Ил Түмэн уочараттаах XXXVII пленарнай мунньаҕа биир сүрүн боппуруоһу көрдө. Ол – Саха Өрөспүүбүлүкэтин Ил Дарханын болдьоҕун иннинэ быыбарын анааһын. Быыбар балаҕан ыйын 9 күнүгэр буоларын туһунан Ил Түмэн уураах ылынна.
«Профессионаллартан туруохтаах!»
Ону сэргэ дьокутааттар бу күн өрөспүүбүлүкэ олохтоохторо бэрэстэбиитэллээх уорганы – Ил Түмэни талар уурааҕы ылыннылар.
Арааһа, сиэссийэ биир саамай сүрүн түгэнэ – баһылык эбээһинэһин быстах кэмҥэ толорооччу Айсен Николаев Ил Түмэҥҥэ туһаайан этиитэ буолла. Кини: “Сокуону оҥоруохтара диэн парламены үлэлэтэбит. Тоҕо бырабыыталыстыба туспа сокуоннары оҥоруохтааҕый? Сокуон барылын бырабыыталыстыба бэйэтэ көҕүлүүр да буоллаҕына, Ил Түмэни кытта бииргэ сүбэни холбоон оҥоруохтаах. Оччоҕо эрэ сокуон хаачыстыбата үрдүө, онно бэрэстэбиитэллээх уорган норуот көрүүтүн, этиитин тиэрдиэн сөп», – диэтэ.
Айсен Николаев Ил Түмэн бэйэтэ тутулуга суох бэлитиичэскэй уорган буолуохтааҕын ыйда. «...Ол гынан баран, миэхэ Ил Түмэн былаас ханнык баҕарар быһаарыытын “бириинсиптэһэн” утаран, күөн күрэстэһээччи буолара наадата суох. Парламент бииргэ үлэлэһэр, тэҥ партнер буолуохтаах”, – диэн тоһоҕолоон бэлиэтээтэ.
“Ил Түмэн сокуонунан бигэргэммит көдьүүһэ суох “кутурук курдук” буолара олох наадата суох. Ол туһугар парламеҥҥа элбэх профессионал уонна исписэлиис баар буолуохтаах. Сокуону айар уоргаҥҥа бары эйгэттэн – биисинэстэн, оскуола дириэктэрдэриттэн, уопсастыбаннастан баар эрээри, профессионал юристар суох буоллахтарына, ол үчүгэй дьыала буолбатах...” — диэтэ.
Ол аата, Ил Түмэҥҥэ хаачыстыбалаах сокуон оҥоһулларын туһугар хайаан да “профессионаллар”, юристар талыллыахтаахтар диэн эбит буоллаҕына, парламент сүрүн бириинсибэ – бэрэстэбиитэлистибэ – хайдах буолар? Аҥаардас “профессионаллартан” уонна юристартан турар парламент норуот куолаһын тиэрдэбин диир кыахтанар дуо? Оннук “идэтийбит” парламент ситэриилээх былаастан тутулуга суох уорган буолуо дуо?
Юристар сокуону оҥорууга, баҕар, таһымнаахтара буолуо эрээри, норуот кыһалҕатын өйдөөн, кинилэри көмүскүүр сокуоннары ылларарга бэлэмнэр дуо? Итинник араас санаа үөскүүр. Туох да диэбит иһин, Айсен Николаев өрөспүүбүлүкэ парламенын көрүҥэр, үлэтигэр туспа көрүүлээҕин биллэрдэ. Саҥа салайааччы дьокутааттары толкуйга түһэрбит буолуохтаах. Сорохтор сөпкө этэр диэн сөбүлэһэллэрин биллэрдилэр. Сорохтор «дьэ, ким билэр, көрүөхпүт ээ...» диэбит буолуохтаахтар.
