Таптаһар да араастаах...

 

 

 

 

   – Билигин холостуойбун, ол иһин таптал чааһыгар кэпсиирим суох.

   – Оскуолаҕа кыыстаах этим.

   – (күлэр). Хайдах эрэ ыйы­табын дии санаабаккын дуо? Тапталлаахтар хайдах сылдьалларын бэйэҥ да билэр инигин...

   – Оо, дьэ... Сиэттиһэллэр, бастаан иэдэстэн уураһаллар...

   – Чэ, бүт эрэ... Ону барытын хаһыакка кэпсиэм дуо?

   – Мин кыыһы кытта хоон­ньоһо иликпин, барыта иннибэр...

 

 

   – Маҥнайгы тапталбын 9-с кылааска үөрэнэ сылдьан көрсүбүтүм. Миигиттэн икки сыл аҕа уол этэ. 11-с кылааска ыарахан буолбутум. Билигин оҕом 6,5 саастаах. Аны күһүн номнуо оскуолаҕа киириэхтээх.

   – Ммм... Олоххо буолар көстүү буоллаҕа дии. Киһи кыбыстара суох. Оҕом бастакы ыраас тапталтан күн сирин көрбүтэ. Билигин, төһө да арахсыбыппыт иһин, биһигини өрүү оҕобут ситимниир.

   – Көннөрү уоллаахпын, ыал буола иликпит. Ол киһим кэлэ-бара сылдьар.

   – Кырдьыгынан эттэххэ, мин эр киһитэ суох сатаммаппын...

 

 

   – Сиэкис диэн доруобуйа, успуорт. Киһи сиэкиһинэн дьарыктаныахтаах. Холобур, мин кыыһы кытта өр хоонньоспокко сырыттахпына, доруобуйам биллэрдик мөлтүүр этэ.

   – Сыл аҥаара. Киһи син биир баҕарар. Кыргыттар да оннуктар.

   – Кыыһа да суох кэммэр араас буолааччы. Сырыыны сырыттаҕым дии син.

   – Ол эр киһититтэн, дьахтарыттан тутулуга суох. Ким хайдах иитиилээҕиттэн буоллаҕа дии. Билигин кэргэн ылар кыыстаах буоламмын, “движ” суох.

   – Таптаан буоллаҕа дии!

   – Билиҥҥи туругунан барыта этэҥҥэ. Кэргэннээх уолаттар “биир дьахтартан сылайабыт” диэччилэр. Бириэмэ көрдөрүө...

 

   – Мин куорат иһигэр таксыылыыбын. Онон Дьокуускай түүҥҥү олоҕун балай эмэ билэбин.

   – (күлэр). Тугу ыйытаҕын?

   – Түүҥҥү олох туох аанньа буолуой? Омук киинэлэрин көрө-көрө, ону үтүктэллэр дии. Холобур, ааспыкка биир кулууптан кыыстаах уолу дьиэлэригэр илдьээри сакааска кэлбитим. Дьонум иккиэн улахан холуочуктар этэ. Чэ, уолун таҥаһа-саба син ама. Оо, кыыспыт баар ээ! Дьабаччы кырааска, уп-уһун хобулук, эмэһэтэ көстө сылдьар кып-кылгас дьууппа... Па да па... Итирбит кыыс сатаан хобулукка хаамар үһү дуо? Дьонум массыынаҕа киирэн баран, тута салаһан, убахтаһан, сыллаһан-уураһан бардылар. Уулусса уота тыгар кэмигэр, сиэркилэнэн көрбүтүм, кыыс ньылбы сыгынньахтаммыт этэ. Хайыахпыный, дьону таһырдьа бырахпат буоллаҕым дии. Тиийиэхтээх аадырыстарыгар тиэрдэн биэрбитим. Массыына тохтообутугар да, дьонум улаханнык наадыйбатахтара. Буһуу-хатыы, “үлэ-хамнас” бөҕө этилэр. Мин хаһан түксүлүүллэрин кэтэһэ сатаан сор-муҥ бөҕөтүн көрбүтүм. Таһырдьа тахсан табахтыы да сатаан эҥин... Чочумча буолан баран, массыынабар киирэн, дьоммун ыксаппытым. Ити курдук, кыыстаах уол кус сыгынньах аҥаардаах массыынаттан тахсан барбыттара. Кыыспыт эмиийэ отой ыйана сылдьар этэ.

Сарсыҥҥы күнүгэр массыынабын хомуйа сылдьан, ити дьон ис таҥастарын булан, соһуйбуттаахпын. Куһаҕантан киһи да күлэр...

