Саха сирин үөрэнээччилэрэ олус наадалаах идэлэргэ үөрэнэр кыахтара лаппа улахан.
Хас биирдии үлэнэн хааччыйааччы үрдүк кылаастаах, ис хаан үлэлиэн баҕалаах исписэлиистэри сэҥээрдэр, бэйэтигэр тардар интэриэстээх. Олох ахсааннаах тэрилтэ үлэһит буолан тахсыахтаах дьону адьас оҕо эрдэхтэриттэн сыһыаран, иитэн-такайан таһаарабын диэн киэн тутта үллэстэр кыахтаах. Ол гынан баран, хайдаҕын да иһин, тустаах хайысхаҕа букатын эрдэттэн төһүү болҕомтотун ууран үлэлэһэр хампаанньа биһиги өрөспүүбүлүкэҕэ баар. Биһиэхэ хас биирдии үөрэнээччи санаата сытар, баҕарар идэтин талан, үлэлиэхтээх идэтин ымпыгын-чымпыгын быһаарсар, үлэлиир усулуобуйатыгар тиийэ билсэр, ыйыталаһар кыахтаах. Ону хайдах ситиһэри бүгүн эһиэхэ кэпсиэхпит.
Ыра санаа туолар аналлаах!
Матвей Петров адьас оҕо эрдэҕиттэн геолог буолуон баҕарара. Эбэ кытылыгар олорон, араас, дьикти дьүһүннээх, дьэрэкээн өрүс таастарын сонургуу, хайдах курдук айылҕа маннык кэрэ таастары айан-тутан таһаарарын сөҕө-махтайа одуулаһарын, муҥутуур үчүгэй тааһы булан, ийэтигэр бэлэхтиэн баҕарарын саныыр. Сэттис кылааска тиийиитэ кини хайаан да геолог буолар соругу туруорунар.
Оттон бүгүн кини – ХИФУ геологоразведочнай факультетын V кууруһун устудьуона. Кырдьыга, кини үөрэнэр идэтэ оҕо эрдэҕинээҕи ыра санаатыттан арыый атын, сири үүттүүр хайа инженерин идэтин баһылаары сылдьар:
– Университеттан эрийэн, үөрэххэ киирбитим туһунан эппит олус долгутуулаах түгэним бу бэҕэһээ буолбут курдуга. Оттон чуолаан “сири үүттээччи” (буровик) отделениетыгар киирбиппин бастакы үөрэх күнүгэр билбитим.
Билигин бу идэбин саамай сөпкө талбыт эбиппин диибин. Бастатан туран, кэскиллээх, инникилээх, хаһан баҕарар наадалаах идэ. Иккиһинэн, сири үүттээччилэр үчүгэй, куһаҕана суох хамнаһы аахсаллар. Ону былырыын бэйэм илэ билбитим. Онон бу идэни талбыппыттан үөрэбин эрэ, – диир Матвей.
Өссө биир үчүгэйэ – үһүс куурус устудьуоннарыгар сири үүттүүр установка массыньыыһын көмөлөһөөччүтэ буолары кэрэһилиир докумуону бэлиэр биэрэллэр. Онон өрөспүүбүлүкэ бырамыысыланнай тэрилтэлэригэр быраактыкаланар кыахтара улахан.
Усулуобуйа бэртээхэй
Матвей былырыын сайын үс бииргэ үөрэнэр оҕолорун кытта АЛРОСА бөдөҥ алмаас хостуур хампаанньа бөлөҕөр киирсэр «АЛРОСА-Спецбурение» тэрилтэҕэ быраактыкаламмыттар.
– АЛРОСА-ҕа быраактыкаланар сайаапканы хаапыдыраҕа туттарбыппыт. 4 киһини талбыттар этэ, онон дуогабарга илии баттаһан баран, медхамыыһыйаны ааспыппыт. Хампаанньаттан бары түһүмэххэ көмө, тирэх буолар кураторы сыһыарбыттара, онон бэлэмнэниини бэрт түргэнник ааспыппыт.