Олохтоох Сэбиэттэр: эстэр кыахтаах «миинэ»
Ил Түмэн пленарнай мунньаҕар олохтоох бэйэни салайыы бэрэстэбиитэллээх уорганын үлэтин тохтотор боппуруос эмиэ күөрэйдэ. Бу сырыыга Абый борокуруора: «Белая Гора бөһүөлэктээҕи дьокутааттара үс ый устата мунньахтаабатылар, ол аата, тустаах үлэлэрин толорботулар», – диэн Усуйаана оройуоннааҕы суутугар административнай ирдэбил түһэрбит. Кырдьык, бүтэһик сиэссийэни 2017 сыл бэс ыйын 22 күнүгэр ыыппыттар. Ырааппыт. СӨ Үрдүкү суута онон «бөһүөлэктээҕи Сэбиэт чахчы үлэлээбэтэх» диэн оройуон суутун быһаарыытын уларыппатах. Бу туһунан АГИП салайааччыта Федор Борисов билиһиннэрдэ.
Дьокутаат Петр Аммосов: «Биһиги бэһис сылын мунньахтыыбыт. Ол тухары маннык боппуруос хаста да тура сырытта. Баҕар, бу боппуруоһу атыннык быһаарар наада буолуо? Олох көрдөрөрүнэн, ханна баҕарар итинник көстүү баар», – диэбитигэр Федор Борисов туох диэн билбэккэ, «бу олус интэриэһинэй эрээри, мин сокуон ирдэбилин тиэрдэбин» диэнтэн атыны эппэтэ. Туох диэҕэй?
Владимир Федоров бэркэ эттэ. Кини чуолаан: «Муниципальнай тэриллиилэргэ үөскээбит быһаарыллыбатах соруктар, боппуруостар маннык көстүү систиэмэ буоларыгар тиэртилэр. Ити кэлин «миинэҕэ» кубулуйуон сөп. Регламены, быраабыланы, нуормалары тутуспат буолуу – бэрэстэбиитэллээх уорган ону билбэт дуу, эбэтэр, ситэ өйдөөбөт дуу? Саамай сүрүнэ, ити хонтуруол суоҕун туоһута», – диэн саамай сөпкө бэлиэтээтэ.
Эмиэ Өктөмү холобурдаата. «Онно олохтоох былааска итэҕэл суоҕа маннык иирсээҥҥэ тиэрдибитэ. Былаас сатаан быһаарбатах, эбэтэр, болҕомто ууран быһаара сатаабатах боппуруостарыттан буолбута. Белая Гораҕа да дьон буурҕаттан дуу, тымныыттан дуу саллан мунньахтаабатахтара буолуо, Өктөмҥө мустар усулуобуйа суоҕа буолуо диэни мин итэҕэйбэппин. Бу – олохтоох бэйэни салайаныыга куһаҕан быһыы-майгы олоҕуран эрэрин көрдөрөр. Биһиги итиннэ болҕомто ууруох кэриҥнээхпит. Муниципальнай департамент хос тэриллибитэ – бу олус үчүгэй хардыы», – диэтэ.
Бэлэмэ суох миниистир
Парламент иннигэр дакылааттыы тахсан баран, дьокутааттар ыйытыыларыгар кыайан хоруйдаабат дуоһунастаах дьон эмиэ баар. Холобур, Гражданскай уопсастыбаны сайыннарыы миниистирэ Анатолий Бравин СӨ Эргиэн-бырамыысыланнай палаататын (ТПП) сокуонун барылын билиһиннэрдэ. Тустаах федеральнай сокуон баар эрээри, өрөспүүбүлүкэҕэ бэйэтин ТППтын туһунан сокуон эмиэ наада диэн кэпсээтэ. Сокуон барылын син кэпсээтэ. Онтон дьокутааттар сокуон ис иирбэтин-таарбатын ыйыталаһан барбыттарыгар кыайан хоруйдаабата. Владимир Прокопьев «ТПП былаас уорганнарыгар эспэртиисэ түмүктэрин ыытыахтаах диэн сурулла сылдьар. Баҕар, ол эспиэрдиир түмүктэр буолбакка, этиилэр буолаарай?» – диэн чуолкайдаспытын Бравин «буолуон сөп...» диэн аат-харата эппиэттээтэ.
