Хаамаайы Саша айанынан сибээстээн Ойуун, ойууннааһын туһунан дьон ортотугар үгүс күүркэтиилээх, айдааннаах даҕаны кэпсэтии бара турар. Ол иҺин Таҥараиаство Ойууннааһыҥҥа сыһыаныгар кылгастык тохтуубут.
Ойууннааһын саха дьоно билэр, кэрэхсиир боппуруоһа. Ханнык баҕарар сүүрээҥҥэ, син биир аска-таҥаска курдук, дьон интэриэстээх, дьон ону ирдиир буоллаҕына ол сүүрээн сайдар, олоххо киирэр. Син биир ырыынак. Холобур, билигин ойуун, ойууннааһын Ырыынага үөскээн эрэр. Онон сибээстээн, Саха сиригэр, сотору кэминэн ойууммун дэнээччи кырыы-кырыытынан буолар туруктаах. Ол аата, нууччалыы аҥардаан эттэххэ, , ойуунамания (шаманомания) сайдар усулуобуйата үөскээтэ. Ити үкссүгэр Ойуун диэн тугун билбэттэн, сымыйанан ойуумсуйуу туох содуллаах буолуоҕун билбэттэн тахсар.
Дьон Итэҕэл боппуруоһугар билиитэ-көрүүтэ олус көтүмэх. Бэл Ойууннаһыммытыгар дьон мунаарара элбэҕэ көһүннэ.
ОЙУУННААҺЫН – ХАРА ИТЭҔЭЛ
Ити мин быһаарыым буолбатах, анал специалстар инньэ дииллэр. Онон Ойууннааһын дьиҥнээх Айыы, Таҥараианство итэҕэлэ буолбатах. Былыр Айыы итэҕэлэ ыраас эрдэҕинэ бэл Ыһыахха Ойууннары уонна ыты киллэрбэт этилэр. Ойуун Хара итэҕэллээх, оттон ыкка абааһы сөрүөстэн киирсиэ диэннэр.
Дьиҥнээх Ойуун букатын сэдэх. Ойуун буолуохтаах киһини бэйэлэрэ талан ылан Сүрүн, Куттарын Аллараа дойду абааһылара илдьэ бараннар саҥалыы уһаараллар, ол олус ыарыылаах буолар, кини күүскэ ыалдьар, ону эттэтии дииллэр. Кута-сүрэ уларыйан Ойуун киһи икки абааһы ыккардынан оҥоһууланар. Инньэ гынан, Ойууну Арсан Дуолай Орто дойдуга үлэлииргэ анаан бэлэмниир, такайар. Онон Ойуун диэн, билигин дьон өйдүүрүн курдук Айыылартан айдарыылаах буолбатах, төттөрүтүн Аллараа дойдуттан аналлаах киһи буолар. Итини бары чиҥник билэрбит эрэйиллэр.
Орто дойдуга Ойуун тугу гыныахтааҕый?
Айыы Таҥара уонна Арсан Дуолай икки Орто дойдуга Үрүҥ уонна Хара күүстэри ким төһөлүүнү тутуохтааҕын туһунан, аныгылыы эттэххэ, дуогабар түһэрсэллэр.
Орто дойдуга абааһы наһаа үксээн, Хара ньэгир аһары элбээри гыннаҕына, Ойуун ол абааһылары уодьуганнаан, дьону-сэргэни көмүскүүр. Инньэ гынан Хара уонна Үрүҥ күүстэр балансалара тэҥнэһэр.
Ойууттар Дом! – диэн тылы тутталлар.
Сымыйанан ойуун буола сатааһын, ойуммун дэнии – ыар аньыы, улахан сэттээх-сэлээннээх. Айыы киһитэ баҕатынан абааһы буола сатыыра көннөрү да санаатахха сиэргэ баппат быһыы. Айыы Таҥара итинник киһиттэн киэр хайыһар, көннөһүммэтэҕинэ Аадка да утаарыан сөп. Чугас дьонугар ол эмиэ куһаҕаннык дьайар, олус кутталлаах.
АЙЫЫ ТОЙОН ТАҤАРА СИРДЭЭҔИ ҮЛЭҺИТТЭРЭ - АЛГЫСЧЫТТАР
Орто дойдуга Үрүҥ күүстэри үксэтээччилэринэн Айыы Таҥара Сирдээҕи үглэһиттэрэ - Алгысчыттар буолаллар.