Бастаан Удачнайга тиийэн баран, Айхал бөһүөлэгэр түстэммит геологоразведка баартыйатыгар айаннаабыппыт. Туох да ааттаах үчүгэй сиргэ тиийбит этибит. Сонно тута атах таҥаһыгар тиийэ үлэҕэ кэтиллэр анал таҥаһынан хааччыйбыттара. Үлэһиттэргэ анаммыт уопсай дьиэҕэ олохтообуттара, туох наадалаах барыта онно баара. Баартыйа бөһүөлэктэн олус ырааҕа суох сиргэ баар эбит. Онно тэрилтэ оптуобуһа илдьэн-аҕалан биэрэр. Ол эбэтэр, барыта ымпыгар-чымпыгар диэри толкуйдаан, былааннаан оҥоһуллубут, киһи хайдах эрэ тута бэрээдэктэнэ түһэр, – диэн быраактыкатын сылаастык ахтар.
Биир идэлээхтэр түмсүүлэрэ
Уолаттар талан ылбыт идэлэригэр бастакы сүрэхтэниилэрэ Удачнайтан ырааҕа суох учаастакка буолбут. Матвей этэринэн, тустаах үлэлэригэр тута буолбакка, сыыйа сыһыарбыттар:
– Сири үүттүүр үлэҕэ, биллэн турар, тута чугаһаппатахтара. Бастакы күннэргэ туораттан көрөөччү быһыытынан сылдьыбыппыт. Ол эрээри күнтэн күн лаппа чугаһаан испиппит. Санаабар, нэдиэлэ устата балааккаҕа олоруохпут диэбитим барыта олус табыгастаах гына толкуйдаан оҥоһуллубут буолан биэрбит. Симиэнэ бүттэ да, сынньанар сирбитигэр, ол аата, элбэх богуончуктардаах дьоҕус бөһүөлэк курдук сиргэ илдьэллэрэ. Онно кытта хоспутугар туох наадалаах барыта баара: ас буһарынар билииккэттэн саҕалаан халадыынньыгар, дуустанар сиригэр тиийэ.
Ол кэнниттэн Айхалга кэлэн, буору ускуустубаннайдык тоҥорууга туттуллар даамбаҕа тэхиниичэскэй скважиналары үүттээбиппит. Үүттүүр үлэни ыытар биригээдэҕэ 5–6 киһи үлэлиир: икки массыньыыс, икки массыньыыс көмөлөһөөччүтэ, тырахтарыыс, оттон кинилэри геолог салайар.
Миигин туох-ханнык иннинэ идэлэрин баһылаабыт үлэһиттэр биһиэхэ үтүө сыһыаннара сөхтөрбүтэ. Алтыһарга олус судургу дьон. Бастаан “туһата суох” устудьуоннар диэн тымныы соҕус сыһыаннаахтара буолуо дии санаабытым, үөрүөм иһин, бука бары олох тэҥнээхтэрин курдук үчүгэйдик сыһыаннаспыттара. Ити биригээдэҕэ эрэ буолбатах, барытыгар оннук этэ.
Онон кэлэктиип чахчыта да биир улахан дьиэ кэргэн курдук диэн, бигэтик этиэхпин сөп. Үтүө сыһыан сатыылыыр сирэ. Бука бары эбээһинэстэрин хаачыстыбалаахтык толорор интэриэстээхтэрэ, уопсай дьыала туһугар тутуспутунан сылдьаллара харахха тута быраҕылар.
Быйыл мин университет специалитекка бырагырааматын түмүктүүбүн. Ол кэнниттэн Арассыыйа Сэбилэниилээх күүстэригэр сулууспа күүтэр. Дьэ, ол кэнниттэн АЛРОСА-ҕа үлэҕэ киириэхпин баҕарабын. Бэйэм илэ харахпынан бу тэрилтэҕэ үлэ тэрээһинэ олус табыллан оҥоһуллубутун көрдүм. Оттон быраактыкаҕа төлөммүт хамнас үрдүгэ идэбин сөпкө талбыппын өссө төгүл итэҕэттэ, – диэн Матвей мичээрдиир.
Хампаанньаны кытта билсии
Матвей холобура да киһи үчүгэй билиилээх уонна дьиҥ үлэлиэн баҕарар түгэнигэр кэскиллээх хампаанньаҕа хаһан баҕарар үлэ булунан, сөбүлүүр дьыалаҕынан дьарыктаныан, сиэрдээх хамнаһы аахсыан сөбүн көрдөрөр. Онуоха кэнэҕэһин үлэлиэхтээх сиргэр түбэһэр гына букатын да оскуола сылларыттан сыал-сорук туруорунан, кыһаллыахха наада.