Иннокентий Васильев «ТПП көмөнү ИПларга, урбаанньыттарга оҥоруохтаах диэн этиллибит. Кэнники ханнык көмөнү, кимиэхэ оҥордугут?» – диэн ыйыппытыгар миниистир «кимиэхэ? Кэнники кэмҥэ дуо?» эҥин диэн Билбэтчэй курдук, хос-хос ыйытта, «көмө мэлдьи оҥоһуллар» диэтэ. Салгыы ыксаата, «мин ити боппуруоһу оннук дириҥник үөрэппэтэҕим» – диэн билиннэ... Хата, А.Н. Дудников «ТПП уопсастыбаннай тэриллии буоларын умнумаҥ. Ол да буоллар, В.М. Членов урбаанньыттарга мэлдьи көмөнү оҥорор, кэнники балыксыттарга уонна сэлии муоһун хомуйар урбаанньыттарга көмөлөстө» диэн чопчулаан биэрдэ. Оттон спикер А.Н. Жирков «дакылаатчыттар парламент түрүбүүнэтигэр тахсыахтарын иннинэ бэлэмнэниэхтээхтэр», – диэн миниистири сэмэлиир курдук эттэ. Баҕар, А.Бравин, уурайарын билэн, бэлэмнэммэтэҕэ буолуо, ким билиэй? Сокуон бастакы ааҕыыта ааста.
Көмүс чаһы оннугар – биэни
«Ил Түмэн наҕараадаларын туһунан» сокуоҥҥа уларытыылары дьүүллэһии дьокутаат Леонид Владимиров чаҕылхай этиитинэн өйдөнөн хаалла. Ол курдук, кини: «Мин табаарыстаахпын, кини уон кыһыл көмүс бэлэх чаһылаах, онтуттан бэйэтэ да долгуйан, маҕаһыыҥҥа туттара эҥин сатыырын ким да ылбат. Ол чаһылар 50 тыһ. солк. сыаналаахтар – ол аата мөлүйүөн аҥаара! Биир чаһы – биир биэ саҕа сыаналаах. Биһиги чаһы оннугар биэни эбэтэр ынаҕы тоҕо бэлэхтээбэппит? Сыллата кулуну эбэтэр ньирэйи биэриэ этилэр буоллаҕа. Барбат көмүс чаһы дуу, биэ дуу? Биһиги аграрниктарбыт дэлэ үөрүө этилэр дуо? Эһиги күлэҕит, оттон кинилэртэн ким даҕаны биэлэрин атыыласпат – харчы суох дииллэр. Тыа хаһаайыстыбатыгар төһөлөөх инвестиция буолуо этэй! Ил Түмэн холобурун бырабыыталыстыба батыһыа этэ, онтон мээрийэ, онтон улуустар. Ол чаһылар үгүстэрэ барбат буолаллар, ким да кинилэри кэппэт даҕаны. Тоҕо биһиги Швейцария чаһытын бырамыысыланнаһын инвестициялыах тустаахпытый?! Бэйэбит тыабыт хаһаайыстыбатыгар хаһан эргийэбит? Бүгүн эр дьоҥҥо – биэ, дьахталларга ынах бэлэхтиир туһунан этии киллэрэбин», – диэн эттэ. Ол этиитин куоластааһыҥҥа киллэрбэтилэр эрээри, «устуоруйаҕа хаалар этии» диэн буолла.
Өрөспүүбүлүкэ баайа-дуола хонтуруолланар дуо?
«Өрөспүүбүлүкэ бас билиитэ барыта атыыланна» диибит. Оттон баайбытын-дуолбутун төһө көдьүүстээхтик дьаһайабыт? 2017 сылга Саха Өрөспүүбүлүкэтин судаарыстыбаннай бас билиитин приватизациялааһын туһунан миниистир Евгения Григорьева отчуота дьокутааттар болҕомтолорун тарта.
Миниистиргэ элбэх ыйытыы киирдэ. «АЛРОСА-Ньурба» АУо аахсыйаларын дьылҕатын, РИК АУо тугунан дьарыктанарын, приватизацияламмыт актыыптар көдьүүстэрин сыаналааһын, о.д.а боппуруостарынан көмөн кэбистилэр. Ол тухары миниистир Е.В.Григорьева олох ымыттыбакка, долгуйбакка, этэргэ дылы, чахчы, профессионаллыы хоруйдаспытын бэлиэтиир наада. Дьахтар миниистиргэ туһугар хайҕаллаах быһыы.
Петр Аммосов: «Биһиги хаһан эрэ сыыһа приватизация ыыппыппыт. Билигин ону өйдөөн туран, ол сыыһа приватизациялаабыт актыыптарбытын төннөрөр кыахтаахпыт дуо?» – диэн ыйыталаспытын миниистир төннөрөр мэхэньиисим суоҕун эттэ.
