Түүллэрим Тустарынан

 

   Мин, биирдэ түһээн, арай Аллараа дойдуга түспүппүн. Хараҥа баҕайы. Дьон бөҕөтө наҕыллык сылдьаллар диэн көрөбүн. Сыарҕалаах оҕуһу сиэппит киһи баар. Урут хаһан эрэ өлбүт убайбын санааммын, кинини көрдүүбүн. Буллум. Арай кини түөрт киһини кытта туспа бөлөх буолан тураллар эбит. Убайым таптаан кэтэр хара ырбаахытын кэтэн турар. Аны сүрэҕин диэкинэн көрбүтүм, уһуктаах мас анньыллыбытын курдук. Ону көрөн ыйыппыппар убайым «манна миигин абааһы көрөллөр» диэтэ.

   Уһуктаат, түүлбүн ийэбэр кэпсээбиппэр «ээ, оҕобун бэйэтигэр тиийиммитэ диэн сөбүлээбэтэх буоллахтара, ол түөрт киһи эмиэ оннук дьылҕалаахтар эбит» диэн тойоннообута.

   Аҕам барахсан ас барбат буолан, ыалдьан, уһуннук эрэйдэнэн өлбүтэ. Ол ырааппытын кэннэ, дьикти түүлү түһээбитим. Арай утуйа сыттахпына, аҕам илэ киирэн кэллэ уонна эттэ: «От ыйыгар икки нэһилиэккэ кэбиһиилээх оттор умайыахтара. Экэниэмикэ кыһалҕатыгар улахан кэпсэтиилэр буолуохтара», – диэтэ. Онтон аҕам тахсарын саҕана, хоһум аана илэ сабыллыбыт курдук буолла. Буор уонна сарыы таҥас никсийбит сыта билиннэ. Аҕам өлбүтүгэр ийэм киниэхэ сарыы этэрбэс кэтэрдэн ыыппыта. Ийэм бу түүлү маннык тойоннообута: «Аҕаҥ барахсан баарыгар «экэниэмикэ» диэни туттаахтаабатаҕа буолуо. Арай олохпут тутула уларыйар ини. От диэн ынахха, сылгыга сыһыаннаах буолуон сөп. Уот – тыл сүрэ».

   Арай туран, от ыйыгар биир ыал хотонугар бырдаҕы бохсорго буруолата уурбут түптэлэриттэн уот барбыт. Туох баар сүөһүлэрэ бүтүннүү умайбыт. Оттон биир нэһилиэккэ эмиэ итинник төрүөтүнэн хаһааҕа турар 40-ча борооску уокка былдьаммыта.

   Мин түүн аайы түһүүбүн. Ол, биллэн турар, олус эрэйдээх. Олортон умнубакка хаалбыттарым итинниктэр.

 

 

 

 

   Дьалабына күөлүн атаҕар от мунньа сылдьабын. Куйаас түһэн, от сыралҕана сүрдээх. Анныбытыгар Амма өрүс мэндээрэн «кэл, сөтүөлээ, сөрүүкээ» диэбит курдук, итир тыалтан эрэһэ долгуннуран, араас өҥүнэн чаҕылыйа оонньоон, көөчүктэнэ уста сытар. Өрүс уҥуор Перевал хайата ааһан иһэр, кыра да буоллар ардахтаах былыты бэйэтигэр тардар. Онон мин оттуур сирбин таарыйар буолан, курааны баттаһа оппун мунньан, лэкээлии охсор идэлээхпин.

Бүгүн уолум кэлэн көмөлөһүөхтээх этэ. Кэтэһэбин. Кыраапкалаах аппынан оппун мунньан бүтэрдим, киһим суох. Субуулаабыт оппун түүрдэрэн бардым. Ол сылдьан көрбүтүм, уолум бэлисипиэтинэн иһэр эбит. Көмөлөһөөччүм иһэриттэн син сэргэхсийбит курдук буоллум. Сирбиттэн син 60-70 төбөлөөх тахсыахтаах диэн суоттанабын. Уолум өрүс үрдүнээҕи суолунан буолбакка, бааһынаны туора, Дьоодьохоп оҕонньор оттуур сиригэр тахсар суолунан барда. Бааһынаны туораатаҕына, суола бүтэр, мин оттуур сирбэр диэри, урут хоруллан баран быраҕыллыбыт сир буолан, бэлисипиэт буолуохтааҕар, сатыы да киһи сылдьарыгар куһаҕан сир. Уолум бааһынаны туораата, суола суох сиргэ кэлэн баран, сэрэйбит курдук, бэлисипиэтиттэн «бырахтарда». Эмискэ хантан да кэлбитэ биллибэккэ, бэргэһэ саҕа былыт кэлэн, күнүн көрдөрбүтүнэн туран ардаан барда. Дьэ, ыксал... Аппын соруйан, субууларбын түүрдэрэн умса-төннө түһүү буолла. Уолум туһунан олох да умнан кэбистим. Оппун түүрдэрэн бүтэн баран көрбүтүм – уолум суох. Сүрэҕим «парк» гына түстэ, били, охторугар, тугун эрэ эчэттэҕэ диэн. Кыраапкабыттан ыстанан түстүм уонна сүүрэр-хаамар былаастаан, уолум охтубут сирин диэки харбыаластым. Син тэйиччи, икки сүүсчэкэ хаамыы баар сирэ. Сирбин ортолоһон иһэн көрдөхпүнэ, арай уолум саҥардыы иһэр эбит. Соһуйдум даҕаны, муодарҕаатым даҕаны... Тохтоон, кэтэһэн турабын. Оруобуна мааҕын кэлбитин курдук, өрүс үрдүнэн буолбакка, бааһынаны туора иһэр. Дьэ, хайыыр? Үүт-үкчү бааһынаны туораат, бэлисипиэтиттэн суулунна даҕаны, түргэн үлүгэрдик туран кэллэ. Бэлисипиэтин анньан көрөн баран, хаалларан сатыылаата. Кэлбитин кэннэ ыйытааччы буоллум: «Тоҕо төттөрү-таары сылдьаҕыный?» – диэн. Онуоха уолум: «Саҥа бу эрэ кэллим», – диэн хоруйдаан соһутта. Бэриэтчит диэн баарын истэр этим да, олох илэ итинник көрүөм дии санаабат этим. Көннөрү тыас, саҥа дорҕооно кэлэн ааһара буолуо дии саныырым. Айылҕаҕа араас дьиктилээх. Бу – олох күрүлүүр күнүс көстөн ааспыта. Ардахпыт түспүтүн мэлдьэһэн, эмиэ куйаас бөҕөтө. Оппутун көмөлөөн, төбөлөөн, лэкээлээн, киэһэ сөпкө бүттүбүт. Анныбытыгар Амма эбэбит аргыый устан мэндээрэ сытара.