Элбэх куһу-хааһы бултаабыт 1962 с. сааспар, Орто Күөл Булгунньах диэн сыһыытыгар сытабын. Ыраас, саппаҕа суох чаҕылхай күн үүннэ. Сарсыардааҥҥы көтөр киириитэ тохтоото. Арай ол олордохпуна, күн ортото ааһыыта, санаабар, халлааным үрдүгэр кырыымпалаан эрэрдии тыас тыаһаата, тула өттүм ырыанан туолла.
Хантас гыммытым, халлаантан куобах суорҕаныныы, муус-маҥан туохтар эрэ тэлээрэн иһэллэр эбит. Өйдөөн көрбүтүм, 13 кыталык мин дурдам кэннинээҕи ыраас кырдалга көрдө көрбүтүнэн түһэн эрэллэр. Бу кырдал киһи сатаан хаампат, хас да сыллаах кур лаҥха отун икки хонуктааҕыта Ньыма Куччата (Слепцов Николай Христофорович) өртөөбүтэ. Онон кыырпах да саҕа сыыһа суох ыраас хонуу. Оттон мин дурдабын көлүйэ кытыытынааҕы үргүлээккэ хаһан оҥостубут буоламмын, туох да биллибэт, от-мас хаххалаах.
Кыталыктар барахсаттар дурдабын таарыйа сыһа-сыһа талбааран кэлэн, кырдал хабыллар хаба ортотугар түһүнэн кэбистилэр. Миигиттэн сүүсчэкэ эрэ миэтэрэ буолуо.
Түһэллэрэ муокастаах эбит. Бастакы кыталык сиргэ үктэнээт, туора ойон биэрдэ. Онтон иккис кыталык эмиэ бастакы кыталык үктэммит сиригэр түһээт, эмиэ туора ойдо. Ол курдук көрүөх түгэнэ үтүктүһэ-үтүктүһэ, бары кэлэн түһэн, хамсаабакка кынтаһан олордулар.
Онтон эмискэ биир кыталык тумсун үөһэ хантатан үчүгэй баҕайытык, пионер гуорунунааҕар синньигэстик уонна уһуннук, кыҥкынатарын кытта, бука бары олорор сирдэриттэн харыс халбарыйбакка, кынаттарын таһынан бардылар. Балачча буолан баран «тойон» кыталык «кыыбыр-хаабыр» ыллыы-ыллыы, икки кынатын даллатыаҕынан даллатан, дайаҥныы-дайаҥныы эгдэҥэлээн, эргийэн барда. Атыттара саҥата суох бары кынаттарын даллатан, түргэнник хаамсан кэлэн, сэлэлии турунан кэбистилэр. Арай биир кыталык ол сэлэ ортотугар баһын быгдытыаҕынан быгдытан, моонньун кып-кылгас гына ньыкытан, утуйбут курдук сэлэ ортотугар олорор. Мин ону көрө сытан «туох буолан үҥкүүлээбэт, төттөрү саҥнаах кыталыгый?» диэн испэр хом санаатым.
Онтон утаакы буолбата, сэлэттэн биир кыталык кынатын даллатан, дабыдалын илигирэтэ-илигирэтэ, «дьыр-дьыр-дьыр-кыып-кыып-кыып» диэн саҥара-саҥара, олорор кыталыгы кэлэн эргийэ көттө. Онуоха олорор кыталык эмискэ ойон туран, моонньун уһатыаҕынан уһатан баран, эргийэ сылдьан хас да төгүл бокулуоннаата уонна сэлэҕэ киирбит кыталыгы кытта тумус тумустарын даҕайсан, төбөлөрүн үөһэ быраҕан ыла-ыла истиэхтэн эриэккэстик ыллаан кыҥкынастылар.
Дьэ эбээт, доҕоор! Итини эрэ көһүппүт курдук, атын уон биир кыталык кынат кынаттарыттан сиэттиһэн, араастаан дугуҥнаһа-күөгэҥнэһэ, кынаттарынан далбаатаһа-далбаатаһа, биир тэтимҥэ киирэн, кырыымпалыы «кыыбыр-хаабыр, кыҥкыр-лыҥкыр!» ырыа ыллаатылар. Кыылларым ууларыгар-хаардарыгар киирбиттэрэ букатын кырдал үрдүгэр оһуокайдаан эрэр дьону санатта, хонуу биир кэм күөгэҥнээн «ньир-ньир-ньир» гына олорор!
Ама, ити курдук айылҕа абылаҥа-кэрэтэ бүүс бүтүннүү иҥпит үтүө көтөрдөрүн, дьикти кыылларын утары хайа бэйэлээх киһи өргөс-кылаан сэби утары туһулуой?! Суох!
Кыталыктар омурҕан устата үҥкүүлээн баран, таҕыллара ханнаҕа буолуо, утуу-субуу батыһыспытынан халлааҥҥа өрө көтөн тахсан, дьоллоохтук үҥкүүлээбит, ыллаабыт-туойбут Булгунньах сыһыыларын күнү батыһа үс төгүл эргийэн, «кыҥкыр-лыҥкыр» саҥарса-саҥарса хоту диэки кылбаара көтө турдулар. Мин дурдабыттан ойон туран: «Барахсаттар, күн аннын көҥүл оҕолоро, дьоллоохтук сылдьыҥ!» – диэн алгыы хааллым.
Хаартыскаҕа түһэрэ үөрэммэтэхпиттэн онно кэмсиммитим. Маннык кэрэ көстүүгэ, үтүө түгэҥҥэ киһи үйэлээх сааһыгар биирдэ эрэ түбэһэр буолуохтаах.
Үөһээ Дьааҥы, Табалаах нэһилиэгэ.