Иннокентий Васильев: «Өскө судаарыстыбаннай тэрилтэ көрүҥэ уларыйар буоллаҕына, тыа сэлиэнньэлэрин гаастааһыҥҥа оҥорор өҥөтүгэр тарыып уларыйыа дуо?» –диэн интэриэһиргээтэ. Миниистир тарыыптар уларыйбаттарын, ол сыана бэлиитикэтиттэн эҥин тутулуктааҕын эттэ.
Оскуола дьиэлэрин атыылаан эрэллэр
Виктор Губарев оройуоннарга оскуолалар сабыллан, дьиэлэрэ атын сыалга-сорукка туттуллан эрэллэрин аҕынна. Холобур, Чульмаҥҥа соторутааҕыта 21 №дээх оскуола сабыллыбыт. Дьиэтин “Колмар” хампаанньа ылбыт дуу, ылаары гынар дуу үһү. Оттон оскуола сабылыннаҕына, оҕолор чугастааҕы үөрэниэхтээх оскуолалара тэйиччи баҕайы баар эбит. «Эһиги итинник эбийиэктэри приватизациялыыры хонтуруоллуугут дуо?» – диэн ыйытта. Хоруй «оскуолалары атын министиэристибэ хонтуруоллуур» диэн буолла. Оттон атын сыалга-сорукка көһөрүүнү муниципалитеттар боломуочуйалара буоларынан, кинилэр бэйэлэрэ быһаараллар эбит.
«Ааспыт сылга өрөспүүбүлүкэ бас билиитин атыылаан бүддьүөккэ 4 мөл. солк. киирбит диэтиҥ, оттон ол дьиҥнээх ырыынактыы сыаната төһөнүй?» – диэн Губарев уоскуйбата. Миниистир ол тутулуга суох ырыынак сыанабылынан оҥоһулларын эттэ (холобур, куорат араас муннугар баар эбийиэктэр бастаан кыра баҕайы сыанаҕа туран баран, ол сыанабыл кэнниттэн 500 тыһ, 800 тыһ, 400 тыһ. эҥин солк. буолбуттар. Син биир кыра... – НГ).
Губарев «АЛРОСА-Ньурба ааксыйаларын харчыта ханна барар?» – диэн ыйытыытыгар Е.Григорьева ону өрөспүүбүлүкэ финансовай-экэнэмиичэскэй блога, ол эбэтэр сүрүн хайысхалары тустаах министиэристибэлэр бигэргэтэллэрин, сорох өттүн СӨ Баһылыгын э.т. быһаарыахтааҕын эттэ.
Губарев «бу отчуоту биһиги ылыммаппыт» диэтэ.
Уос номоҕо РИК
Виктор Федоров ыйытыылара миниистири кытта киирсии буолла. Дьокутаат билигин баар АУолар аахсыйаларын приватизациялааһын икки эрэ тэрилтэҕэ көстөрүн ыйытта. Миниистир барыллыыр былаан 2017, 2018, 2019 сылларга бигэргэммитэ, үлэ салҕанан барар диэтэ.
Дьокутаат «2017 сылтан РИК ликвидацията саҕаламмыта. Ол хайдах ыытылларый? Актыыптара ханна барыахтарай?» диэн ыйыппытын миниистир: «РИК бас билиитин биэрии бара турар. Быйыл туох баар бас билиитин дуогабарынан ылаары былаанныыбыт. Арай федеральнай бас билиигэ барыахтаах баайга-дуолга ыйытыылар бааллар. Ол мэхэньиисимин РФ Экэнэмиичэскэй сайдыытын министиэристибэтин кытта дьүүллэһэ сылдьабыт», – диэтэ. «Ол тимир суолу тутууну кытта сыһыаннаах» диэтэ.
Дьокутаат РИКы төһөҕө сыаналыылларыгар тохтоото: «37 млрд. диэн ааҕаҕыт дуо? Дьиҥинэн, итиннэ ревизия ыытыллыахтаах этэ. Туох ыытыллыбытын, туох оҥоһуллубутун. Кэнники үп-харчы туохха туттуллубутун, актыыптар төһө эбиллибиттэрин», – диэтэ. «Сокуон быһыытынан, аахсыйалаах уопсастыбаларга эрэбиисийэ, аудит сыл аайы ыытыллыахтааҕын билэриҥ буолуо», – диэн миниистир хардарда.