АЛРОСА корпоративай оскуолата оскуола үөрэнээччилэрин уонна устудьуоннары кытта идэни талыыга сыһыаннаан, көхтөөхтүк үлэлэһэр. Оттон ол ыччат дьон үөрэниэхтээх, баһылыахтаах идэлэрин сөпкө талалларыгар көмөлөһөр.
“Биһиги идэлэригэр таһымнаах, үрдүк кылаастаах дьиҥ профессионаллары иитэн-үөрэтэн таһаарыы үлэтэ олох эрдэттэн саҕаланыахтааҕар бүк эрэллээхпит. Ол да иһин оскуола сылларыттан үлэлэһэргэ дьулуһабыт. Ол курдук, биһиги идэ талыытыгар көмөлөөх бырайыактарбыт уопсай үөрэхтээһин оскуолатын 7–11 кылааһын үөрэнээччилэригэр ананар. Бастаан утаа оҕолорго хампаанньа уонна ханнык идэлэр баалларын, наадатын туһунан билиһинэрэбит. Үлэлэрин туһунан хампаанньа субу үлэлии сылдьар үлэһиттэринэн кэпсэтиннэрэбит. Чуолаан идэҕэ уопуттарын туһунан билиһиннэрэллэр. Орто звено түһүмэҕин кэнниттэн 10 кылаастар “АЛРОСА-кылаас” үөрэнээччитэ буолаллар”, – диэн кэпсээтэ АЛРОСА Корпоративнай университетын Идэни талыыга уона ыччаты кытта үлэҕэ салаа салайааччыта Анна Подкаменная.
АЛРОСА кылааһа
Маннык сонун кылаас үөрэҕин былаана икки сылга суоттаан оҥоһуллубут. Матымаатыканы, физиканы, информатиканы уонна тэхиниичэскэй английскайы дириҥэтэн үөрэтэллэр. Ону таһынан оҕолор билим кэмпириэнсийэлэригэр уонна олимпиадаларга көхтөөхтүк кытталлар. Манна даҕатан эттэххэ, «АЛРОСА кылааһын» оҕолоро араас таһымнаах куонкурустага, олимпиадаларга өрүү да бириистээх миэстэлэри ылаллар.
– «АЛРОСА кылааһыгар» үөрэнэргэ туох да төлөбүр ирдэммэт. Преподавателлэр хамнастарын, оҕолор олимпиада түмүк чааһыгар баран кыттар түгэннэригэр айан-сырыы төлөбүрүн олоччу
АЛРОСА уйунар, – диэн, Анна Александровна анаан бэлиэтиир.
Бастаан саҕаланарыгар «АЛРОСА кылааһа” бырайыак Мииринэйгэ, политехническай лиссиэйгэ төрүттэнэн, тус бэйэ кэлэн кыттар үөрэҕэ этэ (очнай форма). Соторутааҕыттан бэттэх ыраахтан олорон үөрэнии көрүҥэ киирэн, бырайыак хабар иэнэ, географията лаппа кэҥээбит.
Күн бүгүн “АЛРОСА-кылааһыгар” онлайн-холбонон, Айхалтан, Удачнайтан, Дьокуускайтан, Архангельскайтан тиийэ үөрэнэллэр. Бу үөрэх дьылыттан саҕалаан идэ талыытыгар көмөлөөх бырайыакка Иркутскай куорат уонна Иркутскай уобалас оскуолаларын үөрэнээччилэрэ холбоспуттар. Кэлэр үөрэх дьылыттан манна Чита уонна Чита уобалаһын оҕолорун күүтэллэр.
Быраактыка уонна үөрэххэ киирии
“АЛРОСА кылааһыгар” үөрэнии – хайаан да оскуола паартатыгар олорон эрэ үөрэнии буолбатах. Холобур, быйыл Мииринэй оҕолорун оҥорон таһаарыы эбийиэктэригэр сырытыннарбыттар. Онно АЛРОСА үлэһиттэрэ миэстэтигэр толорор үлэлэрин, туһанар прибордарын, оборудованиеларын көрдөрө-көрдөрө кэпсээбиттэр. Хампаанньа уопсай дьыалатыгар хас биирдии үлэһит суолтатын, киллэрэр кылаатын быһаарбыттар.
