М.Е. Николаев аатынан өрөспүүбүлүкэтээҕи мэдиссиинэ киинин үрдүк категориялаах аллерголог-иммунолог бырааһа, СӨ уонна РФ доруобуйатын харыстабылын туйгуна КИМ Наталья Иннокентьевналыын үлэлиир сиригэр тиийэн үлэни-хамнаһы билсистим.
Үйэ чиэппэрэ үлэлээн кэлбит аллергология сулууспата, ханна да буоларын курдук “оптимизацияҕа” түбэһэн, тэриллибиттэрэ 25 сылларыгар “бэлэх” тутан, бэйэтэ да тарбахха баттанар аҕыйах быраас оҕо уонна улахан дьон аллерголога икки аҥыы тус-туһунан отделениенан үлэлии барбыттарын хомойо, ороһуйа иһиттим.
Ол туһунан саас-сааһынан...
“Бастаан үлэлиирбэр нэдиэлэҕэ 2 ыарыһаҕы буларым. Билигин 2 доруобай киһини буллахпына үөрэбин”
– Аллергияны аныгы үйэ ыарыыта диэххэ сөп дуу?
– Бу ыарыы сыл аайы элбии турар. Саха сирин олохтооҕун 34%-на аллергиянан ыалдьара биллэр. Ол иһигэр 18%-на – бронхиальнай астманан. Аллергия – иммуннай систиэмэ ыарыыта. Доруобай киһи реакция биэрбэт эттиктэригэр ыарыһах киһи биэрэр. Холобура, кыра оҕоттон саҕалаатахха, кини ынах үүтүгэр аллергиялыыр, ол эбэтэр “чужероднай белокка” реакция биэрэр.
Мин 40 сыл анараа өттүгэр аллергологынан саҥа үлэлиирбэр бу ыарыы адьас аҕыйаҕа. Бастаан үлэлиирбэр нэдиэлэҕэ 2 ыарыһаҕы буларым. Билигин 2 доруобай киһини буллахпына үөрэбин. Анал ыстатыыстыка этэринэн, Сир саарын үрдүнэн 50 мөл.киһи ыалдьар. Сүрэх-тымыр, искэн ыарыыларын кэнниттэн 3-с миэстэҕэ турар. Онон “аллергия аныгы үйэ ыарыыта буолла” диэтэххэ сыыспаппыт.
– Саха сиригэр аллергияны сиһилии үөрэппит, дьарыктаммыт учуонайдаахпыт.
– Саха сиригэр мэдиссиинэ бастакы дуоктара Н.С. Платонова (биллэр судаарыстыбаннай уонна бэлитиичэскэй диэйэтэл С.Н. Платонов кыыһа) 2000 сыллаахха “Эпидемиология аллергических заболеваний в Якутии” диэн дуоктар дьиссэртээссийэтин көмүскээбитэ. Саха сирин барытын кэрийэн, нэһилиэнньэ 34%-на аллергияҕа ыалдьарын быһаарбыта: 18%-на бронхиальнай астма, 8%-на окко-маска, оттон 20%-на оҕолорго аллергодерматоз (диатез) буоларын быһаарбыта.
Надежда Степановна Сэбиэскэй Сойуус саҕана саҥа аһыллыбыт иммунология уонна аллергология институтун бастакы аспирана буолан, аан бастакынан хандьыдаат истиэпэнин көмүскээбитэ. Ол дьупулуомугар 1-кы нүөмэр суруллан турар. Саха сирин мэдиссиинэтигэр үгүһү оҥоруох киһи, хомойуох иһин, олохтон эрдэ барбыта. Биһигини, аллергологтары, иилээн-саҕалаан сылдьыбыт үтүөкэн киһибит этэ. Кини “холодовая аллергия” диэн тымныыга аллергиялыыр дьону бастакынан чинчийэн, быһаарбыт киһи буолар. Билигин аан дойду бары учуонайдара кини үлэтигэр тирэҕирэллэр. Кини хандьыдаат дьиссэртээссийэтин “Холодовая аллергия” тиэмэҕэ суруйбута. Онон устуоруйаҕа киирбит киһибит.
– Наталья Иннокентьевна, бэйэҥ аллерголог идэлээх буоллаҕыҥ?
