Ил Түмэн: барыта үчүгэй дуо?

Буолан ааспыт уочарата суох Ил Түмэн пленарнай мунньаҕа кэтэһиилээх-манаһыылаах этэ. “Дьэ, туох дииллэр эбит?” диэн ыйытыы үгүстэри үүйэ-хаайа туппута.

Ону баара, диэххэ, пленарнай мунньах кимнээҕэр сууххайдык, дьыалабыайдык, баһылык отчуотун истиинэн, наадалаах сокуон барылларын көрүүнэн түмүктэннэ. Быһата, киһини соһутар туох да буолбата. Ол да буоллар маннык түгэннэргэ тохтуохха.

Баһылык ааспыт сыл туһунан отчуоттуур дакылаата мунньах биир сүрүн боппуруоһа буолла. “Дакылаат үгэс буолбут схеманан буолбакка, дьон чопчу ирдэһэр, ордук ыйыталаһар боппуруостарыгар харда курдук оҥоһулунна” диэтэ Егор Афанасьевич. Ол, биллэн турар, ордук интэриэһинэй. Аны дьон олоҕо тупсара дуу, суоҕа дуу чопчу көрдөрүүнэн сыаналанарынан, кини онно тохтоото, тэҥнэбиллэри аҕалла. Ол ордук итэҕэтиилээх буолла. Туох диэн утарсыаххыный, сыыппара-ыстатыыстыка барытын кэрэһилиир буоллаҕына? Чахчы, утарсыахха эрэ диэн утарсааччы оруолугар киирэҕин.

Дакылааты истэн баран, дьокутааттар Аҕа баһылыкка туох диэн ыйытыылары туруордулар? Тугу туруорустулар?

“Гаас тарыыба үрдүк” диэтэ дьокутаат Владимир Федоров.

Кини: “Эн биһиги ыарахан килиимэттээх, усулуобуйалаах эрэгийиэммит диэн эттиҥ. Биһиги гааска тарыыптарбыт олус үрдүктэр, онон дьиэ кэргэн бүддьүөтэ биир үксүн онно барар. Ити ороскуоттары кэмпэнсээссийэлииргэ уонна гааска тарыып бэлиитикэтигэр ону киллэрэргэ туох үлэ ыытыллар, эбэтэр туох былааннар бааллар?”

Егор Борисов федераллары, антимонопольнай сулууспаны кытта үлэлииллэрин эттэ. Аны, өскө Сахатранснефтегаз үлэтэ аһаҕас эбит буоллаҕына, ЯТЭК киэнэ оннук буолбатах, биһиги билбэппит диэтэ. Күн бэҕэһээ Молодцову кытта мунньахха ити туһунан кэпсэтии буолбутун эттэ. Өрөспүүбүлүкэҕэ кэнники кэмҥэ хомунаалынай тарыыбы намтатыыга тиһиктээх үлэ ыытылларын эттэ. Онон туох эрэ үчүгэй уларыйыыга дьулуур уонна хамсааһын баар диэтэ. Ол аата, ол хаһан эмэ олоххо киирэр буоллаҕа.

Хотугу норуоттар кэмитиэттэрин бэрэссэдээтэлэ Елена Голомарева: “Арктика боппуруостарыгар улахан болҕомто ууруллар. Түөрт сыл устата оскуолалар тутулуннулар, тупсарыы үлэтэ барда, үлэ миэстэтин таһаарыы ыытылынна. Биһиэхэ аҕыйах ахсааннаах омуктар олохторун чэпчэтиигэ, кинилэр төрүт үгэстэрин харыстыырга туһаайыллыбыт өрөспүүбүлүкэтээҕи 22 сокуон үлэлиир. Ол эрээри кыайбат боппуруостарбыт син биир хаалаллар. Онон өрөспүүбүлүкэҕэ хотугу омуктарга анаммыт уопсай (комплекснай) судаарыстыбаннай бырагыраама ылыллыан сөп дуо?” – диэн ыйытта.