Сааскы каникул кэмигэр “АЛРОСА кылааһыгар” Иркутскайтан үөрэнээччилэргэ Иркутскай национальнай чинчийэр тэхиниичэскэй университетыгар “АЛРОСА-смена” тэрээһин буолбут. Оҕолорго анаан-минээн тэриллибит бырагыраама көмөтүнэн үөрэнэччилэр хайа инженерэ, геодезист, химик-технолог, геолог оруолугар холонон көрбүттэр. Инженер эбийиэктэрин мадьыаллаан оҥорбуттар, производственай кейстэри суоттаабыттар, трениннэргэ көдьүүстээх алтыһыы үөрүйэхтэригэр үөрэммиттэр.
“АЛРОСА кылааһа” диэн – бэлиэр оскуола сылларыттан кэлиэхтээх олохторун туһунан толкуйдуур оскуола үөрэнээччилэригэр туһаайан оҥоһуллубут туһалаах бырайыак. СКЭ сорудахтарын толкуйдаан, таҥан оҥорбут ааптар преподавателлэр ыытар, үөрэтэр дьарыктарыттан оҕолор тирэх буолар чиҥ тэхиниичэскэй билиини ылаллар. Ол кинилэргэ дойду ханнык баҕарар тэхиниичэскэй үрдүк үөрэҕин кыһатыгар туттарсан киирэллэригэр көмөлөһөр.
Бу кылааска үөрэммит оҕолор, хампаанньаны кытта дуогабарга илии баттаһан баран, бэлиэр бастакы куурустан саҕалаан, үөрэх кыһата төлүүр истипиэндьийэтигэр эбии корпоративнай истипиэндьийэни ылар кыахтаахтар. Ол сөбүлэҥ устудьуон кэнэҕэһин АЛРОСА тэрилтэтигэр төлөбүрдээх быраактыканы барарын эмиэ мэктиэлиир. Оттон үрдүк үөрэҕи бүтэрдэҕинэ, кинини хампаанньаҕа үлэ миэстэтэ күүтэр.
“АЛРОСА кылааһыгар” киирэргэ туох ирдэнэрий? Физика уонна информатика биридимиэттэригэр тест толоруллар. Ону тэҥэ идэҕэ тургутук (профтестирование) уонна собеседование баар. Матымаатыка ОГЭ-тин түмүгэ наада. Хампаанньаны кытта бу кылааска үөрэнэр туһунан булгуччу дуогабар түһэрсиллэрэ ирдэнэр.
АЛРОСА Корпоративнай университетын оскуола үөрэнээччилэригэр аналлаах бырайыактара
«Мой выбор» оонньууга быйыл Мииринэй, Удачнай, Чернышевскай, Айхал куораттартан уонна Арыылаах бөһүөлэгиттэн уопсайа 133 үөрэнээччи кыттыбыт. Оонньуу кэмигэр оҕолорго инженер идэлэрин билиһиннэрбиттэр.
«Техномодуль» бырагыраамаҕа Мииринэй үөрэнээччилэрэ тэхиниичэскэй бырайыактары толкуйдаан таһаараллар.
Быйыл хабар географията лаппа кэҥээбитин быһыытынан, АЛРОСА корпоративнай университета бүтүн ый устата “Идэни талыы ыйа” (“Месяц профориентации”) тэрээһини ыытта. Оҕолор ыйытыктарыгар, интэриэстэригэр олоҕуран, дойду 18 үрдүк үөрэҕин кыһата манна киллэриллибит. О.и. Экэниэмикэ үрдүкү оскуолата, Н.Э. Бауман аатынан Москубатааҕы судаарыстыбаннай тэхиниичэскэй университет уо.д.а. Бу манна киирбит үрдүк үөрэх кыһалар бэрэстэбиитэллэрэ оҕолорго кинилэр кыһаларыгар үөрэххэ туттарсыы, үөрэтии уратытын билиһиннэрбиттэрэ, кэнэҕэһин устудьуон буолуон баҕалаахтар ыйытыыларыгар хоруйдаспыттара.
