Ырыа – бар дьону түмэр күүс. Ырыа куту-сүрү бөҕөргөтөр, уйулҕаны уһугуннарар ураты иэйиилээх. Ырыанан дойдуга, норуокка тапталы иҥэриэххэ, ырыа тула түмсэн кэскили ыралыахха сөп. Ыллыыр омук инникилээх. Ол эбэтэр ырыа барахсан ичигэс, сылаас эйгэтигэр киирбит киһи хайдах да куһаҕан санаалаах буолуон сатаммат.
Олунньу 20 күнүгэр СӨ норуодунай артыыһа, СӨ култууратын үтүөлээх үлэһитэ, композитор, Ырыа күнүн төрүттээччи Алексей Калининскай-Луҥха Өлөксөйө Нам улууһугар ыалдьыттаата. Кини айар бөлөҕүн кытта бастаан Нам сэлиэнньэтигэр, өрөспүүбүлүкэтээҕи кырдьаҕастар уонна инбэлииттэр дьиэлэригэр көрсүһүү тэрийдэ.
Аҕам саастаах дьон Алексей Калининскай-Луҥха Өлөксөйө уонна кини айар бөлөҕүн үлэтин, ырыа хайдах айылларын, төрөөбүт дойдуга таптал, бэриниилээх буолуу туһунан кэпсээннэрин олус сэргээн иһиттилэр.
Луҥха Өлөксөй саха суруйааччыларын хоһоонноругар элбэх ырыаны айбыта биллэр. Кэнники кэмҥэ Арассыыйа киин өттүгэр олорор нууччалыы суруйар хоһоонньуттары кытта эмиэ үлэлээн эрэр. Кини ырыалара билигин уостан түспэт ырыа буолан ыллана сылдьаллар.
Айар куттаах ыалдьыттар бар дьоҥҥо киэҥник тарҕаммыт ырыаларын ыллаан иһитиннэрдилэр. Көрсүһүү олус истиҥник, ырыа сылаас эйгэтигэр уйдаран барда.
Киэһэ 6 чаастан М.К. Аммосов аатынан култуура уонна духуобунай сайдыы дыбарыаһыгар Алексей Калининскай-Луҥха Өлөксөйүн көҕүлээһининэн «Ырыа күнүн уруйдаан» аһымал кэнсиэр буолан ааста.
Кэнсиэри Дьокуускайдааҕы «Нам» түмсүү салайааччыта Гаврил Местников, улуустааҕы «Туллук хаара» ырыа айааччылар түмсүүлэрэ (сал. Андрей Замятин), А.Ф. Шестаков аатынан норуот айымньытын дьиэтэ үрдүк таһымнаахтык тэрийэн ыыттылар.
Бу күн Луҥха Өлөксөйө араас кэмҥэ айыллыбыт ырыаларын бэлэх уунна. Кэнсиэр Хамаҕатта нэһилиэгин баһаартан эмсэҕэлээбит элбэх оҕолоох дьиэ кэргэнигэр көмөлөһөр соруктаах ыытылынна.
Аһымал тэрээһиҥҥэ Сахабыт сирин биллэр-көстөр дьоно, ускуустубатын үтүөлээх үлэһиттэрэ, артыыстара, ону тэҥэ Нам улууһун бастыҥ ырыаһыттара кыттыыны ыллылар: СӨ култууратын уонна бэчээтин туйгуна, суруйааччы, суруналыыс, «Күрүлгэн» уус-уран сурунаал эрэдээктэрэ Афанасий Гуринов-Арчылан, СӨ норуодунай артыыһа, СӨ Опера уонна балет тыйаатырын солиһа Юрий Баишев, СӨ култууратын үтүөлээх үлэһитэ Николай Спиридонов, СӨ култууратын туйгуна, СӨ байаньыыстарын сойууһун бэрэссэдээтэлэ Алексей Потапов, СӨ култууратын туйгуна, мелодист Николай Андросов, Хатас оскуолатын учуутал эр дьонун вокальнай ансаамбыла (салайааччыта Хатас орто оскуолатын дириэктэрэ, Нам улууһуттан төрүттээх Николай Слепцов), СӨ култууратын туйгуна, эстрада чаҕылхай сулуһа Константин Степанов, Никифор Семёнов аатынан ырыа күрэҕин кылаан кыайыылааҕа Мичил Моисеев, СӨ култууратын туйгуна Татьяна Гаврильева, СӨ култууратын туйгуна Афанасий Татаринов, СӨ култууратын туйгуна Татьяна, Владимир Уодайдар, «Нам улууһун култууратын сайдыытыгар кылаатын иһин» бэлиэ туһааннааҕа, «Нам-кылыһах» төрүт дорҕоон салайааччыта Мария-Маайа Григорьева, Екатерина Заболоцкая, Надежда Строева, Анна Яковлева, Афанасий Семёнов.