Кини итиннэ бырабыыталыстыба былааныгар киирэ сылдьар сорох улуустарга мэдиссиинэ өҥөтүн тиийэн оҥоруу быйылгы бырагырааматтан сотуллан хаалбытын холобурдаата. Бырагыраама баара буоллар, оннук гыныллыа суох этэ диэн.

Итиннэ Егор Афанасьевич: “Биһиги ханнык баҕарар бырагырааманы ылынар да, үлэлэтэр да кыахтаахпыт. Ол эрээри онуоха усулуобуйа баар буоллаҕына. Оттон ол үрдүк дохуоттаах бүддьүөт баар буоллаҕына эрэ кыаллыан сөп. Биһиги туох баар быһаарыыбытын бүддьүөт дохуотун учуоттаан ылынабыт. Итинник быһаарыыны ылынар туһуттан “бүддьүөппүтүн тугунан толоробут?” диэн толкуйдуохтаахпыт. Судаарыстыба өйөбүлэ – бу өрөспүүбүлүкэ бүддьүөтэ, кини дохуотун боппуруоһа”.

Ол аата хоруй судургу – өскө бүддьүөт дохуота суох буоллаҕына, ханнык даҕаны эбии бырагыраама туһунан толкуйдуур кыаллыбат эбит...

Наадалаах чемпионат дуо?

Гаврил Парахин, ЛДПР фракциятын лиидэрэ: “Дьокуускайга буоксаҕа Арассыыйа чөмпүйэнээтин ыытар төһө наадалааҕый? Итини ыытар туһунан ким быһаарыы ылыммытай? Биһиэхэ дьарыктанар саала, тириэньэр тиийбэт, ол үбү ону хааччыйыыга ыытар ордук буолуо суоҕа дуо?” – диэн ыйытта.

Салгыы кини: “Уопсайынан, эн хамаандаҕар (бырабыыталыстыбаҕа диэн өйдүүр наада – НГ) тутулуга суох быһаарыы ылынар кыаҕы биэрэҕин дуо?” – диэн туруору ыйытта.

Егор Борисов: “Биһиги аан дойдутааҕы путевка иһин киирсэбит, чөмпүйэнээти ыытыы онно наада”, – диэтэ. Георгий Балакшин онтон сиэттэрэн манна ыытар курдук этии киллэрбитин, РФга онуоха харчылара тиийбэтэ төрүөт буолбутун эттэ. “Араас тэрээһин, сүбэлэһии кэнниттэн биһиги манна ыытыахпытын сөп диэбиппит”, – диэтэ.

Бэйэҕит кэриэскитин - бэйэҕит

“Бырабыыталыстыба төһө тутулуга суоҕуй диир буоллахха, кинилэр миэхэ сүбэлэһэ эрэ киирэллэр. Мин кими да булгуччу маннык гыныҥ диэн ыкпаппын. Сорохтор ыйытыылаах буолаллар. Мин кинилэргэ хас биирдиигит бэйэтин кириэһин бэйэтэ сүгэр диибин”, – диэтэ.

"Мы готовим никого"

Константин Борисов орто үөрэххэ каадыры бэлэмнээһин туһунан ыйытыытыгар Аҕа баһылык “Мы готовим никого” диэтэ. “Тоҕо диэтэххэ, тэрилтэлэр наадыйыылара орто үөрэх тэрилтэлэрэ бэлэмнииллэрин кытта сөп түбэспэт. Ньиэптэр бииргэ наадыйаллар, алмаастар – атыҥҥа, чохтор – эмиэ, түмүккэ биһиги кыһаларбытын бүтэрбиттэр үлэтэ суох сылдьаллар. Итини быһаарыы элбэх сыраны эрэйэр. Ол эрээри тэрилтэлэр олохтоох каадырга наадыйаллар”, – диэтэ.