АЛРОСА-Ньурба аахсыйаларын сыаната
Виктор Федоров салгыы “министиэристибэ тута сылдьар баайын-дуолун приватизациялааһыҥҥа сыыһа-халты хардыылар бааллар. Биһиги ону АЛРОСА-Ньурба АУо аахсыйаларын приватизациялыырга көрдүбүт. Аахсыйалар номинальнай сыаналара 2 мөл. солк. буоллаҕына, 12 миллиард солк. атыыланаллар. 6 тыһыынчаҕа тиийэ араастаһыылаах! Онон, СӨ приватизация туһунан сокуонугар көннөрүүлэри киллэрэр наада.
Приватизация туһунан отчуот иннинэ судаарыстыба баайын-дуолун көдьүүстээхтик туһаныы туһунан истиэхтээх этибит. 2008 сыллаахха МИЗО ититэр пууннары Комдрагметка биэрбитэ. Дьиҥинэн, онно уопсастыбаннай сэбиэт баара, Прометей үлэлиирэ. Олору үүрэн, Комдрагметка атыылаабыттара. Онтулара букатын да үлэлээбэккэ, ыһыллан хаалбыта. Дьокуускай куорат Дууматыгар үлэлии сылдьан, төттөрү ыла сатаабыппыт –сатамматаҕа. Судаарыстыба баайыгар-дуолугар итинник сыһыаннаахпыт», – диэтэ.
Сабыылаах МИЗО
Дьокутаат «МИЗО үлэтин сыаналыыр буоллахха – аһара сабыылаах дии саныыбын. Кэтээн көрөр сэбиэттэргэ МИЗОттан түбэһиэх дьону ыыталлар. Генеральнай дириэктэрдэринэн түбэһиэх дьон үлэлииллэр. Туох баар информация биһиэхэ, дьокутааттарга, бүүс-бүтүннүү сабыылаах. МИЗОҕа дьокутааттар аатыттан Сахатранснефтегаз, РИК+, ЖДЯ, КДМ үлэлэрин туһунан төһөлөөх запростар ыытыллыбыттара буолуой!
Биирдэ 2014 сыллаахха алҕаһатан, мииигин Комдрагмет балаансабай хамыыһыйатыгар ыҥырбыттара. Онно тыл эппитим кэннэ биир да хамыыһыйаҕа ыҥырбат буоллулар. Дьиҥинэн, акционернай хамыыһыйаларга барытыгар дьокутааттар кыттыахтаахтар. Кэмитиэт МИЗОну кытта сыһыана баралыыстаата диэххэ сөп.
РИК+, КДН тэрилтэлэр бүс бүтүннүү үлэлэрэ-хамнастара сабыылаах. РИК Анапаҕа кыбартыыралардаах, Москубаҕа дьиэлэрдээх дииллэр. Бу аата тугуй? Быраабыталыстыба бу аахсыйалаах тэрилтэлэр отчуоттарын булгуччу истиэхтээх, сыаналыахтаах».
Сахабулт кэскиллээх
Дьокутаат Александр Сусоев «Сахабулт» концерн туһунан ыйытта: «Судаарыстыба – көдьүүһэ суох салайааччы» дииллэр эрээри, атын холобур эмиэ баар буолар. «Сахабулт» билиҥҥи туруга хайдаҕый, уонна, уопсайынан, бу концерн туох эрэ инникилээх дуо?» – диэн. Миниистир онуоха 2017 сылы «Сахабулт» концерн барыстаахтык түмүктээбитин уонна, биллэн турар, кэккэ ыарахан баарын үрдүнэн «Сахабулт» кэскиллээх тэрилтэ буоларын эттэ.
Миниистир буолбатах, дьон үлэлиэн баҕарбат!