– 1976 сыллаахха Дьокуускайдааҕы медучилищены бүтэрэн, биэлсэринэн үлэлээбитим. 1981 сыллаахха СГУ мэдиссиинэ факультетыгар үөрэнэ киирбитим уонна өрөспүүбүлүкэтээҕи балыыһаҕа үлэлии-үлэлии үөрэммитим. Онон бэйэбин өрөспүүбүлүкэтээҕи 2-с №-дээх балыыһа иитиллээччитинэн ааҕынабын. Үөрэхпин бүтэрэн үлэлии кэлэрбэр И.И. Местников, А.П. Шадрина, Л.Д. Егорова, Л.Д. Сосина, Р.А. Аргунова, Л.И. Бабенко, З.М. Кузьмина, о.д.а. саха аатырбыт быраастара үлэлииллэрэ. Эдэр исписэлиистэргэ сүрдээх үчүгэй сыһыаннаахтара.
Бастакы кылаабынай бырааһым В.А. Гороховка махталым улахан. Кини мин аллергологынан үлэлээбитим 2 сыл буолбутун кэнниттэн ыҥыран ылан: “Аллергология өрөспүүбүлүкэбитигэр адьас сайда илик. Бу хайысхаҕа үлэни-хамнаһы өрө тардыахха наада”, – диэн сорудах курдук эппитэ. Ити 90-с сыллар саҕаланыыларыгар этэ. Онон аллергия хайысхатыгар миэхэ “күөх суолу” тэлбитэ. Идэбинэн аллергология уонна иммунология институтун саамай бастакы учуонайдарыгар, учууталларыгар үөрэммит, үлэлээбит дьоллоохпун.
– Урут сүрдээх үчүгэй бырагырааманан үлэлии олорбут эбиккит. Билигин үлэ барар дуу?
– М.Е. Николаев үлэлиирин саҕана 10 сыл устата “Пищевая экологическая цепочка – влияние на здорового населения” диэн сүрдээх үчүгэй анал бырагырааманан үлэлээбиппит. Манна Тыа хаһаайыстыбатын, Доруобуйа уонна Экология министиэристибэлэрэ холбоһоммут бииргэ үлэлээбиппит. Онно Бүлүү сүнньүнээҕи уонна киин улуустар олохтоохторугар “Аллергия ыарыыта – экология индикатора” диэн хайысханан үлэ ыыппыппыт. Бөһүөлэккэ кэлэн, үүттэрин-эттэрин, отторун, олорор сирдэрин буорун анаалыстаан, маны сэргэ олохтоохтортон анаалыс ыларбыт. Онно олохтоохтор астарын-үөллэрин, сүөһүлэрин-астарын хайдах тутан олороллоругар, оннооҕор вакцинацияҕа тиийэ үлэ барбыта. Оннук үлэ билигин ыытыллыбат.
Ыарыы утумнуур
– Удьуорунан бэриллэр дуу?
– Аллергия “генетическэй обусловленнай” – төрөппүттэрэ ыалдьар буоллахтарына, кэлэр көлүөнэ оҕолоро, ыччаттара эмиэ ыалдьаллар. Биһиэхэ “аллергия перерождается” диэн тиэрмин баар. Кыраттан саҕалаан ыараханыгар тиийэр. Ыарахан килииньикэтэ – бронхиальнай астма, анафилактическай шок.
– Биричиинэтэ?
– Экология уларыйыыта, урбанизация, хиимийэ эттиктэрдээх тутуу матырыйааллара, таҥаспыт-саппыт, аспыт-үөлбүт. Биһиги натуральнай астан тэйдибит. Сахалар дьиҥнээх аһы – эти-үүтү, арыыны, балыгы сиэн олоробут. Тыа сиригэр сылгыбыт-сүөһүбүт аҕыйаан, дьиҥнээх аһылыгы аһыыр киһи аҕыйаата. Саха киһитин сүрүн аһылыга – белковай аһылык (эт-үүт, балык).
– Оҕо төрүөн инниттэн профилактика барыахтаах.