"АЛРОСА" алмааһы кырыылааһыҥҥа ылыстын

Василий Власов: “Кэнники сылларга аан дойдутааҕы алмаас-бирилийээн комплексын сайдыытын билэҕит. Биһиги хампаанньабыт итиннэ баран иһэр. АЛРОСА “Смоленскай-Кристалл” тэрилтэни ылла. Аны “Барнаул-Кристалл” тэрилтэни ылаары гынар. Оччотугар биһиги маннааҕы бирилийээни оҥорор бырамыысыланнаспытын эмиэ биэриэхпитин сөп буоллаҕа. Биһиэхэ дьиҥинэн барыта бэлэм: каадыр диир буоллахха – баар, матырыйаалынай база диир буоллахха – баар. Барыта баар. Маннык буоллаҕына, бу биһиэхэ эбии нолуогу, дьону үлэнэн хааччыйыыны биэриэ этэ. Бу боппуруоһу үөрэтэргитигэр уонна көтөҕөргүтүгэр туруорсабын”, – диэтэ. Кини “Кыым” кэрэспэдьиэнигэр эбэн эттэ: “Маны туруорсуу – бэлитиичэскэй дьулууртан тутулуктаах” – диэн.

Егор Борисов маныаха эттэ: “Биһиги муус устарга Кэтээн көрөр сүбэ мунньахха “Смоленскай-Кристаллы” АЛРОСА атыылаһарын өйөөбүппүт. “Судаарыстыбаннай тэрилтэни атын судаарыстыбаннай тэрилтэҕэ босхо биэриллиэхтээх диэччилэр эмиэ бааллара. Ол эрээри, холобур, АЛРОСА-Ньурба түбэлтэтин көрдөххө, итиннэ үктэтии баар буолуон сөп. Ону санаан, атыылыыр ордук диэн буолбута. Кэнники сылларга Арассыйа экэнэмиичэскэй балаһыанньата алмаас кырыылыыр бырамыысыланнас сайдарыгар кыах биэрбэт этэ. Билигин биһиги толкуйдуохпутун наада. Мин эн этиигин өйүүбүн уонна үөрэтэн, бэлэмнээн баран, сыл бүтүүтэ киллэрэр этиибитигэр киллэриэхпит диибин”.

Интэриниэт хаачыстыбата мөлтөх

Иннокентий Васильев интэриниэт хаачыстыбата мөлтөҕөр тохтоон ону туоһуласта. Холобур, Бүлүү улуустарыгар онлайн-каассалар суохтар, олус мөлтөхтүк үлэлииллэр. “Ол туохтан тутулуктааҕый?” диэн.

Итиннэ Е.Борисов оптоволокно Горнайга диэри кэлбитин эттэ. Онтон сыл бүтүүтэ диэри Саха сирин арҕаа, соҕуруу оройуоннарын, Бүлүү бөлөх улуустарын эргитиэхпит диэтэ. Хаачыстыбатыгар кэккэ ыарахан баар. Ол эрээри ханна эрэ МТС мөлтөх буоллаҕына, МГФ, эбэтэр Билайн үчүгэй буолуон сөп – конкуренция син биир баар диэтэ.

Өрөспүүбүлүкэ 100 сылын умуннубут дуо?

Гульсум Бейсембаева чуолкай анаалыһы хайҕаата, “уопсайынан, эн аһаҕас информацияны биэрэриҥ эн үлэҥ биир үтүө өрүтэ” диэтэ. Кини “Биһиги өрөспүүбүлүкэ 100 сыллаах үбүлүөйүн көрсө былааннаах этибит. Онно эн добуочча “амбициялаах” соруктары туруорбутуҥ. Ол ханна тиийдэ?” – диэн ыйыталаста. Егор Борисов онуоха хардаран “онно анал ыйаах тахсыбыта, чопчу индикатордар ыйыллыбыттара, тэрээһиннэр былааннаммыттара. Эбийиэктэри тутууга былааммыт өссө чопчуланара буолуо. Сүрүнэ – биһиги сайдыы-үүнүү тэтимин ыһыктыбакка иһэрбит. Өрөспүүбүлүкэ нэһилиэнньэтин биир мөлүйүөн киһиэхэ тиэрдии ыарахаттардаах буолара буолуо эрээри, онуоха дьулуһарбыт сүппэт” диэтэ.

