Cаха сирин ирбэт тоҥуттан түҥ былыргы кыыл-сүөл сыалайдыы көмүллэ сытар өлүктэрин буланнар аан дойдуга аар-саарга аатырдыбыт. Ордук аан дойду учуонайдара сэлиини клоннааһыҥҥа улахан интэриэстээхтэрин биллэрэллэр.
Билигин сэлиини клоннуурга Арассыыйа, АХШ, Соҕуруу Кэриэйэ уонна Япония учуонайдара ылсан үлэлииллэр. АХШ Гарвард университетын бэрэпиэссэрэ, генетик Джордж Черч бу үлэҕэ хоннохтоохтук ылсан үлэлиир.
Черч этэринэн, сэлии ДНКтын төннөрөр кыаллыбатах, ол гынан баран, ону көмпүүтэринэн чөлүгэр түһэрбиттэр уонна сулуон килиэккэтигэр укпуттар. Ити биир эрэ ген туһунан этиллэр, онон сэлиини тилиннэрии туһунан этэр өссө да эрдэ. Бу ген биир кэлим систиэмэҕэ киллэрэргэ олус наадалаах эбит. Ону Черскэйгэ баар Плейцестоновай пааркаҕа чинчийэллэр.
“Биһиги тымныыга сылдьа үөрүйэх сулуону айан таһаарыахтаахпыт. Кинилэр от-мас аһылыктаах кыыллары кытары тэҥинэн сылдьалларын ситиһиэхтээхпит. Тоҕо чуолаан сулуон? Тоҕо диэтэххэ, атын ханнык да кыыл оннук дьаһанар кыаҕа суох. Ол иһин, биһиги тымныыга үөрүйэх сулуону көрдүүбүт”, — диир Черч.
Кини этэринэн, итинник сулуон килиэккэлэри холбооһун түмүгүнэн баар буолуон сөп. Итиниэхэ хас да боруоданы буоһатар сорук турар, ол сэлии буолабакка, сулуоннарга майгынныыр кыыл буолуон сөп. Сулуонтан уратыта диэн, ол саҥа көрүҥ хойуу түүлээх, кыра кулгаахтаах, халыҥ хаһалаах буолуохтаах. Оттон хаана салгыны тиэрдэр буолуохтаах.