Оҕолор кэпсииллэр
Эльза Курманаева:
– Мин 9 кылаас кэнниттэн үөрэхпин салҕаан, 10-ка киириэхтээхпин өйдүүрүм. Арай көннөрү кылааска киирэбин дуу, “Алроса кылааһын” талабын дуу диэн ыйытык турбута. Онно эбии уруоктар, эбии бырайыактар баалларын сэҥээрбитим.
Корпоративнай университет үлэһиттэрэ “АЛРОСА кылааһын”, үөрэх бырагырааматын, тугунан ордугун, бу кылааһы бүтэрбиттэргэ туох өйөбүл баарын туһунан кэпсээбиттэрэ сөптөөх быһаарыныыны ыларбар көмөлөспүтэ дии саныыбын. Төрөппүттэрим уонна учууталларым да өйөөбүттэрэ. Сайаапка түһэрбитим, тиэстэри ааспытым.
Игнат Лабазюк:
– Мин пилот буолуохпун ыралаабытым ыраатта. Билигин ол сыалым диэки сыыйа айанныыбын. Хас биирдии хамсаныыбын, атылбын суоттаан-учуоттаан дьаһанар наадатын өйдүүбүн, бастаан 10-с кылааска тахсыам, ол кэнниттэн институкка киириэм. “АЛРОСА кылааһын” туһунан кэпсээбиттэригэр, онно тэхиниичэскэй английскайы, физиканы, матымаатыканы дириҥэтэн үөрэтэллэрин билэн баран, бу пилот буолааччыга наадалаах диэн, тута холонон көрөргө быһаарыммытым.
Билигин үөрэххэ туттарсарга бэлэмнэнэбин. Үрдүк үөрэх кыһатын бүтэрдэхпинэ, “АЛРОСА авиа-хампаанньаҕа” үлэлии кэлиэм дии саныыбын.
Тихон Дмитриев:
– 9 кылааһынан тохтообоппун билэр этим. Оттон “АЛРОСА кылааһыгар” үөрэнэр кыах баарын, үөрэтии бырагырааматын билэн баран, онно киирэргэ санаммытым.
Үөрэтии кэмигэр толорор сорудахтарбыт, биллэн турар, сөбүгэр уустук буолааччылар. Бэл, ардыгар институт таһымнаахтар да түбэһээччилэр. Ол эрээри преподавателлэр биһигинниин тэҥҥэ ырытыһан, сыыһаларбытын-халтыларбытын ыйан-кэрдэн, ыарырҕаттахпытына, быһааран биэрэллэрэ быдан туһалаах. Быһата, дьиҥ чахчы сайдар, билиини хаҥатар интэриэстээх буоллахха, хайа да уустугу туоруохха сөп.
Назар Торба:
– Мин 9-с кылаастан Чернышевскай бөһүөлэгиттэн олорон, матымаатыка, физика уонна информатика биридимиэттэрин дириҥэтэн үөрэтээри “АЛРОСА кылааһыгар” онлайн үөрэнэбин. Быйыл оскуоланы бүтэрэбин, ол кэнниттэн тэхиниичэскэй идэҕэ туттарсыам. Хампаанньа стипендиата буолуохпун, быраактыкабын кинилэргэ барыахпын уонна үөрэҕим кэнниттэн үлэ миэстэтэ баар диэн бүк мэктиэлээх буолуохпун баҕарабын. Мин манна хаалыам этэ. Төннүөм дии саныыбын, төһө кыалларынан, АЛРОСА инженеринэн.
Бииргэ үлэлэһии
Суруйуу дьоруойа Матвей Петров устуоруйатыгар эргиллэр буоллахха, АЛРОСА – ХИФУ бииргэ үлэлэһэр бырамыысыланнай тэрилтэлэриттэн биирдэстэрэ. Университет ректора Анатолий Николаев тутаах суолталаах хайа хостуур хампаанньатын кытта бииргэ үлэлэһии үрдүк үөрэх кыһатыгар эрэ буолбакка, бүтүн Саха сирин үрдүнэн стратегическай суолталааҕын бэлиэтиир:
– АЛРОСА – өрөспүүбүлүкэ биир бөдөҥ үлэнэн хааччыйааччыта буолар. Кэнники сылларга университеты бүтэрбит сүүһүнэн устудьуон хампаанньа араас тэрилтэлэригэр үлэҕэ киирдэ. АЛРОСА ону сэргэ биһиги университеты сайыннарыыга туһаайан олоххо киллэрэр бырайыактарбытыгэр туттуллар эндаумент-пуондабытын үбүлүүр. Биһиги бу тутаах партнёрбутун кытта үлэлэһиибитин өссө кэҥэтэргэ суоттанабыт.