Дьокутаат Алина Винокурова Аҕа баһылыктан: “Нам улууһа үлэтэ суох буолууга бастакы миэстэлээх. Олохтоох былаас нэһилиэнньэни үлэнэн хааччыйыыны тоҕо толорботуй?” – диэн ыйытыыта дьиктитик иһилиннэ. Алина Винокурова бэйэтэ Намтан сылдьар дьокутаат. Онон кини маны баһылыктааҕар ордук билиэхтээх этэ.

Егор Борисов эмиэ “Нам – саамай табыгастаах улуус. Онно дьарыктаах буолууга туох барыта баар. Инфраструктура, суол, батарыы ырыынага – 40 мүнүүтэ эрэ айанныыр наада. Онон бэйэҕититтэн ыйытар наада. Баҕа санааҕыт суох. Үлэлиэххитин баҕардаххытына – көмөлөһүөхпүт” диэтэ.

Дьокутааттар дакылааты сыаналаан туох диэтилэр?

Алексей Еремеев, судаарыстыбаннас кэмитиэтин салайааччыта: “Мин санаабар, сүрдээх үчүгэй дакылааты иһиттибит. Элбэх сыыппаралаах, анаалыстаах, тэҥнэбиллээх.

Биһиги билигин дьиэ тутуутугар 646 кв. миэтэрэни киллэрдибит диэни үрдүнэн-аннынан, буолуохтааҕын курдук истэн кэбиһэбит. Оттон, холобур, 2006 сыллаахха Штыров “224 кв. миэтэрэни тутан олоххо киллэрэҕит” диэбитигэр биһиги, бырабыыталыстыба чилиэннэрэ, охтон түһэ сыспыппыт – “тоҕо да элбэҕэй, ону хайдах ТОЛОРОБУТ!” диэн. Онуоха холоотоххо, билигин дьиэни тутуу кээмэйэ үс төгүл улаатта дии. Бу төһөлөөх үлэ, сыра, харчы буолуой. Дьон бөҕө дьиэлэнэн, бэл, саҥа дьиэни малааһыннаабат да буоллулар. Ити мин көннөрү тэҥнэбилгэ диэн этэбин. Дьон үчүгэйгэ түргэнник үөрэнэр, онон баары сыаналаабат буолар.

Оттон билигин тутар 300-400 миэстэлээх оскуолаларбыт кээмэйдэринэн, урукку 700 миэстэлээх оскуола саҕалар ээ. Бырайыактара оннук тубуста, киэргэйдэ. Ол эрээри тутуу тиэмпэтин син биир ыһыктыбаппыт. Оптоволокнону ылыахха – биһиги бырабыыталыстыбабыт улахан болҕомтотун уурбатаҕа эбитэ буоллар, манна улахан оператордар кэлэн, 300, 500, 600 киһи олорор пууннарыгар интэриниэти аҕалыа суох этилэр. “Тэриэлкэлэр” туруо этилэр.   6 тыһыынча км. оптоволокно тардылынна. Эһиги өйдүүгүт дуо ол сыанатын? Ону оператордар бэйэлэрин харчыларынан уураллара буолуо дуо? Кинилэргэ 300 тыһыынчаттан тахса нэһилиэнньэлээх куораттарга тардаллара быдан үчүгэй буоллаҕа! Биһиэхэ федеральнай субсидиянан өрөспүүбүлүкэ бэйэтин харчытынан ити кыаллар. Нэһилиэнньэ 60 %-на интэриниэтинэн хабылынна, ол суотугар. Ити – улахан ситиһии.

