолан субулла көтөллөр. Ити кэмҥэ Аан Дьааһын Икки кынатын даллатар, онтута баарыс буолар. Ол Кынат-баарыһын “Күн тыалыгар” үрдэрэн, Сир диэки көтөн элээрэр. Сиргэ тиийэн Арктикаҕа уонна Антарктидаҕа, онно чугас сытар дойдуларга мунньуллубут хара ньэгирдэр диэки туһаайан, Күн ыыппыт ньэгирин кынатынан сапсыйан салайан ыыталыыр, хара ньэгиртэн ыраастыыр. Бу кэмҥэ Халлааҥҥа Дьүүкээбил уота умайар. Ити “Күн тыалын” протоннара уонна электроннара Аан Дьааһын Кынатыгар тыган, араас дьэрэкээн өҥүнэн оонньуулларын Дьүүкээбил уота диэн көрөр эбиппит.
Сотору Ыспааһаптар кэлэллэр. Олору туох диэн сахалыы ааттаталыыбыт?
Сэҥээрбит дьон кыттыһаргытыгар ыҥырабын.
Гавриил Угаров – Эһээ Дьыл
2019 сыл атырдьах ыйын 5 к.