Алиш Мамедов кыыһыран-абаран туран: “Мин «Якутцемент» тэрилтэни хомуньуустар саҕана, ыһыллыы кэмигэр, Ельцин саҕана, кэлин да 29 сыл салайдым. Сэргэстэһэ Мохсоҕоллооххо саһыл иитэр пиэрмэ баара. Пиэрмэ 6-7 тыһыынча саһылы тутара. “Сахабулт” онтон биир эмэ саҕынньаҕы, биир эмэ бэргэһэни тиктэ дуо? Норуот барытын атыылаата. Якутцемени 26 төгүл атыылаабыттара. Бааннарга атыылыыллар, араас холдиннарга... Сахакредит баан, Үүнэр көлүөнэ пуондата, Сир баан, Заречье пуондата...
Саамай элбэх баайдаах эрээри, барытын тастан киллэрэ олоробут. Ким эрэ тугу эрэ саҕалаары гыннаҕына, “тугу да тыытымаҥ!” – диибит. Ким даҕаны үлэлиэн, салайыан баҕарбат. Үчүгэй салайааччылар суохтар. Биһиги собуоппутун 1,5 миллиардка ылбыппыт, 3 миллиард үбү укпуппут, билигин 6 миллиардка тиийэр үбү ылабыт. Бырайыактар үлэлииллэрин туһугар сатаан салайар салайааччылары туруорар наада. Бу миниистир дьахтары мөҕөр наадата суох. Аҕыйахтык кириитикэлиэххэ – элбэхтик үлэлиэххэ!” – диэн түмүктээтэ.
“Баайбыт тыа хаһаайыстыбата эрэ хаалла”
“Аахсыйалаахтар кимнээхтэрий, төһө ороскуоттаахтарый, туох үлэһиттэрдээхтэрий, туох эбийээктэрдээхтэрий? Биһиги онно туохха да кыттыбаппыт. Тугу эмэ ыйытаары гыннахха, Евгения Васильевна наар “суругунан ыйытыҥ” диир. Билиэн баҕарар дьон, Интэриниэт нөҥүө син булаллар, ол туох да сэкириэтэ суох. Оччоҕо тугуй? Евгения Васильевна, кэмпитиэнсийэлээх хоруй биэрэргэ бэлэмиҥ суох дуо?
Биһиги бэрэстэбиитэллээх уорган буоларбыт быһыытынан, туох баар уорганнарга ыйытыы биэрэр бырааптаахпыт.
Гаас, чох, бэнсиин, сэлээркэ сыаната улаата турар – норуоту улахан тарыыпка олордон кэбистилэр. Биһиги ону хонтуруоллуур, тутар да кыахпыт суох. Ол барыта биһиэхэ хостонор даҕаны, тугу эмэ быһаарар кыахпыт суох. Бэйэбит аккаастанныбыт – тугу да бас билэрбит суох. Баайбыт тыа хаһаайыстыбата эрэ хаалла. Онно баар, дьиҥнээх Клондайк. Ол туһунан толкуйдуохпутун наада, дьокутааттар”, – диэтэ дьокутаат Л.Владимиров.
ПРИХВАТИЗАЦИЯ куттала баар
Ол туһунан Егор Жирков эттэ. Кини: «АУо РИК ТБ тэрилтэни соруйан (преднамеренно) моҥкуруут ыытта. Бу сайын устата барыта атыыланан бүтэрэ буолуо. Бу курдук тэрилтэ баара-суоҕа 120 мөл. солк. эрэ атыыланара сатаммат. Балаансабай сыаната 1 миллиард 200 мөл.солк. буолуохтаах. Ону итиччэ кыра сыанаҕа түһэрэн бэйэлэрин дьонноругар атыылаары гыналлар дуу, хайдах – өйдөммөт.
Инвестицияламмыт өрөспүүбүлүкэ уонна федеральнай үп-харчы чахчы дьыалаҕа угуллубута буоллар, Штыров өрөспүүбүлүкэҕэ өссө биир сыл үлэлээбитэ буоллар, үлэ саҕаланыа этэ. «Сахабазальт» мин салайар бүтэһик сылбар 102 тыһ. кубическай миэтэрэ бородууксуйаны таһаарбыта, барыта 524 мөл. солк. бородууксуйаны оҥорбута. Кэнники үс сылга собуот 60 тыһыынча куб. миэтэрэттэн үрдээбэт бородууксуйаны эрэ оҥоро олорор. Билигин ТБМ «ПРИХватизацияланыа» суоҕа дуо?» диэн ыйытыахха сөп. В.Н. Федоров 2 мөлүйүөнү 12 миллиард буолбут диэтэ. Оттон бу түбэлтэҕэ 1 200 000 миллиард олох даҕаны 12 мөлүйүөн эрэ буолан хаалар куттала баар. Оннук түбэлтэҕэ РИК салалтатыгар анал сынаарый наада. Дьокутааттар силиэстийэ оҥороллоро буоллар, ол бөлөххө Федоров уонна мин буолан киириэхпитин сөп.