Биһиги дьоммут баар балаһыанньаны сыаналыырга аҥаардас “эмоциянан” эрэ сирдэтэргэ үөрэнэн хаалбыттар. Онтон ону билиҥҥи аан дойду экэниэмикэтигэр, Арассыыйаҕа баар балаһыанньаны кытта бииргэ көрөн, Арассыыйа атын субъектарыгар тэҥнээн сыаналыахтаахпыт эбээт. Урукку бириэмэни (уон-сүүрбэ сыллааҕы туругу) кытта   тэҥнээн көрөн, анаалыстаан.

Чэ, ол эрээри барыта үчүгэй буолбатах, итэҕэс син биир баар диэн икки суол боппуруоска тохтоон туруорустум: биһиги өрөспүүбүлүкэбит куһаҕан тырааныспар схемалааҕынан биллэр уонна тыа хаһаайыстыбатыгар кутталлаах зона буолар диэн кини эттэ. “Биһиги тыа хаһаайыстыбатыгар ороскуоппутун – 1,5 төгүл, оттон тырааныспарга 5 төгүл улаатыннардыбыт” диэтэ. Мин санаабар, итинник улахан кыһалҕаны ааттыыр эбит буоллахха, тыа хаһаайыстыбатын ороскуотун эмиэ икки-үс төгүл улаатыннарар наада. Ол биэс төгүл улааппыта буоллар, билигин 12 миллиард буолбакка, 30 миллиард солк. буолуо этэ, онон үүппүт сыанатыгар да тахсыа этибит буоллаҕа».

Виктор Губарев кириитикэлээтэ.

«Хайдах усулуобуйаҕа үлэлиирбитин өйдүүбүт эрээри, кэнники сүүрбэччэ сыл иһигэр туох да уларыйбата. Биһиги 18 саамай дьадаҥы эрэгийиэн ахсааныгар киирсэбит. Дохуоппут хамнас алын кээмэйиттэн намыһах. Ону кытта хайдах сөбүлэһиэххэ сөбүй? Биһиги элбэх этиилээх этибит, ол иһигэр прогрессивнай нолуогу төлөөһүн туһунан. Ол эрэн ону ылымматтар – баай да, дьадаҥы да бары 13 % төлүүбүт. Биир быһаарылла илик боппуруос – сиртэн хостонор баайы туһанааччылары кытта сыһыан. Биһиги кинилэртэн көрдөһөн буолбакка, ирдэһэн ыйытыахтаахпыт. Оттон биһиги нолуокка чэпчэтии биэрэбит. Бэл, оҥорон таһаарыылара төһөтүн да билэр кыахпыт суох.

Доруобуйа харыстабылын ылыахха: 2013 сыллаахха 10700 куойка баара, 2018 сылга 8800 буолла. Дьон үчүгэй көмөнү ылар кыаҕа суох. Онон биһиги Аҕа баһылык отчуотун ылынар кыахпыт суох».

Ити курдук, хомуньуустар фракцияларыттан ураты бука бары Аҕа баһылык отчуотун ылыннылар. Түмүккэ Егор Борисов барыта үлэнэн ситиһиллэр диэтэ. “Туох баар кыһалҕаны биһиги үлэнэн эрэ быһаарыахпытын сөп. Луоһунунан, миитининэн буолбакка, ким единоросс, ким хомуньуус диэн араарбакка. Аҥаардас үлэнэн, үлэлээн эрэ. Биһиги дьоммутун өйүөхпүтүн наада. Билигин халаан уута, ыксаллаах быһыы-майгы буолла. Онуоха икки киһи кириитикэлиэ, атыттар үлэлиэхтэрэ – мин итини тоһоҕолоон бэлиэтиибин” – диэтэ. Дьокутааттарга: «Эһиги ыҥырыыгыт саамай таһаарыылаахтык үлэлээтэ», –диэн махтанарын биллэрдэ.