– Оҕону төрөтөргө эрдэттэн доруобуйаҕын көрүнэн, чөл олоҕу тутуһан, өскөтүн аллергическай ыарыылаах, сайын от куоппаһыгар (пыльца) аллергиялаах буоллаххына, сайынын оҕону төрөтүө суохтааххын. Оҕо биир эмэ төрөппүтэ ыалдьар буоллаҕына, удьуорунан (генетически обусловленный) ол “куодун” ылар.
– Саҥа төрөөбүт оҕоҕо ынах үүтэ ыарахан буолуохтаах.
– Кэнникинэн эмиий үүтүн бырапагаандата үчүгэйдик барар буолла. Урут 80-с, 90-с сылларга эмиий үүтүн иһэрдибэт буола сылдьыбыт кэмнэр бааллара. Оҕо төрөөт да ийэтин үүтүн иһиэхтээх. Онно элбэх иммуноглобулин баар. Оҕо, ийэтин иһиттэн тахсаат, араас микробу көрсөр, онтон көмүскэнэр хардата – иммуноглобулиннарга. Онон төһө кыалларынан оҕону төрөөтө да, эмиийдиэххэ уонна сааһын туолуор диэри эмнэрэр наада. Оччоҕо оҕо быдан доруобай, иммунитета күүстээх буолар.
– Урут оҕолорго “диатез” ыарыы үгүһэ. Билигин хайдаҕый?
– Кыра оҕолорго аллергодерматоз, эбэтэр норуокка биллэринэн, “диатез” буолар. Бу дерматоз, сүрүннээн, ынах үүтүгэр баар. Ынах белога ийэ үүтүн белогунааҕар куруубай тутуллаах, онон аллергическай ыарыыны көбүтэр. Оннук ыалдьар оҕолорго саастара улаатан истэҕин аайы мурун бүөлэниитэ (ринит) баар буолар. Ол аллара түһэн-түһэн, астмаҕа кубулуйар.
Мин кэтээн көрөрбүнэн, кэнники 10 сылга аллергодерматоз аҕыйаата. Урукку сылларга ыарахан дерматозтар бааллара. Билигин ыарыы ол көрүҥэ мөлтөөтө, чэпчээтэ диэххэ сөп. Манна төһүү буолбут – ийэ үүтэ. Биһиги акушер-гинекологтарбыт, педиатрдарбыт сүрдээх улахан өйдөтөр үлэни ыытан, бу ыарыы аччаата диэн бэлиэтиир тоҕоостоох.
– Оҕо ийэтин үүтүттэн кытта аллергиялыыр түбэлтэтэ тахсар эбит.
– Оҕо аллергиялаах аҕатын куодун ылар. Ийэ доруобай. Маннык түгэҥҥэ “перекрестнай реакция” барар. Онон ийэ гипоаллергеннай диетаны кытаанахтык тутуһара ирдэнэр. Төрөппүт иккиэн аллергическай ыарыылаах буоллахтарына, 100% аллергиялаах оҕо төрүүр. Онтон төрөппүттэн биирдэстэрэ ыалдьар буоллаҕына, аҥаарын утумнуур.
Хатыҥ, сытыган эрбэһин аллергияны көбүтэллэр
– Аллергеннар ордук ханна баар буолалларый?
– Саамай элбэх аллерген дьиэ быылыгар (бытовой аллерген) баар. Биричиинэтэ – дьиэлэрбит наһаа эргэрбиттэрэ. Ордук улуустарга, тыа сирдэригэр. Хоту улуустарга баччааҥҥа диэри 36-с сиэрийэлээх дьиэлэр тураллар. Ол дьиэлэр хаптаһыннарын икки ардыгар фенол сымалата баар буолар. Оннук дьиэҕэ олорор үгүс киһи астмалаах.
Аны кыһыммыт уһун, биир дьиэҕэ суулаһан олоробут, онно быылбыт элбэх. Онон “бытовой аллерген” сүрүн биричиинэтэ итиннэ сытар. Аны 90-с сылларга “евроөрөмүөн” үөдүйэ сылдьыбыта. Ол дьиэлэргэ “ковровое покрытие” диэн матырыйаалы тэлгиир кэмҥэ эмиэ элбэх “астматик” баар буолбута.