Күн бүгүн АЛРОСА ХИФУ эндаумент-пуондатын тус сыаллаах хапытааллаах алта хайысхалааҕыттан иккитигэр – донор: инфраструктураны, билими, үөрэхтээһиини уонна социальнай өйөбүлү сайыннарыыга, ону таһынан университет үлэһиттэрин кылааһын үрдэтиигэ, стажировканы баралларыгар.
2012 сылтан саҕалаан, АЛРОСА хампаанньа университет эндумент-пуондатыгар миллиард солк. кэриҥэ үбү укпут. Өссө 65 мөл. солк. ХИФУ Миринэйгэ баар салаатыгар – Мииринэйдээҕи ПТИ-гэ – тус сыаллаах көмө быһыытынан көмөлөспүт.
“Эдэр каадыр кэлэригэр интэриэстээхпит”
АЛРОСА хампаанньа өрөспүүбүлүкэ тутаах үрдүк үөрэҕин бүтэрбиттэри үөрүүнэн күүтэллэр, онон бу чааһыгар күүскэ үлэлэһэллэр. Ол курдук, хампаанньа хас сыл аайы бакаансыйа дьаарбаҥкатыгар кыттар. Быйыл уочараттаах оннук дьаарбаҥка ХИФУ-га быйыл балаҕан ыйыгар буолуоҕа. Устудьуоннар, ХИФУ эрэ буолбакка, атын үөрэх кыһаларын киэннэрэ, орто үөрэх киэннэрэ эмиэ, производственнай быраактыкаларын бараллар.
АЛРОСА Кэлим батарар тэрилтэтин (ЕСО) персоналга менеджерэ Ольга Саввина этэринэн, устудьуон быраактыканы барарыгар бэйэтэ эмиэ кыттыһар кыахтаах.
– Хампаанньаҕа ордук наадыйыллар, ирдэнэр идэлэргэ киирсэллэр: “Сир баайын сир анныттан хостоон туһаҕа таһаарыы” (Подземная разработка месторождений), “Хайа аһаҕас үлэлэрэ” (Открытые горные работы), “Хайа массыыналара уонна оборудованиелара”, “Уотунан хааччыйыы”, “Бырамыысыланнай уонна гражданскай тутуу” уонна “Гидрогеология”. Өскөтүн бу идэлэргэ үөрэнэ сылдьар устудьуон АЛРОСА-ҕа быраактыкаланыан баҕарар түгэнигэр саайка киирэн, сайабылыанньа-аҥкыатаны толорон ыытыан наада. Онуоха билимҥэ үлэлэрдээх, арыйыылаах, араас таһымнаах кэмпириэнсийэлэргэ ситиһиилээхтик кыттыбыта кэрэхсэнэр.
Ону таһынан истипиэндьийэ ананыытын бырагыраамата баар. Онно үһүс уонна онтон үөһэ куурустарга түөртэн үөһэ баалга үөрэнэр устудьуон хапсыан сөп. Эмиэ билимҥэ үлэлээхтэр, кэмпириэнсийэлэргэ ситиһиилээхтик кыттыбыттар ордук биһирэнэллэр. Истипиэндьийэ ананнаҕына, үөрэнэр кэмнэригэр тилэри ылаллар, быраактыкалана кэлэр-барар айаннарын төлөбүрүн, производственнай быраактыкаҕа ылар хамнастарын хампаанньа уйунар. Оттон быраактыкатын ситиһиилээхтик аастаҕына, үлэ миэстэтигэр суоттанар кыахтанар, – диэн менеджер быһааран биэрдэ.
Ааҕааччыларга табыгастаах буоллун диэн, бу кюар-коду уктубут. Ону туһанан сайабылыанньа толоруллар сирэйигэр быһа тиийиэххит. Элэктириэн аадырыс: Этот адрес электронной почты защищён от спам-ботов. У вас должен быть включен JavaScript для просмотра.. Кытаатыҥ, кыаххытын холонон көрүҥ!