Ил Түмэҥҥэ көрүллүбүт барыллартан

Сэрии оҕолоругар көмө туһунан

Ил Түмэни да, үрдүкү салалтаны да сирэй-харах анньар биир төрүөттэрэ сэрии оҕолоругар көмө туһунан сокуону ылымматтара буолара. Иһиттэх аайы «бэйэҕитин эрэ көрүнэҕит, сэрии оҕолорун туһунан толкуйдаабаккыт» диэн.

Дьэ, онон маннык сокуону ылынар кэм кэллэ диэн Ил Түмэн социальнай көмөҕө кэмитиэтин салайааччыта Александр Корякин кэпсээтэ.

– Бу барылы Саха Өрөспүүбүлүкэтин Аҕа баһылыга Егор Борисов көҕүлээн киллэрбитэ. Ааҕан көрбүппүт, «ыстаастарынан «үлэ бэтэрээнэ» диэн ааттаах дьон бары кэриэтэ сэрии оҕолоро эбит. Онтон суоттаабыппыт, олох аҕыйах киһи үлэ бэтэрээнин чэпчэтиитинэн туһаммат эбит. Бу сокуон барыла матырыйаалынай көмө эрэ буолбакка, моральнай өрүттээх диэххэ сөп. Сокуон барыла ыстаатыс эрэ өттүнэн буолбатах, ис хоһоонунан эмиэ үчүгэй.

Аны киһи үлэ бэтэрээнэ диэн ааттаах эбит буоллаҕына, ханнык ыстаатыһынан чэпчэтиинэн туһанара киниэхэ ордугуй, ону бэйэтэ талар. Кини дастабырыанньалаах буолар. Бу кэккэҕэ киирэр дьон ахсаана отут тыһыынчаттан аҕыйах. Сокуон элбэхтэ дьүүллэһиллибитэ, онон син биир көннөрүү киирэрэ буолуо. Бэс ыйын 8 күнүгэр буолар сиэссийэҕэ ол көннөрүүлэри киллэриэхпит. Аата да уларыйыан сөп «Сэрии оҕолорун өйөбүл туһунан» диэн.

Барыл быһыытынан, холобур, сэрии оҕолоро:

- ый аайы 1000 солк. ылаллар;

- сыллата диспансеризация ааһаллар;

- сонотуоруйга-куруорка эмтэнии кэмпэнсээссийэтэ - путевка 50%-на төлөнөр буолуоҕа.

Сокуон олоххо киирэр түбэлтэтигэр өрөспүүбүлүкэ бүддьүөтүттэн үбүлэнэр буолуоҕа», – диэн кэпсээтэ.

Ирбэт тоҥ көмүскэннэ!

Бу сокуон барылын уопсастыбанньыктар уонна учуонайдар көҕүлээн киллэрбиттэрэ. Онтон ыла оробуочай бөлөх тэриллэн, араас тэрээһин ыытыллан, олохтоох сокуон барыла аан дойдутааҕы былаһааккаларга тиийэ дьүүллэһиллэн, силигэ ситэн, бу үһүс, бүтэһиктээх ааҕыыга тиийэн кэллэ.

Дьокутааттар Владимир Прокопьев, Владимир Федоров, Ольга Балабкина, Юрий Николаев, Алена Атласова, Антонина Григорьева, Семен Иванов, Иннокентий Васильев, Юрий Григорьев, Михаил Габышев уонна Иван Шамаев үлэлээннэр, сокуон барыла бастакы ааҕыыга 2017 сыл ахсынньы 2 күнүгэр ылыллыбыта. Иккис ааҕыыга бу сыл муус устар 26 күнүгэр ылыллан, уларыйыылар көннөрүүлэр киирбиттэрэ. Быйыл ыам ыйын 22 күнүгэр сокуон барыла бүтэһиктээхтик ылылынна. Өрөспүүбүлүкэ уратытын учуоттуур эмиэ биир сокуон баар буолла.