 

 

   – Мин кэргэннээх киһи бы­һыы­тынан, сиэкиһинэн нэдиэ­лэҕэ ортотунан 3-4-тэ дьарыктанабын. Ол эрэн наһаа баҕаран туран буолбатах. Барыта нас­тарыанньабыттан тутулуктаах. Сороҕор эрим наадыйарын иһин буолуон сөп. Эр киһиэхэ аккаастыыр соччо үчүгэйэ суох балаһыанньа буоларын, эппинэн-хааммынан билэбин. Онон, улаханнык сылайбатах эрэ буолларбын, түргэнник бэринэбин. Кэргэним айаҥҥа бардаҕына, сүрдээҕин ахтабын. Ахтыһан баран көрсөр өссө күүтүүлээх уонна минньигэс буолар. Сиэкистиир кэмҥэ икки өттүттэн ынчыктаһыы бөҕөтө буолар. Иккиэн аҕылыыллар буоллаҕа дии. Дьахтар эмоциялаах буолан, быдан баһыйар диэххэ сөп. Маныаха эр киһи, ынчыгы истэн, сүрдээҕин астынар. Дьахтар төһөнөн ынчыктыыр да, соччонон эр киһи “үлэлиирэ” күүһүрэр.

 

 

    – Мин биирдэ эмэ имэҥнээх түүллэри түһээччибин. Ол түүлгэ сөбүлүүр эбэтэр астына көрөр киһибин кытта бииргэ буолааччыбын. Барыта олох сибилигин дьиҥнээхтик буола турар курдук, чопчу буолааччы. Ол түүлгэ таптаһыы бөҕө... Сыыйа-баайа бэйэ-бэйэбитигэр чугасаһан, сыгынньахтанан, дьэ, уубутугар-хаарбытыгар киирэн истэхпитинэ, уһуктан кэлээччибин. Итинник түүлү хаста да түһээбитим эрээри, түмүгэр диэри хаһан да тиийбэтэҕим. Дьэ, кыһыы диэтэҕиҥ... Салгыы араастаан утуйа сатааччыбын да, оннук түүлү аны кыайан түһээбэт буоллаҕым дии.

 

 

– Оо, дьэ, киһи кыбыстар... Чэ, буоллун. Кэргэммин кытта бастаан сылдьарбыт саҕана, сэтинньигэ, тыбыс-тымныы баанньыкка сиэкистээн турардаахпыт. Бэл, тымныы да мэһэйдээбэт этэ. Өссө биир ураты таптаһыы, ыксаллаах быһыы-майгы уопсайга олорор эрдэхпитинэ буолбута. Били, “малосемейка” уопсайдара бааллар дии. Онно түөрт хоско биир туалет, баанна, куукуна буолара. Биир киэһэ иһит сууйа туран, уопсай көрүдүөрүгэр таптаһан турардаахпыт. Бу санаатахха, наһаа аһара барыы эбит (күлэр).

 

 

   – Хаартыска аата хаартыска буоллаҕа дии. Уулуссаҕа купальниктаах хаама сылдьарым баарай...

   – Быһыыбын-таһаабын көр­дөрөбүн. Мин санаабар, ол туох да куһаҕана суох. Биир саастаах кыргыттарым үгүстэрэ итинник хаартыскалаахтар ээ. Купальниктаах, ис таҥастаах түһэр туох да сидьиҥ быһыы буолбатах. Хата, кыргыттар, уолаттар бары успуордунан дьарыктаналлара буоллар, бэрт буолуо этэ.

   – Баар.

   – Суох.

 

 

   – Мин кыыспын кытта күн аайы таптаһабыт. Сотору кэргэннии буолуохпут. Олоххо буолар көстүүттэн киһи кыбыстыа суохтаах. Сиэкистиир киһи үчүгэй настарыанньалаах, доруобай даҕаны буолар. Оннооҕор быраастар “элбэхтэ сиэкистээҥ” диэн сүбэлииллэр дии. Дьахталлар эмиэ дуоһуйууну ылаллар эрээри, биллэрбэттэр. Биһиги, эр дьон, айылҕабытынан диэххэ дуу, олус наадыйабыт. Киһиэхэ биир партнердаах буолуохтаах дии саныыбын. Наһаа субу-субу уларыйар буоллаҕына, ыарыыга ылларыахха сөп. Мин кыыспын кытары 2-с сылын бииргэбит. Бииргэ буолуубут сүрүн кистэлэҥэ, түүҥҥү олохтон олус тутулуктаах.

2019 с.