Куоппас (пыльца) – киһи хараҕар көстүбэт быыл. Куоппаһы электроннай микроскобунан эрэ көрөҕүн. Холобура, бу дьиэҕэ баар “клещ домашней пыли” (кэннигэр турар хартыынаны көрдөрөр). Бу электроннай микроскобунан улааппытын көрөҕүт. Көрдөххө, “кырасыабайдар”. Астмалаах дьон сүрүн өстөөхтөрө – кинилэр. Аллергиялаах киһи муора бородууктатын сиэ суохтаах. Тоҕо диэтэххэ, кинилэр бу муора бородуукталарын кытта биир аллергеннай структуралаахтар. Онон барыта сибээстээх.
– Сайынын “пыльцаларбыт” аллергияны көбүтэллэр. Ордук хатыҥ, үөрэ ото, хонуу ото, үүнээйилэрэ, о.д.а.
– Мин 40-ча сыл устата үлэлээн кэлбит уопуппар олоҕурдахха, хатыҥ уонна сытыган эрбэһин (полынь) аллергияны ордук үөскэтэллэр. Аны саамай дьиксинэрим – эмтэн аллергия элбии турара. Кыратык ыарыйдыбыт да – мээнэ эминэн эмтэнэбит. Эмтиэкэттэн ыллыбыт да иһэн кэбиһэбит. Бастакы күннэргэ тугу даҕаны биллэрбэт. Ол эрээри хааҥҥар киирэн, белогу кытта булкуһан, “полноценнай аллерген” буолар. Онтон иккистээн иһэр түбэлтэҕэр, дьэ, аллергияны биэрэр. Манна улахан сырдатар-өйдөтөр үлэ барыан наада.
Эрэллээх ньыма – тургутук
– Аллерготест анаалыһа төһө сөпкө көрдөрөрүй?
– Аллергия тургутугун ньымата элбэх. Олортон биирдэстэрэ тириинэн билэр ньыма. Маны ыарыһахха бэйэтигэр оҥоробут. Бу – аллергология уонна иммунология институтугар оҥоһуллан кэлэр анал аллергеннар. Тириигэ кэрдиис (насечка) оҥорон баран онно таммалатабыт. Бу – саамай билимтиэ, “индивидуальнай” ньыма. Хаантан оҥоһуу эмиэ баар. Манна специфическэй иммуноглуболинын көрөбүт. Бу – эмиэ үчүгэй ньыма.
– Оччотугар тургутук саамай эрэллээх уонна үчүгэйдик көрдөрөр буоллаҕа.
– Оннук. Чуолкай түмүгү көрдөрөр.
– Астмалаах дьон кыһыҥҥы тымныыга ордук эрэйдэнэллэр дии.
– Биһиги тымныыбыт туруору (резко континентальнай килиимэт) тымныы. Онон астмалаах киһи тыынар систиэмэтигэр мэлдьи сүһүрүүлээх (воспаление) буолар. Онно тымныы салгын киирэн, хам ылан кэбиһэр. Ол иһин ыарыһахтарбыт кыһынын эрэйдэнэллэр. Ол эрээри бу тымныыга аллергия буолбатах, “гиперреактивность” диэн ааттанар.
– Аллергия ханнык көрүҥэ ордук кутталлааҕый?
– Аллергия бары көрүҥэ, биллэн турар, кутталлаах. Олортон саамай кутталлааҕа – “анафилактическай шок”. Манна киирбит дозатыттан тутулуга суох “высокочувствительнай организмҥа” киирдэҕинэ, киһи өлөн хаалыан сөп. Холобур – эмкэ. Маны тэҥэ тойон ыҥырыа, тигээйи, мүөттээх ыҥырыа (“перепончатокрылые”) дьааттарыгар аллергия баар. Онон мантан эмиэ сэрэниэххэ наада. Маны тэҥэ астан-үөлтэн, эмтэн анафилактическай шок ылыахха сөп. Аллергическай ыарыылар саамай, эппиккэ дылы, бүтэһик кэрдииһэ – астма.
Ааҕааччыларбыт ыйытыктарынан...
– Хоруона хамсыга аллергияны көбүтэр дуо? Хамсык содула хайдаҕый?
