Киир

Киир

Тохсунньу. Дьон куораттан Саҥа дьылы көрсө тахсар кэмэ. Куоратчыт эмиэ ол сиэринэн кэлэн дойдутугар сынньана сылдьар. Уруккута эбитэ буоллар, иккилии көһү холкутук, айаным диэбэккэ эргийэн кэлэр бэйэтэ билигин үлэтэ үксүн олоруу буолан, ырҕайа уойан сылдьар. Бу да сырыттар, уруккутун курдук кыанар баҕайы курдук сананаахтыыр. «Дойдум сыта-сымара үчүгэйиин!» диэн, тыылла-тыылла дууһалыын сынньанар.
 
 
 
   Биир атаһа тыаҕа тахсан киириэх диэбитин быһа гыммакка, эмиэ уруккутун курдук сылдьан кэлиэм диэн бугуһуйа сылдьар буолан, үөрүүнү кытта сөбүлэһэн “салгын сии” ааттаан тахсыһар.
   «Быйыл баҕас хаар, дьэ, түһэ сатаабыт диэн көрө иһэр. Бу, дьиҥинэн, от тиэйэр тыраахтар аарааҥҥа диэри барарыгар түбэһэн, айаннаан иһэллэр. Тимир от тиэйэр остокобуос торуоһугар хайыһардарын хам баайан көрө иһэллэр. Дэриэбинэттэн улам тахсан истэхтэрин аайы хаар халыҥыырга дылы буолан барар.
   Ходуһаҕа тахсыбыттара, доҕоор, аан ытылҕан буолан, хаар ытыллан ахан олорор эбит. Тимир көлө төһө да ото суоҕун иһин, орулаабытынан халыҥ хаарга айаннаан сордонор. Куоратчыт, дьэ, кытаанах айаҥҥа түбэспитин манна эрэ кэлэн сэрэйэр. Убайа олорсон иһэн, айан ыарахан соҕус буолуохтааҕын таайтаран, көхсүн этитэн, барбах ыгдаҥнаан ылар. Атаһа эмиэ ыарахан соҕус буолуохтааҕын сэрэйдэҕэ буолуо, саҥата суох иннин хоту көрөн олорор.
   Тимир көлө өр гыммат “хорсун” хайыһардьыттары самахтарын туорайыгар диэри хаарга умса өҕүйтэлээн кэбиһэр. Хайыһар кэтиитэ, тыал да тыал, ала буурҕа...
   Куорат дьиэтэ итиитигэр, били, урукку сылгытыйбыта ааһан, халыҥ ыстаан, халыҥ сон, тай-май буолан сылдьар. Санаатыгар, тоҥуо эрэ суохтаах...
   От тиэнээччи тыраахтартан тэйдэхтэрин аайы барыахтаах сирдэрэ өссө ыраатан иһэргэ дылы буолан истэ. Баччатааҕы хаар сымнаҕаһа бэрт буолан, хайыһар төбөтө оттоох хаарга умустар эрэ өрө астарбакка сордоон барар. Хата, дьолун дьоллоохтор сотору бэҕэһээҥҥи бураан суолун булан абыраннылар. Ол суолу батан, буурҕаҕа сүтэн-оһон хаалар бураан суолуттан түһэн хаалбакка, баран иһэллэр. Улам-улам сылайан, чаас аҥаарын эрэ анараа өттүгэр хааламмыт аһа-үөлэ соччо сэниэ эппэтиттэн салла санаата...
   Охто-охто айаннаан, тыаны нэһиилэ буллулар. «Баҕар, биир эмэ көтөр баара буолаарай?» диэн, тыаларын ахтан кэлбит уолаттартан куоратчыт муҥнаах ордук хотторбут, сылайбыт-элэйбит. Санаатыгар, урукку курдук эрчимнээх, сэниэлээх бэйэтэ билигин тоҕо маннык сэниэтэ эстибитин билбэккэ иһэр...
   Борук-сорук буолуута тыа быыһынан тайаҕар арыычча дугунан, сыккырыыр тыына эрэ ордон, аат эрэ харата сукуллан иһэр. Сэниэ салаабыт да сирэ суох... Хас оҕуттаҕын аайы таҥаһа хаары эбинэн, тиритэн илийэн, ыараан иһэр.
   Бу курдук им балайга суоллаах сири булан, иккиэн умса түһэн сытан тыын ылаллар... Бу сытан куоратчыт дойдутугар сылдьыбыта буоллар, маннык төннүө суоҕун, хараҕа мөлтөөн, оннооҕор хайыһар суолун көрбөт буолан, бу хаары уобалаан, сүрэҕэ эппэҥнээн, арыычча ордон сытарын дьэ кэлэн билиннэ...
 
Буркун.

Санааҕын суруй