Уопсайынан, бу РИК АУону ким салайарый? МИЗО, бырабыыталыстыба буолбатах. РИК салайааччылара, барытын бэйэлэрэ быһаара олороллор. Өрөспүүбүлүкэ баайын-дуолун итинник быһаарыллыбат. Айсен Сергеевич даҕаны итинник быһыыны-майгыны тохтотор туһунан сөпкө этэр».
Борокуратуура дьарыктаннын
Дьокутаат Василий Власов: «Е.Жиркову, Л.Владимировы уо.д.а. дьокутааттары өйүүбүн, кинилэр «өрөспүүбүлүкэҕэ барыта үчүгэй буолбатах» дииллэр. Саха Өрөспүүбүлүкэтэ бэйэтэ бас билэр улахан туох да баайа-дуола суох хаалла. Тыа хаһаайыстыбата эрэ орто. Ол даҕаны фермердэргэ уонна ИПларга. Оттон улахан туох да суох. Улахан баай-дуол бүгүн барыта чааһынайдарга баар. Онтон төһө туһа, көдьүүс баар? Сыл аайы судаарыстыбаҕа иэспит улаата турар. Бүгүн приватизация отчуотун иһиттибит. 200 млрд. ороскуоттаах буоллахпытына, приватизацияттан 4 мөл. солк. эрэ дохуот ыллыбыт – киһи сонньуйар.
Оттон быыбардааччылар «уопсайынан, биһиэхэ төһө алмаас, көмүс хостоноруй?» диэн ыйыттахтарына, биһиги ону этэр кыахпыт суох. Быраабыталыстыба ону «ДСП», эбэтэр «кистэлэҥ» диир. Ол информацияны бырабыыталыстыба чилиэннэрэ, Ил Түмэн салалтата эрэ туһанар. Мин, дьокутаат, ылар кыаҕым суох. Айдааны таһаарыахтарын баҕарбаттар дуу, хайдах?
Саамай баай эрэгийиэн маннык балаһыанньаҕа сылдьара хомолтолоох. Онон дьокутааттар РИКка хамыыһыйаны көрдүүллэрэ саамай сөп диибин. Эттиннэр, харчы ханна барбытын, туохха туттуллубутун. Куттанар буоллахтарына, борокуратуура дьарыктаннын!»
***
Ил Түмэн уочараттаах мунньаҕар итини сэргэ халаан содулун туоратыы туһунан бырабыыталыстыба бэрэссэдээтэлин 1 солбуйааччыта Алексей Колодезников отчуоттаабыта улахан болҕомтону тарта, элбэх сытыы ыйытыы киирдэ. Урбаанньыттар бырааптарын көмүскүүр боломуочунай Айталина Соколова дакылаата сэргэх дьүүллэһиини таһаарда. Ил Түмэн аҕыйах ахсааннаах төрүт норуоттар бырааптарын уонна сокуонунан көрүллэр интэриэстэрин көмүскээһин уонна кинилэр онуоха анал боломуочунай туһунан уураах ылынна. Биир суолталаах түгэн – «О недрах» диэн РФ сокуонугар уларытыыны киллэрии туһунан СӨ сокуонун барылын туһунан уураах ылыллыбыта.
Маны таһынан мунньахха РФ «Үөрэх туһунан сокуонугар» Госдуума киллэрбит уларыйыыларын дьүүллэһии уонна онно түмүк биэрии биир сүрүн боппуруос буолла. Бу киирсиилээх уонна уустук боппуруос буоларынан, кэлин туспа матырыйаал быһыытынан уонна буолбут уларыйыылары учуоттаан тахсыа.
Нина ГЕРАСИМОВА.