– Бу ыарыы дьайыытын, дьэ, биллэрдэ. Бастатан туран, мантан иммуннай систиэмэ мөлтүүр. Холобура, ыстатыыстыка көрдөрөрүнэн, хамсык ыарыы иннинэ өрөспүүбүлүкэҕэ бронхиальнай астманан 18 тыһ. киһи ыалдьар буоллаҕына, 2023 сыл түмүгүнэн 24 тыһ.ыарыһах бэлиэтэннэ. Ол эбэтэр 6000 киһинэн эбиллэн биэрдэ. Онон хамсык ыарыы содула элбэх.
– “Отек Квинке” саҕаланыытыгар дьиэҕэ суһал көмөнү хайдах оҥоһулларый?
– Бастатан туран, антигистаминнай эмп иһиллэр уонна туохха аллергиялаабытын чопчу билэн суох оҥоһуллуохтаах. “Суһал көмө” быраастарын ыҥырыллар. Туруга түргэнник мөлтөөн, бэлэһэ иһэн, тыыммат буолан хаалыан сөп. Ол улахан сэрэхтээх.
– Бронхиальнай аллергическай астма диэн диагноз чопчу тура илигинэ Симбикорт, Турбухолерт диэн эмтэри иһиэххэ сөп дуо?
– Сөп. Тумнастар, тыына хаайтарар (удушье), тыынара иһиирэр (свистящее дыхание) буоллаҕына, бу эмтэри ананыллар.
– Дьиэ иһигэр баар паныал тутуу матырыйаала доруобуйаҕа охсуулаах дуу?
– Этэн аһарбытым курдук, 36-с сиэрийэлээх дьиэлэргэ олорбут ыарыһахтар үксүлэрэ астмалаахтар. Билигин саҥа дьиэ барыта ГОСТ, САнПин ирдэбилинэн тутуллар. Хас биирдии киһи индивидуальнай, онон араастык дьайыан сөп. Холобур, “күүгэн-дьиэлэр” бааллар. Оннук дьиэлэр батарыайа итиититтэн феноллаах гааһы таһаарыахтарын сөп.
– Ааҕааччыбыт интэриэһиргиир: оҕолорум иккиэн астмалаахтар. 2016 сылтан уолум – үүнээйи пыльцатыгар, кыыһым 2023 сылтан аллергиялаахтар. Дьиэбит ис өттүттэн паныал тутуу матырыйаалынан 2013 сылтан бүрүллэн турар.
– Оҕото пыльцаҕа аллергиялаах буоллаҕына, ол аата, удьуорунан баар буолуон сөп. Оттон паныал матырыйаал манна “провоцирующай фактор” курдук.
Анаалыһы ханна, хайдах туттарыахха?
– Чопчу туохтан аллергиялыыры анаалыстан атын хайдах быһаарылларый?
– Биллэн турар, бастатан туран, ыарыһаҕы тус бэйэтин кытта кэпсэтиллэр. Биһиги, аллергологтар, туһугар эмиэ “силиэдэбэтэллэрбит” (күлэр). Ол курдук, ыарыһах ханна сылдьыбытын, тугу аһаабытын, туох дьиэҕэ олорорун, о.д.а. ыйытабыт, онтон барыта ситимнэнэн тахсан кэлэр. Ол курдук “анамнез” хомуйдаххына, 80–90 %-нын аҥаардас ыарыһах кэпсээниттэн билэҕин, диагноһын туруораҕын.
– Аллергия бэйэтин хайдах биллэриэн сөбүй?
– Хаһан баҕарар. Холобур, кыра оҕо киэнэ “пищевой фактор”, ол эбэтэр ынах үүтүттэн буолуон сөп. Оттон улахан киһиэхэ “бытовой фактор” эбиллэн биэрэр. Киһи сааһырдаҕына, дьарҕа ыарыыта эбиллэр, онон иммуннай систиэмэтэ хайдах туруктааҕынан тутулуктанар. Сорох төрөппүт оҕотун наһаа “стерильнэйдик” тутар. Оннук буолуо суохтаах. Оҕо тулалыыр эйгэ үтүө, мөкү өрүтүн этинэн-хаанынан билэн, иммуннай систиэмэтэ үөрэниэхтээх. Оҕону төрөөтүн кытта “стерильнэй вакуумҥа” уган кэбистэххэ, инникитин араас аллергеҥҥа бэлэмэ суох буолар.