Сис кэмитиэт бэрэссэдээтэлэ Владимир Прокопьев “Кыымҥа” кэмэнтээрий биэрэригэр маннык диэтэ:

– Сокуону бүтэһиктээх ааҕыытыгар көрдүбүт. Салгыы бу сокуоммутун өссө федеральнай таһымҥа киллэриэхпит, онуоха барытын бэлэмнээтибит. Итиннэ арай биир уустук баар. Ханнык баҕарар сокуон үп-харчы өттүнэн суоттааһыннаах. Холобур, Федеральнай сокуоҥҥа биһиги үп-харчы өттүнэн базатын уонна оросчуотун оҥоруох тустаахпыт. Саха Өрөспүүбүүлкэтин киэнин хайдах эрэ ааҕыахпытын сөп эбит буоллаҕына, Федеральнай сокуон киэнин ааҕар олус уустук. Ити биир улахан мэһэй.

Оттон өрөспүүбүлүкэтээҕи сокуон барылыгар биһиги чинчийии, кэтээн көрүү, научнай үөрэтээһин өттүттэн болҕомтону күүскэ уура сатаатыбыт. Сүрүн тосхоло – инникитин бу сокуоҥҥа тирэҕирэн нормативнай базаҕа уларытыыны киллэриллиэхтээх диэн. Маннык улахан базовай сокуоннар олоххо киириилэрэ ыллыҥ да сатанан барбаттар диэн өйдүүр наада. Ол уустук буолар, сүрдээх элбэх үлэ эрэйиллэр. Ол да буоллар бастакы акылаат уурулунна, онон инники өттүгэр бу сокуон сайда-үүнэ, тупса, уларыйа туруо диэн эрэнэбин.

"Үтүөлээх суруналыыс" туһунан

Ааспыт сиэссийэҕэ дьокутааттар «СӨ судаарыстыбаннай наҕараадаларын туһунан» сокуоҥҥа уларытыылары киллэрии туһунан» сокуон барылын маҥнайгы ааҕыыга көрдүлэр.

Дьокутаат А.Еремеев: «Урут суруналыыстар «култуура үтүөлээх үлэһитэ» диэн ааты ылаллара. Ол уопсай аат курдук, кинилэр үлэлэрин уратытын чорбоппот курдук. Туспа бэлиэ аат баара үчүгэй диэн суруналыыс уопсастыбаннаһа бэйэтэ туруоруста. Үөрэтэн көрбүппүт, Арассыыйа 18 эрэгийиэнигэр маннык сокуон баар эбит», – диэтэ.

Сокуон сыала-соруга – суруналыыс идэтин үрдэтиигэ, бэчээт, араадьыйа, тэлэбиидэнньэ үлэһиттэрин көҕүлүүргэ. Быһата, «Судаарыстыбаннай ааттарга эбии «СӨ Үтүөлээх суруналыыһа» диэн ааты эбии киллэрэн биэрэргэ” диэн буолла.

Сыллата оннук аатынан наҕараадаланар суруналыыстар ахсааннарын «Култуура үтүөлээх үлэһитэ» диэн аат квотатыттан биэрэргэ диэн этиллэр.

Ити ааты киллэрэр туһунан суруналыыстар уопсастыбаннастара бэйэтэ этии киллэрбит. Бу суруналыыстар гражданскай уопсастыбаны сайыннарыыга өҥөлөрүн билинэргэ көмөлөһүө диэн этиллэр быһаарыы сурукка. Сокуон барыла бүддьүөтү ноҕуруускалыа суоҕун туһунан этилиннэ.

Араас таһымнаах быыбарга сыһыаннаах икки сокуон барыла көрүлүннэ. Ол туһунан аныгыскы нүөмэргэ ааҕаарыҥ.

Нина ГЕРАСИМОВА.

Василий Павлов хаартыскалара.