Күндү ыалдьыттары «Нам улууһа» МТ баһылыгын социальнай боппуруостарга солбуйааччы Юрий Дьяконов, улуус култуураҕа уонна духуобунай сайдыыга салалтатын салайааччыта Семён Ядрихинскай эҕэрдэлээтилэр, махтал суруктары туттардылар, улуус ырыа айааччыларын түмсүүтүн салайааччыта Андрей Замятин күн сирин көрдөрбүт «Ырыа куттаах “Туллук хаара» кинигэтин бэлэх ууннулар.
Алексей Калининскай-Луҥха Өлөксөйө бүтүн өрөспүүбүлүкэ култууратыгар сүдү кылаатын киллэрбит, тумус туттар киһибит буолар. Кини ырыаларыгар төрүт дойдутугар ураты сыһыанын, махталын, тапталын туойар, бар дьонун сомоҕолуур, самныбат санааны саҕар. Бар дьону түмэр соруктаах туруулаһан туран өрөспүүбүлүкэҕэ Ырыа күнүн олохтууру туруорсубута. Дьокуускай куорат эрэ буолбакка, үгүс атын өрөгөй, саргы, барҕарыы ырыаларын ааптара буолар. Биллэр ырыалара: «Оҕо сааһым сарсыардата», «Барыта үчүгэй», «Нарыйаана», «Эдэр сааспын миэхэ хааллар», «Субуллар суһуох», «Дьэргэлгэн» уо.д.а.
Өлөксөй Луҥха 46 сыл устата бар дьон таптаан ыллыыр ырыаларын айда. Кини сатабыллаах тэрийээччи, уопсастыбаннай диэйэтэл быһыытынан биллэр, кини тэрийбит социальнай бырайыактара үгүс дьоҥҥо көмө-тирэх, үтүө холобур буолаллар. Дьону-сэргэни, эдэр ыччаты ырыаларын нөҥүө сырдыкка, үтүөҕэ, кэрэҕэ угуйар, билигин да айар-тутар үлэ үөһүгэр сылдьар.
Бу киэһэ Алексей Кириллович Сахабыт сирин, төрөөбүт дойдутун, Кэбээйитин, кэрэ айылҕатын уонна үлэни-хамнаһы өрө туппут дьонун-сэргэтин туһунан үтүөнү, сырдыгы, олоҕу уруйдуур ис хоһоонноох ыллам ырыаларын бар дьон таптаан истэр артыыстара, ырыаһыттара олус өрө көтөҕүллэн толорбуттарын көрөөччүлэр дохсун ытыс тыаһынан доҕуһуоллаатылар.
Ырыаҕа тапталы, сүгүрүйүүнү, ытыктабылы көрдөрөр аһымал кэнсиэр дьону-сэргэни биир сүүрээҥҥэ, биир тыыҥҥа киллэрдэ. Дьон-сэргэ ырыа ситиминэн сомоҕолосто, түмсүүлээх буолла.
Бу киэһэ саала толору кэриэтэ дьон түмүстэ, кырдьаҕас көлүөнэ көрсөн-кэпсэтэн, ахтыһан ааста, баһаартан эмсэҕэлээбит дьоҥҥо бэйэтин көмөтүн анаата.
Ырыа ханнык да түгэҥҥэ кэхтибэтин, күүстээҕин, сабыдыаллааҕын, суолталааҕын олох көрдөрөр. Ырыабыт курдук ыраас санаалаах, уостубат дьулуурдаах, инникигэ эрэллээх, кэрэхсэнэр кэрэлээх, түмсүүлээх, дьоллоох-соргулаах буолуоҕуҥ!
Ытыктабыллаах Алексей Кириллович, аһымал кэнсиэр тэрийээччилэрэ, кыттыылаахтара! Баһаартан эмсэҕэлээбит дьиэ кэргэҥҥэ эрэл кыымын сахпыккытыгар махталбытын тиэрдэбит, барыгытыгар этэҥҥэ буолууну, айар үлэҕитигэр ситиһиилэри баҕарабыт! Үтүөнү оҥорбуккут сүүс төгүл үтүөнэн эргийэн кэллин диэн алгыс тылбытын аныыбыт.
«Нам улууһа» МТ пресс-сулууспата.