– Ханнык анаалыстары ханна, хайдах туттаран билиэххэ сөбүй?
– Олорор сиринэн терапевка көрдөрүнэн, хаан уопсай анаалыһын туттарыллар. Онно эозинофилиялаах буоллаҕына, аллергическай фону биэрэр. Ону кэтээн көрүллэр. Өскөтүн мунаахсыйар буоллахтарына, анаан-минээн аллерголог бырааска ыыталлар. Манна кэлэн аллергоскрин туттараллар. Биһиги куораппытыгар “Гемотекс” уонна “Инвитро” мэдиссиинэ лабаратыарыйалара бааллар. Онно специфическэй иммуноглобулин туттараллар. Эмтэргэ аллергия пенициллиҥҥэ, инсулиҥҥа уонна анестетиктарга баар. Ыарыһах эми испитин кэннэ киһи этигэр-сиинигэр киирэн, белогу кытта холбоһон, аллерген буолар.
– Саха сиригэр аллергия ханнык көрүҥэ баарый? Бу ыарыыттан инбэлииккэ таһаараллар дуо?
– Барыта баар. Аһылыктан саҕалаан эмтэргэ тиийэ. Үүнээйи куоппаһа, олох-дьаһах, эпидермальнай аллергеннар барытыгар бааллар. Инбэлииккэ ордук астмалаах дьон тахсаллар. Үлэлиир саастарыгар сылдьар эдэр дьон тахсаллара баар.
– Аллергияҕа БАД көмөлөһөр дииллэр. Төһө оруннааҕый?
– Манна дьон “утуйа” сылдьар аллергеннара тахсан кэлиэн сөп. Онон эмиэ сэрэниэххэ наада.
– Аллерговакцинация туһунан билиһиннэриэҥ дуо?
– Билим тылынан эттэххэ, “Аллерген специфической иммунотерапии” диэн буолар. Туохха аллергиялыыгын да, ол аллергеҥҥыттан эмп оҥоробут. Ол – аллерговакцинация диэн ааттанар. Холобур, хатыҥҥа, сытыган эрбэһиҥҥэ (полынь) аллергиялаах буоллахтарына, олортон оҥоробут. Онно кыра дозаны ыарыһахха укуолунан киллэрэҕин эбэтэр тылын анныгар угаҕын. Оччотугар ол киһи туохха аллергиялааҕа реакция биэрбэт буолар. Бу – олус сыралаах, уустук үлэ.
Бастаан саҕалыырбытыгар ыарыһахтарбытын 5 сыл устата эмтиирбит. Ол эбэтэр 5 сыл устата кэлэн, эмтэнии кууруһун ааһаллара. Билигин 3 сыл эмтэнэр буоллулар. Маннык эмтэнии көдьүүстээҕин көрдөрдө. Сэмсэ, улахан дьарҕа ыарыылара суох буоллаҕына, 85–90%-ра үтүөрэллэр, 20–25 сыл устата ыалдьыбаттар, ыарыыларын умналлар. Оттон астмалаахтары эмтээтэхпитинэ, олохторун хаачыстыбата тупсар, ингаляторынан тутталлара тохтуур. 20 сыллаах үлэбин анаалыстаан көрбүтүм – астматиктар 72%-ра туруктара тупсубут.
Отделение туһунан кылгастык...
– Аллергология уонна иммунология отделениетын туһунан сырдатыаҥ дуо?
– Мэдиссиинэ киинин иһинэн 1999 сыл бэс ыйыгар арыллыбыта. Онно кылаабынай аллергологынан үлэлии сылдьыбытым. Бастаан арыллан үлэлиирбитигэр 8 этибит – 4 оҕо уонна 4 улахан дьон аллерголога. Онтон билигин аҕыйаан 5 эрэ буолан хааллыбыт. Аллерголог быраастар тарбахха баттанар аҕыйахпыт. Өрөспүүбүлүкэ үрдүнэн 11 аллерголог быраас баар. Мин саҥа үлэлиирбэр баара-суоҕа 3 аллерголог этибит. Оччолорго аллергическай ыарыы аҕыйах буолан, нуорма кыра этэ. Оҕо аллерголога М.Д. Карымова, куорат нэһилиэнньэтигэр А.В. Степанова уонна өрөспүүбүлүкэҕэ мин үлэлээбиппит.
