Быйыл ыам ыйа да, бэс ыйа да олох уратытык кэллилэр. Ол курдук, ыам ыйын саҕаланыытыгар халлаан биллэ тымныы буоллаҕына, бүтүүтүгэр от ыйыныы куйаас түһэн, 30 кыраадыска тиийтэлии сырытта. Оттон бэс ыйын саҕаланыытыгар түүнүн наһаа тымныйан, аны күнүһүн олус сылыйан, тэмпэрэтиирэ хамсааһына олус улахан буолла. Ол үгүс киһи доруобуйатыгар охор.
Быйыл сайын айылҕа дьикти уларыйыылара буолуохтара. Тэмпэрэтиирэ эмискэ хамсааһыныттан сылтаан күүстээх тыаллар, холоруктар түһүөхтэрин, ардаҕа суох кураанах этиҥ, чаҕылҕан элбээн, ойуур баһаардарын күөртүөхтэрин, сорох сирдэргэ тобурахтаан, ыаҕастаах уунан куппут курдук ардаан, хоромньуну оҥоруон сөп. Онон туохха барытыгар эрдэттэн бэлэм буолуҥ. Дьиэҕит сабараанньатын, сарайдарын бөҕөргөтүҥ, икки өттүттэн хаптаһынынан сабыҥ, тыалга көтүөх малы күлүк сиргэ ууруҥ.
Бэс ыйын 3 күнэ – Саар Көстөкүүн. Анды үгэннээн киирэр. Сайылык малааһына.
Бэс ыйын 16 күнэ – хотулуу-арҕааттан тыалырдаҕына, сайына ардахтаах.
Бэс ыйын 19 күнэ – күн уһуна 19 чаас 46 мүнүүтэ. Мантан ыла биир таһымҥа 4 күн турар (бэс ыйын 23 күнүгэр диэри).
Бэс ыйын 19 күнэ – хатыҥ туоһун хастыыр кэм (от ыйын ортотугар диэри)Бэс ыйын 21 күнэ – Ыһыах күнэ. Этиҥ этэрэ элбиир. Сыыс оту, кучуну үргүүллэр, бүгүйэх тиллэр, ынах үүтэ тардар. Көтөр сымыыт баттыыр үгэнэ. Эһэ, саарба иссэр, тайах төрүүр, андаатар ууһуур, ороһу биэ төрүүр. Туос хам сыста илигинэ хастанар. Ыһыах буолар. Этиҥнээх ардах түстэҕинэ – от хомуура мөлтөх.
Бэс ыйын 22 күнэ – саамай уһун күн, саамай кылгас түүн
Бэс ыйын 25 күнэ – сайын иэҕиллиитэ, дьыл саамай уhун кэмэ. Чырылас, ол аата күлгэри, ыллыыр дииллэр.
Бэс ыйын 26 күнэ – Өкүлүүнэлэр күннэрэ. Күн кылгаан барар. Мас кэхтэр тыала түһэр. Бу күнтэн Саха сирин хоту өттүгэр бырдах хойдор, бастакы түптэ оттуллар.
“Декада” диэн ый 10 хонуга этиллэр: I декада – ый 1 – 10 күннэрэ; II декада – ый 10 – 20 күннэрэ; III декада – ый 20 – 30 күннэрэ.
ИЛИН ЭҤЭЭР:
Бэс ыйа илин эҥээр үгүс улуустарыгар былырыыҥҥыга тэҥнээтэххэ, түүнүн сөрүүн соҕус буолуоҕа. II – III декадаҕа күнүһүн балачча сылыйыа, ардаҕа кэмчи соҕус буолуо.
II декада: күнүс +24...+26, түүнүн +16...+18 кыраадыс сылаас.
III декада: күнүс да, түүн да биллэрдик сылыйар. Күнүс +24...+26, түүн +15...+16 кыраадыс сылаас буолуо.
КИИН УЛУУСТАР:
Бу ый II – III декадаларыгар былырыыҥҥытын курдук эмиэ ардаҕа аҕыйах, куйаас-кураан буолуоҕа.
II декада: күнүс +25...+28, түүнүн +12...+17 кыраадыс сылаас.
III декада: күнүс +24...+26, түүн +16...+19 кыраадыс сылаас.