Алгысчыттар Айыы ойуунабыт, Үрүҥ ойууммун диэн бэйэлэрин сыыһа ааттаналлар. Дьиҥинэн Айыы Таҥара үлэһитэ Алгысчыт эрэ диэн ааттанар.
Сахаттан бастакы профессиональнай этнограф Сэмэн Сомоҕотто (С.Н.Николаев) суруйарынан, Саха сиригэр православнай аҕабыыттар кэлэннэр дьоннор кинилэр диэки охтубуттарыгар, сымыйа ойууннар үлэлэрин сүтэрээри ыксаан, бастаан аҕабыыттар курдук үрүҥ таҥаһы кэтэ-кэтэ биһиги Саха аҕабыыттарабыт дэммиттэрин дьон сэҥээрбэтэх. Ол иһин Ойуун сахаҕа аптарытыатын туһанан Үрүҥ оууннарабыт, Айыы ойууннарабыт диэбиттэрин дьон дьэ ылыммыт. Онтон ыла Алгысчыттарбыт Үрүҥ эбэтэр Айыы ойууна диэн ааттаммыттар. Ити дьон аны кыырартан, дүҥүрдэнэртэн, дьону да эмтииртэн туора турбаттар. Эбэтэр Хара уонна Айыы итэҕэлин булкуйаллар. Оттон дьиҥнээх Айыы Таҥара үлэһитэ – Алгысчыт дүҥүрдэммэт да кыырбат да, аҥардастыы алгыыр эрэ. Кини Туску!, Оом! – диэн тыллары туттар. Оттон кыырдаҕына, дүҥүрдэннэҕинэ этэ-сиинэ быртаҕырар. Итинник киһи алгыһын Айыылар ылымматтар, алгыс сыалын сиппэт. Онон Алгыһы сакаастааччылар Алгысчыттара кимин-тугун билэн эрэ баран ыҥырыахтаахтар.
ОЙУУНУМСУЙУУ ТӨРҮӨТЭ АҺАҔАС ЭТТЭНИИ – АТАВИЗМ БИИР КӨРҮҤЭ
Былыргы биһиги түҥ өбүгэлэрбит бары аһаҕас эттээх, эбэтэр билиҥҥилии эттэххэ, экстрасенстар этилэр. Кинилэр нервэлэрэрин рецептордара сыгынньах уонна куруук тыҥыы сылдьар буолан айылҕа көстөр—көстүбэт эйгэтигэр туох буоларын барытын билэллэрэ. Ол дьоҕурдара оччотооҕу тыйыс усулуобуйаҕа кинилэри өлөр-өлүүттэн, киһи аймаҕы быстыыттан быыһаабыта.
Билигин сорох дьоҥҥо өбүгэлэр ити экстрасенс буолар дьоҕурдара күөрэйтэлиир. Холобур түүлээх, кутуруктаах о.д.а. дьон төрүүллэрин курдук. Ити наукаҕа атавизм диэн ааттанар. Ол аата ЭКСТРАСЕНСОРСТВО, эбэтэр АҺАҔАС ЭТТЭЭХ БУОЛУУ – АТАВИЗМ БИИР КӨРҮҤЭ БУОЛАР.
Дьэ итинник дьоҕурдаах дьон, Ойуун диэн ис дьиҥин билбэт буоланнар, арааһа ойууммун быһыылаах дэнэллэр. Онон мантан инньэ Ойууммун дэнэ сылдьыбыт экстрасенстар бэйэлэрин алҕастарын көннөрүнэн Ойуун буолбатах, экстрасенс эбиппин диэн билиниэхтээхтэр, Айыы Таҥара иннигэр аньыыларын боруостаныахтаахтар.
Сорох экстрасенс буолбатах дьон, ас таһаарынар сыалтан, гипноз техникатын үөрэтэн, дьону утутар кыахтанан баран, ойумсуйар түгэннэрэ эмиэ баар. Ити эмиэ улахан аньыы буоларын кинилэр өйдүөх кэриҥнээхтэр.
Онон билигин Сахабыт сиригэр, эппиппит курдук, Ойууммун дэнээччи кырыы-кырыытынан буолар, чопчулаан эттэххэ, Ойууномания тарҕанар куттала үөскээтэ. Ол тугунан диэлийэн тахсыа биллибэт. Итинэн сиэттэрэн Ойуун диэн кимин-тугун, сымыйанан ойуумсуйуу ыар аньыы буоларын, сэттээҕин-сэлээннээҕин, чугас дьонугар кутталлааҕын дьон биллин диэн бу маны таһаарабын.