– Бай, ол тоҕо аҕыйаатыгыт? Салгыы сайдан испэккэ?
– Барыта – “оптимизация” түмүгэ. Тэриллибиппит 25 сылын быйыл бэс ыйыгар туолбута. Билигин О.А. Голикова уонна Е.П. Лукина диэн оҕо 2 аллерголога оҕо отделениетыгар туспа бардылар, оттон биһиги сир саарбах турукка олоробут... Дьиҥинэн ыллахха, оҕо уонна улахан киһи аллерголога диэн суох буолуохтаах. Холобурун ыллахха, эмтэниигэ сыһыан биир. Арай эмп анааһыныгар дозатыгар эрэ уларыйыылаах.
Онон 25 сыл үлэлээн кэлбит отделение сабыллан, икки аҥыы арахсыбыта хомолтолоох. Мин, өр сыл үлэлээбит уонна аллергология сулууспатын төрүттэспит киһи, маннык быһаарыыны сыыһанан ааҕабын. Сыл аайы аллергия ыарыыта элбиир. Ону кэҥэтэн биэрэр үлэ-хамнас ыытыллыахтаах этэ...
– Оччотугар аллергология сулууспата баар буолуохтаах эбит.
– Баара ордук бөҕө буоллаҕа. Сулууспа баара истэргэ да астык. Биһиги поликлиникаҕа бардахпытына, “узкай” исписэлиис курдук буолан хаалабыт. Онон “сыыһа хамсааһын баран эрэр” диэн аллергия хайысхатыгар 30-ча сыл устата үлэлээбит киһи олус хомойобун.
– Доруобуйа харыстабылын министиэристибэтэ болҕомтоҕо ылыан сөп эбит.
– Болҕомтоҕо ылбатылар. Онон отделениебыт улаатыахтааҕар, кэҥиэхтээҕэр сабылынна. Оҕо аллергологтара туспа бардылар. Сулууспаҕа стационар, үчүгэй лабаратыарыйа баар буолуохтаах. Специфическэй аллергеннар суохтар.
– Стационарнай эмтэнии тоҕо суоҕуй?
– Бастаан тэриллэн үлэлиирбитигэр ырааҕы өтө көрөн үлэлиир былаан баара. Мин стационар аһыллан үлэлиэн баҕарбытым ыраатта. Ыарыһахтарбыт соматическай отделениеларга баран эмтэнэллэр. Ол курдук, астмалаахтар – пульмонологияҕа, муннулара риниттээхтэр – лорга, тирии ыарыылаахтар (аллергодерматоз) – тирии-венерология дьыспаансарыгар баран эмтэнэллэр. Дьиҥинэн, аллергияттан төрүөттээх ыарыһахтар биир сиргэ эмтэнэллэрэ ордук этэ.
– Төһө элбэх ыарыһах кэлэрий?
– Сылга 17–18 тыһыынча кэриҥэ ыарыһаҕы көрөбүт-истэбит. Олортон 80%-на анаан-минээн эмтэнэр аллергиялаах ыарыһах.
– Оттон күҥҥэ?
– 30-ча. Саамай аҕыйаабыта – 25 ыарыһах.
– Саастарынан көрдөххө...
– 20-тэн 55 саастарыгар диэри: саамай үлэлиир-хамсыыр саастарыгар сылдьар көлүөнэ.
– Аллергия ыарыылаахтар эбэтэр эрдэттэн бу ыарыыттан профилактикаланыан баҕалаахтар эһиэхэ кэлэн көрдөрүнүөхтэрин сөп дуу?
– Кэлиэхтэрин сөп. КоллЦентрга суруйтаран кэлэллэр.
– Наталья Иннокентьевна, сиһилии иһитиннэриигэр махтал. Инникитин аллергология салаата сайдарыгар, кэҥииригэр баҕарабыт. “Барыта – киһи туһугар” диэн бириинсипкэ салайтаран, Доруобуйа харыстабылын министиэристибэтэ тустаах дьаһалы ыларыгар эрэнэбит.
Саргылаана БАГЫНАНОВА.