БҮЛҮҮ УЛУУСТАРА:
Бүлүү эҥээр улуустарга эмиэ киин улуустарга курдук түүнүн да, күнүһүн да балайда сылыйыаҕа, III декадаҕа кыра ардахдаах буолуоҕа.
II декада: күнүс +16...+26, түүнүн +16...+19 кыраадыс сылаас.
III декада: күнүс +24...+27, түүн +17...+19 кыраадыс сылаас.
ӨЛҮӨХҮМЭ, АЛДАН, НЕРЮНГРИ:
Соҕуруулуу-арҕааҥҥы улуустарга быйыл III декада балай да сөҥүүлээх буолара сабаҕаланар. Ол оннугар I – II декадаларга ардаҕа кэмчи буолуо. Салгын тэмпэрэтиирэтэ былырыыҥҥы куйааска тиийиэ суоҕа.
II декада: күнүс +23...+25, түүнүн +13...+17 кыраадыс сылаас.
III декада: күнүс +23...+26, түүнүн +15...+18 кыраадыс сылаас.
ӨЙМӨКӨӨН УЛУУҺА:
Өймөкөөн улууһугар бэс ыйа балай да сөрүүн буолуоҕа. Бастакы да, иккис да декадаларга ардах олох кэмчи соҕус курдук. Ол оннугар үһүс декадаҕа ардыаҕа.
II декада: күнүһүн +20...+23, түүнүн +9...+12 кыраадыс сылаас.
III декада: күнүһүн +20...+23, түүн +11...+14 кыраадыс сылаас.
ҮӨҺЭЭ ДЬААҤЫ УЛУУҺА:
Үөһээ Дьааҥы улууһугар халлаан былырыыҥҥыга тиийбэт курдук сылыйыаҕа. Үһүс декада көннөрү да, этиҥнээх ардахтаах буолуоҕа.
II декада: күнүһүн +24...+28, түүнүн +12...+15 кыраадыс сылаас.
III декада: күнүһүн +21...+23, түүнүнү +13...+14 кыраадыс сылаас.
АБЫЙ, МУОМА, ХАЛЫМА, ҮӨҺЭЭ ХАЛЫМА, АЛЛАРАА ХАЛЫМА, АЛАҺЫАЙ УЛУУСТАРА:
Халыма, Индигиир эбэтэр сүнньүлэринэн сытар улуустарга бу сайын былырыыҥҥытын курдук куйаас буолуоҕа. Бэс ыйыгар ардах олох суоҕун кэриэтэ.
II декада: күнүһүн +22...+26, түүнүн +9...+11 кыраадыс сылаас.
III декада: күнүһүн +21...+23, түүн +12...+14 кыраадыс сылаас.
АНААБЫР, ӨЛӨӨН, ТИКСИИ:
Артика эҥээр улуустарга быйыл өтөрүнэн кэлбэтэх сылаас кэлииһи. Ол курдук, урукку сылларга бэс ыйа наар тымныынан аҥылыйар буоллаҕына, быйыл ый саҕаланыытыттан сылыйан барда. Бастакы-иккис декадаларга сөҥүү олох да суох буолуоҕа. Арай үһүс декадаҕа биллиэ.
II декада: түүҥҥү өттүгэр балай да тымныйыыһы. Күнүһүн +12...+2, түүнүн +2...+6 кыраадыс сылаас.
III декада: күнүһүн +9...+12, түүнүнү +4...+5 кыраадыс сылаас.
Ааптар иһитиннэрэр
Кэлиҥҥи күннэргэ араас социальнай ситимнэргэ уонна саайтарга “Тускул ыйдааҕы билгэтэ” диэн, былырыын тахсыбыт билгэни тарҕатан, дьону бутуйдулар. Бу ыйга айанныы, солото суох кэлэ-бара сылдьар буоламмын, бэс ыйынааҕы билгэм хойутаан бу саҥа таҕыста. Эрдэтээҥҥини итэҕэйимэҥ.
Өссө төгүл санатыахпын баҕарабын. Тускул ыйы билгэлиир дьиҥнээх суруйуута ый бүтүүтүгэр эбэтэр ый бастакы күннэригэр “Кыым”, “Саха Сирэ”, “Якутия” уонна “Ил-Түмэн” хаһыаттарга эрэ бэчээттэнэр. Онтон атын СМИ-гэ суруйуубун ыыппаппын.
